با بیماران مبتلا به ناراحتی قلبی-عروقی چگونه برخورد کنیم؟

به گزارش نامه نیوز، شاید کم‌طاقتی این روزهایمان، نتیجه تسریع روند زندگی سنتی به ماشینی است که حتی نمی‌توانیم پشت چراغ راهنما، بی‌آنکه بوق بزنیم حرکت کنیم یا وقتی در مسیری ماشینی به کندی حرکت می‌کند، صدایمان در نیاید و حتی ساده‌تر از آن وقتی در پیاده‌رو مشغول راه‌رفتن هستیم همین که می‌بینیم فردی با قدم‌های آهسته و محتاط راه می‌رود، به شانه‌اش تلنگری نزنیم و از کنارش رد نشویم. همین کم‌طاقتی‌هاست که فرصت فکرکردن را از ما می‌گیرد و قدری با خود تعلل نمی‌کنیم که شاید محتاط راه رفتن آن فرد به دلیل بیماری باشد. همیشه که قرار نیست خودمان بیمار باشیم تا درد دیگری را بدانیم و بفهمیم. لازم است کمی در رفتارهایمان تجدیدنظر کنیم و این یادمان باشد که نباید همیشه اعتراض کنیم، شاید رفتار نامناسب ما و همین استرس‌های ایجادشده، باعث بدترشدن وضعیت برخی بیماران شود. دکتر پرویز رزاقی، روانشناس در گفت‌وگو با شفقنا زندگی با بیان این مساله گفت: با توجه به گذر اپیدمیولوژیک که طی سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان رخ داده، بیماری‌های قلبی -عروقی و عوامل خطر مرتبط با آن مهم‌ترین معضل بهداشتی این کشورها شده. افزایش میانه سنی جمعیت، رشد سریع شهرنشینی، کوچک شدن جوامع، توسعه فناوری و به دنبال آن کاهش فعالیت‌های جسمانی و افزایش تنش‌های روحی- روانی باعث گسترش عوامل خطر بیماری‌های قلبی -عروقی و در نتیجه شیوع زیاد این بیماری‌ها شده است. وی اظهار داشت: «اغلب آسیب‌های وارده به قلب می‌تواند به دلیل عوامل جسمانی و روانی باشد. مهم‌ترین عوامل خطر ایجادکننده این بیماری، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی، مصرف دخانیات، چاقی، فشارخون بالا، دیابت و اختلالات چربی خون هستند که همگی ریشه در الگوی نامناسب زندگی دارند به‌طوری که با اصلاح شیوه‌های زندگی و تغییر رفتارهای پرخطر می‌توان از شیوع این بیماری به میزان زیادی کاست. از عوامل روانشناختی مهم که باعث اختلال در عملکرد قلب می‌شود می‌توان به استرس اشاره کرد. از آنجا که قلب از اهمیت بالایی برخوردار است افراد باید توجه خاصی به این عضو از بدن خود داشته باشند. عدم رسیدگی به این عضو و کم‌کاری و غفلت درخصوص حفظ سلامت آن، باعث آسیب به این عضو بدن خواهد شد. از بعد روانی این پیام بارها از سوی افراد مختلف دریافت می‌شود اینکه قلبم شکست، قلبم درگیر است، قلبم جریحه‌دار شده، قلبم درد گرفت، به کار بردن این عبارات روانشناختی نشان از اهمیت بالای این عضو از بدن دارد بنابراین افرادی که حمایت و مراقبت کافی و لازم از این عضو بدن نداشته باشند سلامت آن را به خطر خواهند انداخت.» دکتر پرویز رزاقی با اشاره به اینکه افراد مبتلا ناراحتی قلبی-عروقی یا سکته قلبی نیاز به یک حمایت همه‌جانبه دارند، اظهار داشت: «این حمایت از خود فرد شروع و تا خانواده، اطرافیان و همکاران و همچنین جامعه ادامه پیدا می‌کند. از جمله اقدام‌های موثر، افزایش خودمراقبتی آگاهی، قدرت تصمیم‌گیری، خودکارآیی، افزایش آگاهی در زمینه عوامل خطرساز و تغییر رفتار و بهبود شیوه زندگی است.» وی در ادامه تاکید کرد: «پاسخ افراد به استرس‌هاي روزمره مي‌تواند در ايجاد بيماري قلبي سهم داشته باشد استرس مي‌تواند موجب هيجان، افزايش فشارخون، خستگي، افسردگي، سر درد ميگرني، اختلالات تنفسي و عضلاني، اشكال در خواب و... بشود. متاسفانه برخی از افراد در اثر استرس‌هاي روزمره عادات نامناسبی از خود نشان می‌دهند مثلا دچار پرخوری عصبی می‌شوند یا سیگار می‌کشند و... به این ترتیب خود را در معرض عوامل خطر ثابت شده بيماري‌هاي قلبي -عروقي قرار مي‌دهند.» رزاقی با بیان اینکه تکانش‌های عصبی باعث می‌شوند میزان خونی که توسط قلب پمپاژ می‌شود، افزایش یابد، اظهار داشت: «براساس نتایج مطالعات بسیاری که انجام شده، استرس‌های روانی علاوه بر اینکه فاکتور خطرناکی برای کرونر به شمار می‌رود می‌تواند باعث ایجاد انفارکتوس حاد میوکارد، تاخیر در بهبود بیماری و عوارض آن در طول درمان و نگهداری بیمار شود بنابراین باید فرد مبتلا به ناراحتی قلبی-عروقی از محیط‌های پرتنش و پراسترس دور باشد. درضمن، بسياري از محققان و متخصصان قلب و عروق نیز شرح داده‌اند كه استرس عامل خطرناكی براي بيماري‌هاي عروق كرونر از راه ايجاد آترواسكلرز است. تکانش‌های عصبی باعث می‌شوند میزان خونی که توسط قلب پمپاژ می‌شود، افزایش یابد و بار عملکردی بیشتری بر قلب وارد کند. این بار عملکردی بیش از حد که به این عضو وارد می‌شود می‌تواند فرد را به فرسودگی برساند و باعث بروز مشکلاتی در عملکرد این ارگان حیاتی شود.» به گفته این روانشناس اطرافیان فرد مبتلا به بیماری قلبی-عروقی باید بدانند که شوک و هیجان نیز برای قلب زیان‌آور است. استرس زیاد موجب افزایش ترشح آدرنالین شده و غلظت آن در خون بالا می‌رود و در نتیجه می‌تواند باعث لخته شدن خون گردد که این یک فاکتور خطرناک برای ایجاد حمله قلبی است. پس باید از واردکردن هر نوع شوک و هیجان به این بیماران اجتناب کرد. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد با بیان به اینکه گاهی اوقات آسیب‌هایی که متوجه مبتلایان به این بیماری می‌شود برداشت و نگرش‌های منفی است، گفت: «از یک سو، منفی‌نگری فرد نسبت به مسائل پیرامون و به دنبال آن استرس ایجادشده، باعث برانگیختگی فرد و افت علمکرد قلب می‌شود. از سوی دیگر هم منفی‌نگری دیگران راجع به بیماری نیز می‌تواند بر شدت بیماری این افراد بیفزاید. اینکه مدام به مبتلایان بگویید «این کار را بکن و نکن»، «اگر این را بخوری وضعیتت بدتر می‌شود»، «اینگونه راه نرو»، «الان باید بخوابی» و... نه‌تنها کمکی در روند بهبود بیمار ندارد بلکه شرایط فرد مبتلا را بدتر می‌کند. شاید همه این رفتارها به دلیل نگرانی از وضعیت بیمار باشد اما از این مساله غافل نباشید که نحوه بیان مسائل به روش نادرست می‌تواند شرایط را بدتر کند.» وی در ادامه به نحوه برخورد اطرافیان با فرد بیمار تاکید کرد و گفت: «نباید فراموش کرد فردی که به بیماری مبتلاست علاوه بر مشکلات جسمانی، دچار برخی مشکلات روانی نیز می‌شود. معمولا یکی از مشکلاتی که اغلب بیماران با آن مواجه هستند این است که بیماری‌شان را انکار می‌کنند و می‌خواهند مثل قبل فعالیت‌هایشان را انجام دهند. در این شرایط یکی از وظایف اصلی خانواده و اطرافیان این است که به بیمار در پذیرش این مساله که برای دوره‌ای باید مراقبت بیشتری از خود از داشته باشد، کمک کنند. از طرفی دیگر، باید مراقب بود که این حس به بیمار مبتلا تلقین نشود که مانند گذشته نمی‌تواند برخی از فعالیت‌های فیزیکی را انجام دهد و باید در انجام کارها به او کمک کرد. مثلا در شرایطی که می‌بینید انجام یک فعالیت فیزیکی می‌تواند برای این بیماران با مشکل همراه باشد، بهتر است در کمک پیش‌قدم شوید نه اینکه بگویید «اگر می‌خواهی کمکت کنم» چون ممکن است فرد به دلیل معذوریت یا حتی پوشاندن ضعفی که در اثر بیماری دچارش شده، از دریافت کمک اعضای خانواده امتناع ورزد.» لجبازی رفتاری نیست که فقط متخصص کودکان باشد رزاقی در ادامه گفت‌وگو با اشاره به این مساله لجبازی رفتاری نیست که فقط متخصص کودکان باشد، گاهی در سنین بالا نیز شاهد این رفتار هستیم. مثلا ممکن است در یک جمع میهمانی همسر فرد بیمار از روی دلسوزی در حضور همه بگوید که «این غذا برای تو خوب نیست آن را نخور» و... در اینجا بیمار ناخودآگاه و از روی لجبازی و گوشزدکردن این مساله خلاف آن توصیه را انجام دهد. بنابراین اطرافیان فرد بیمار باید مراقب رفتارشان در جمع میهمانی و دوستانه باشند،گفت: «صرفا به واسطه بیماری، نباید توجه به بیمار را بیشتر کرد. افراط و تفریط در توجه به بیمار می‌تواند مشکل‌ساز باشد مثلا گاهی بیماران مبتلا وقتی می‌بینند بیش‌ازحد مورد حمایت و توجه اطرافیان هستند باورشان بر این است که مورد ترحم و دلسوزی قرار گرفته‌اند، از سوی دیگر هم وقتی افراد خانواده توجه خاصی به او ندارند، سعی می‌کند با تظاهرسازی بیشتر به بیماری، توجه آنها را جلب کنند.» به گفته این روانشناس باید احساسات بیمار را درک کرد و به خاطر داشت بروز این بیماری باعث می‌شود این افراد نسبت به قبل زودرنج‌تر و آزرده‌خاطر باشند و حساسیت‌های روانشناختی در آنها به پایین‌ترین حد خود برسد بنابراین مراقب رفتار و گفتارتان با بیمار باشید چراکه هر موضوعی می‌تواند باعث برانگیخته شدن حساسیت آنها شود. اغلب بیماران در کنار خودمراقبتی‌های موردنیاز، سعی می‌کنند ذهنشان را از بیماری دور کنند اما اطرافیان اصرار خاصی بر یادآوری وضعیت فرد دارند و مدام بیماری‌اش را با انجام هر کاری به او گوشزد می‌کنند. درحالی که تکرار بیش از حد «تو بیمار هستی» هم می‌تواند از نظر روانی این پیام را به فرد بدهد که او ناتوان است و باید این ناتوانی را بپذیرد. مراقب ناامیدی باشید عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد با هشدار اینکه بروز اختلالات خلقی و ناپایداری رفتاری در این افراد شایع است، گفت: «بیماران مبتلا به ناراحتی قلبی-عروقی را در روند درمان حمایت کنید. گاهی افراد بیمار به دلیل خستگی و عواملی از این دست، فراموششان می‌شود داروهایشان را بخورند، قرص‌ها را دم دستشان قرار دهید. نگذارید احساس کند که در ادامه روند درمانی خود تنهاست، گاهی شما برای مراجعه به پزشک که معمولا هر 6 ماه یکبار است، اقدامات لازم را انجام دهید و با او همراه باشید. همچنین کمک کنید روحیه مثبتش را حفظ کند. کسانی که سکته قلبی می‌کنند وقتی که بیماری رو به بهبود نباشد، دچار حالت‌های از ناامیدی و درنهایت افسردگی می‌شوند و بروز اختلالات خلقی و ناپایداری رفتاری در این افراد شایع است. آنها با کرختی و تعلل روند درمان را ادامه می‌دهند و با جدیت پیگیر درمان نیستند در این شرایط کمک کنید که روحیه‌اش را بیش از این نبازد و درصورت نیاز از مشاور کمک بگیرید.»

منبع: سلامت نیوز