تحجر ؛ پیامد تعصب و عدم عقلانیت

مصطفی درایتی:* با توجه به سخنان اخیر یادگار امام و موضوع تحجر باید دانست، زمانی که استدلال برای یک ارزش دینی محدود می‌‌شود و بر روی اموری پافشاری می‌کنیم که هیچگونه منطق و استدلال درستی در پشت آن نیست طبیعتا در پی آن حاشیه و جنجال‌های نیز ایجاد می‌شود. حاصل این می‌شود که آن موضوع همچون یک ارزش دینی قداست پیدا می‌کند و مردم را از نقد و انتقاد از آن دور می‌کند. قداست پیدا کردن موضوعی که فاقد عقلانیت است؛ تعصبی را در آن ایجاد می‌کند که از آن با عنوان تحجر یاد می‌شود و باعث می‌شود انحرافات و تعصبات بی منطق در جامعه به عنوان یک اصل تلقی شوند؛ که ناقدین امکان نقد آن را نخواهند داشت که باعث می‌شود جامعه نتواند حرکتی روبه جلو داشته باشد. باید این موضوع را مد نظر داشته باشیم که در این مواقع طبیعتا دین که باید در مسیر تعالی و توسعه بشر قرار بگیرد؛ مانعی در برابر پیشرفت‌های بشر خواهد شد. به هرصورت فراموش نکنید که یکی از موانعی که حضرت امام (ره) همواره از آن گله مند بودند متحجرین و رفتار آنان بود که بیش‌ از هرموضوع دیگری امام خمینی(ره) را آزرده خاطر می‌کرد. این موضوع هم به دلیل نوع نگاه‌های متفاوت است. برخی از رفتارهای دینی باعث می‌شود عوام را به دنبال خود بکشاند، که در قالب دین خودنمایی می‌کند و مانعی بزرگ برای مصلحان است که همواره نمی‌توانند دین و آموزهای اصلاحی را آنطور که باید و شاید در جامعه و به مردم بیاموزند. یکی از اهداف اینگونه مسائل منحرف کردن ذهن عوام است و مشکل ترین کارها برخورد برای تغییر افکار عوام است، طبیعتا استدلال برای عوام کار بسیار سختی است و گاهی اوقات مواردی نفی می‌شود که زبان هر مصلحی را بند می‌آورد. همواره در جامعه باید مراقب بود که افرادی به نام دین و مذهب رنگ تعصب و تحجر به کارهایشان ندهند و اموری را در جامعه مطرح نکنند که هیچگونه منطق و عقلانیتی در پی آن نیست. تحجر و بحث مذهب؛ همواره دو نقیصه را ایجاد می‌کند: نخست اینکه باعث عدم رشد و شکوفایی در جامعه می‌شود؛ و دوم اینکه ضربه ای به دین وارد می‌کند که تعصبات بی منطق را در جامعه پرورش می‌دهد، مطمئنا این دو نقیصه برای یک جامعه دینی می‌تواند بسیار زیان آور باشد. اگر در جامعه اینگونه رفتار و تعصبات رشد پیدا کند، در پی آن ناهنجاری و رفتار خشونت آمیز هم خواهد آمد. مصلحین بسیاری از جمله امام خمینی (ره) به آن هشدار دادند و اکنون نیز نوه امام (ره) این موضوعات و مباحث مهم را گوشزد می‌کنند. مصداق تحجر و بی منطقی را می‌توان رفتار برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در هنگام سخنرانی علی مطهری عنوان کرد. رفتاری که هیچ منطقی در پشت آن نباشد مطمئنا نوعی تجر و تعصب محسوب می‌شود. اینکه رفتاری از نمایندگان سر بزند که نوعی خشونت را به همراه داشته باشد، طبیعتا نوعی انزجار در آن احساس خواهد شد. کسانی که نتوانند سخنان و نظرات طرف مقابل خود را گوش کنند و با منطق و با عقلانیت با آن برخورد کنند را نوعی تحجر می‌دانم. اینکه به جای زبان عقلانی از چوب و دست و رفتارهای فیزیکی استفاده شود؛ همه از عوامل تحجر است. باید گفت که این رفتارها از کسانی بروز می‌کند که در منطق خود احساس ضعف و نوعی کمبود می‌کنند. مجلس میدان یک شهر نیست که هرنوع رفتاری درآن انجام شود. مجلس جایگاه نخبگان کشور است که با رفتارهایشان باید الگوی برای مردم جامعه خود باشند. زمانی که مردم رفتار نمایندگان را در مقابل رفتار نماینده ‌ی که نطق حق طبیعی وی است اینگونه مقابله می‌کنند مطمئنا نوعی انزجار و احساس تاسف در آنان رخ خواهد داد.