روسیه و اسرائیل در آستانه درگیری نظامی

اظهارات اخیر یک دریاسالار و یک منبع ناشناس روسی یک سری گمانه زنی ها درباره این مساله را در پی داشت که آیا روسیه رویکرد خود را در قبال حملات اسرائیل به مواضع ایران و حزب الله در سوریه تغییر داده است؟ اگر چنین تغییری در راه باشد، احتمالا مشکلاتی را برای ایالات متحده ایجاد خواهد کرد چون وضعیت اسرائیل و روسیه اگرچه غیردوستانه نیست، اما شکننده و پیچیده است.

اسرائیل 19 ژوئیه به مواضع حزب الله و اهداف وابسته به ایران در سوریه حمله کرد. دریاسالار وادیم کولیت، معاون رئیس مرکز روسیه برای آشتی طرف های مخالف در سوریه، گفته که سامانه های دفاع موشکی کشور 7 موشک از مجموع 8 موشک اسرائیلی را پرتاب شده در نزدیکی حلب را ردگیری و نابود کردند. به گفته کولیت، اسرائیل چند روز بعد 4 موشک دیگر در نزدیکی حمص شلیک کرد که آنها نیز رهگیری و نابود شدند. اسرائیل درباره این حمله اظهار نظری نکرده، اما تصاویری از خسارت قابل توجه به یک سایت سوری را در شبکه های اجتماعی منتشر کرده است.

برخی ناظران درباره جزئیات ادعاهای کولیت و صحت آنها ابراز تردید کرده اند. تقریبا به طور هم زمان، روزنامه «اشراق الاسوات» به نقل از یک منبع ناشناس روسی گزارش داد که پس از دیدار بایدن و پوتین، روسیه اینطور نتیجه گرفته که آمریکا از افزایش فعالیت اسرائیل در سوریه راضی نیست. با این حال، هیچ نشانه ای دال بر نگرانی ایالات متحده درباره فعالیت های نظامی اسرائیل در سوریه وجود ندارد و هیچ موفقیت قابل توجهی در برابر موشک های اسرائیلی حاصل نشده است. هر کدام از این اتفاقات تغییر دهنده بازی هستند و در صورت صحت داشتن آنها، بعید است که تاکنون در ایالات متحده و اسرائیل مورد بحث قرار نگرفته باشند. از این رو، این سوال مطرح می شود که روسیه با چنین اظهاراتی، چه هدفی را دنبال می کند؟

واضح است که کولیت این اطلاعات رو بدون اطلاع دولت روسیه افشا نکرده است. دیگر مقامات در مسکو به طور علنی اظهارات کولیت را رد یا تایید نکرده اند و این اتفاق خود نشان می دهد که اهداف استراتژیک مطرح است. این اظهارات در زمان تغییرات بزرگ بیان شده اند. جو بایدن جانشین دونالد ترامپ و نفتالی بنت جانشین بنیامین نتانیاهو شده اند که هر دو مورد به معنای تغییر برای پوتین از افرادی که به روابط شخصی خود با او تکیه و با دیپلماسی به شیوه ای خود-محور عمل می کردند، به تازه واردانی کمتر آشنا برای او است که احتمالا منافع ملی را فراتر از منافع شخصی در نظر خواهند گرفت. 

پوتین احتمالا می خواهد عزم و اراده نخست وزیر جدید و نسبتا بی تجربه اسرائیل را بسنجد و به تصویری واضح از نحوه برخورد بایدن با توازن شکننده موجود در سوریه برسد. توازنی که مبتنی بر توافق سال 2017 آمریکا با روسیه است. توافقی که امکان فعالیت آزادانه نیروهای شبه نظامی متحد ایران از جمله حزب الله را در جنوب سوریه فراهم آورده و اسرائیل از آن بسیار ناخشنود است.

به علاوه، این احتمال وجود دارد که اتفاقی ورای روی کار آمدن دولت های جدید در اسرائیل و ایالات متحده در کار باشد. لبنان در بحران فروپاشی اقتصادی و هرج و مرج سیاسی قرار دارد و به نظر می رسد موقعیت حزب الله در این کشور به رغم افزایش توان نظامی آن، متزلزل و بحث برانگیز شده است. با وخیم تر شدن اوضاع در لبنان، احتمال برنامه ریزی اسرائیل برای سوء استفاده از شرایط نابسامان حزب الله و درگیری افزایش یافته است.

احتمال اینکه ایالات متحده بتواند راهی برای ورود مجدد به توافق هسته ای ایران و کاهش برخی از تنش ها در خلیج فارس بیابد نیز یک تغییر احتمالی دیگر است که روسیه باید آن را مدیریت کند. روسیه، ایران و ترکیه اوایل ژوئیه بر خواست خود مبنی بر پسوریه متحد و مستقل تاکید کردند. روسیه امیدوار است بتواند با فعالیت در این زمینه توانایی دیپلماتیک خود را در صحنه بین المللی تقویت کند؛ با این حال، جدای از انتشار اعلامیه هایی اینچنینی و برخی همکاری های با ترکیه در حفظ حوزه نفوذ در سوریه در چهار سال گذشته، پتانسیل کمی برای حل مناقشه سوریه نشان داده است.

این احتمال وجود دارد که با تغییر شرایط، روسیه به دنبال راهی برای پیشرفت باشد. کشورهای عربی به ویژه امارات متحده عربی، با دقت در حال بررسی راه هایی برای ادغام مجدد سوریه در منطقه هستند. روسیه هم به شدت به این اتفاق تمایل دارد چرا که در این صورت می تواند از طریق سوریه به طور مستقیم بر منطقه اعمال نفوذ کند. اما این یک روند دشوار خواهد بود، چرا که کشورهای عربی نمی خواهند بار بازسازی سوریه را به دوش بکشند و روسیه هم نمی تواند از عهده آن برآید فضای داخلی سوریه هم هنوز یکدست نیست و مناقشات و اختلافات همچنان ادامه دارد.

روسیه با سرزنش اسرائیل سعی کرده حمایت و ارزش گذاری خود به دولت بشار اسد در سوریه را نشان دهد؛ اما نگرانی های منطقه ای این سوال را پیش می آورند که آیا روسیه حقیقتا قصد دارد موضع شدیدالحن تری در برابر اقدامات اسرائیل در سوریه اتخاذ کند؟

در صورتی که روسیه تصمیم بگیرد با قدرت بیشتری از حریم هوایی سوریه دفاع کند، دولت بایدن باید در مورد چگونگی رویکرد خود احتیاط به خرج دهد. احتمالا بهترین گزینه برای ایالات متحده این است که راهی پیدا و اسرائیل را متقاعد کند که به حریم هوایی سوریه احترام بگذارد و در عین حال، اطمینان حاصل کند که اسرائیل از حمله در امان است و برای این کار، کاخ سفید چاره ای غیر از همکاری با کرملین نخواهد داشت.

ایالات متحده تا کنون سکوت اختیار کرده است. اگر اظهارات اخیر روسیه صرفا در حد حرف و نه عمل باشند، آمریکا می تواند به سکوت خود ادامه دهد. در غیر این صورت، باید به میانجی گری بیاندیشد تا مبادا تنش ها بین اسرائیل با روسیه بالا بگیرد و به بشکه باروت جدیدی در منطقه تبدیل شود.

منبع: تحریریه دیپلماسی ایرانی