چرا بلینکن از احتمال پایان برجام سخن می گوید؟

آنتونی بلینکن که به برلین سفر کرده بود  در یک کنفرانس خبری مشترک با هایکو ماس، همتای آلمانی خود، گفت: «من نمی‌خواهم تاریخی در این زمینه تعیین کنم ولی داریم به نقطه‌ای نزدیکتر می‌شویم که بازگشت به برجام آن منافعی که از این توافق انتظار می‌رود را برآورده نمی‌کند».

وی ادامه داد: «ما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم ولی داریم به آن نزدیک می‌شویم و به همین دلیل هم هست که به صراحت گفته‌ایم که توانایی بازگشت دوجانبه به برجام برای مدت نامعلوم، پایدار نیست.»

رمزگشایی از اظهارات بلینکن چندان دشوار به نظر نمی رسد! اخیرا سایت "بلومبرگ" با انتشار گزارشی به گزینه‌هایی اشاره کرده که در صورت به شکست انجامیدن مذاکرات هسته‌ای با ایران در برابر دولت آمریکا قرار دارد.این سایت به نقل از منابع مطلع در آمریکا که خواسته‌اند هویت‌شان فاش نشود، نوشته است که دولت بایدن در حال حاضر مشغول بررسی گزینه‌های مختلف درباره مذاکرات وین است.بلومبرگ در گزارش خود نوشته که جمهوری اسلامی راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا یافته و به روند افزایش توان هسته‌ای خود شتاب بخشیده است.در چنین شرایطی لازم است بایدن به فکر گزینه های دیپلماتیک دیگری نیز باشد که در صورت عدم احیای برجام، بر روی میز مذاکره قرار گیرد. 

بازی مشترک کاخ سفید و آژانس

هم پوشانی بازی واشنگتن و آژانس بین المللی انرژی اتمی کاملا محرز است. اظهارات وزیر خارجه آمریکا یک روز پس از انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد ضعیف شدن نظارت این نهاد بر برنامه هسته‌ای ایران بیان می‌شود.آژانس در گزارش خود ایران را متهم کرده که فعالیت‌های آژانس و بازرسان آن در کشور را «به طور جدی» تضعیف کرده است.در این گزارش با اشاره به این‌که «ایران هنوز توضیحات لازم را در مورد ذرات اورانیوم به‌دست آمده در سایت‌های اعلام نشده خود نداده است»، آمده که حجم اورانیوم ایران با غنای ۲۰ درصد اکنون به ۸۴ کیلوگرم و میزان اورانیوم غنی شده آن در سطح ۶۰ درصد به ۱۰ کیلوگرم افزایش یافته است.

وزیر خارجه آمریکا بار دیگر در جمع خبرنگاران درآلمان تاکید کرده که بعد از انتشار گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران زمان برای بازگشت به برجام از دست می‌رود.«هایکو ماس»، وزیر امور خارجه آلمان هم در این نشست خبری در پاسخ به سوال یک خبرنگار درباره واکنش برلین به اظهارات اخیر وزیر خارجه ایران مبنی بر اینکه بازگشت به مذاکرات وین ممکن است دو تا  سه ماه به طول بینجامد گفت که این زمان، خیلی طولانی است.او از پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا تروئیکای اروپا قصد دارند در نشست آتی شورای حکام آژانس اتمی اقدام به صدور قطعنامه ضد ایرانی کنند یا خیر طفره رفت.

احیای برجام ، هم آسان هم سخت! 

احیای برجام هم آسان و هم سخت است.از یک سو ، زیاده خواهی های طرف آمریکایی و فراتر از آن، امتناع واشنگتن و تروییکای اروپایی در خصوص بازگشت به تعهدات حداقلی خود، چشم انداز روشنی برای احیای توافق هسته ای ایجاد نکرده است. اما در مقابل، اگر آمریکا و اتحادیه اروپا به حداقلی ترین قواعد حقوقی در قبال سند برجام و از سرگیری تعهدات خود پایبند باشند، احیای این توافق آسان خواهد بود. از این رو سرنوشت برجام را باید واشنگتن و تروییکای اروپایی تعیین کنند و توپ در زمین آنهاست!  

هزینه بالای شکست مذاکرات برای غرب

از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که میان مواضع اعلامی و واقعی غرب در قبال مذاکرات برجام تفاوتی اساسی وجود دارد! مقامات آمریکایی و اروپایی به وضوح آگاه هستند که عدم احیای برجام، هزینه های زیادی برای آنها به همراه خواهد داشت زیرا همان گونه که اشاره شد، ایران هم مسیر پیشرفت هسته ای خود و هم مسیر دور زدن تحریمها را به صورت همزمان پیش خواهد برد. ضمن آنکه تهران در حال تعریف کردن ظرفیتهای جایگزینی در این خصوص می باشد. اکثر رسانه های غربی معتقدند که دولت بایدن چاره ای جز " احیای برجام" ندارد زیرا هزینه های عدم بازگشت آمریکا به توافق هسته ای به مراتب از فواید آن بیشتر خواهد بود. برخی مقامات و تحلیلگران آمریکایی نیز مدعی هستند که در صورت شکست مذاکرات وین و توقف نهایی آن، گزینه ای به نام " طرح کمتر در برابر کمتر" مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این طرح اکنون از سوی وزارت امور خارجه آمریکا تدوین شده است.  بر اساس آنچه خبرگزاری رویترز می گوید، ، یکی از گزینه‌های جایگزین برجام که مقام‌های سابق آمریکایی و اروپایی عنوان «بیشتر در برابر بیشتر» را برای آن به کار می‌برند بر این گزاره مبتنی است که ایران در ازای برخورداری از تخفیف‌های بیشتر تحریمی، محدودیت‌های بیشتر علیه برنامه هسته‌ای خودش را بپذیرد.رسانه انگلیسی نوشته مذاکره بر سر چنین توافق گسترده‌ای‌تری دشوارتر از احیای برجام است.بر اساس آنچه منابع غربی گزارش داده اند ،  گزینه جایگزین دیگر، طرح «کمتر در برابر کمتر» نام دارد و اساس آن بر کاستن از محدودیت‌های ایران در برابر تخفیف‌های تحریمی کمتر برای این کشور استوار است.با این حال، جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که آمریکا باید میان دو گزینه " احیای برجام" و " عدم احیای برجام" صرفا یک گزینه را انتخاب کند و در این معادله،گزینه های سوم و چهارمی وجود نخواهد داشت! این موضع، بارها در مذاکرات وین خطاب به اعضای 1+4 بیان شده است. در هر حال، مذاکرات جدید وین( وین 7)، فارغ از هر زمانی که برگزار شود، سرنوشت کلی برجام ( احیا یا عدم احیای توافق) را مشخص خواهد کرد.