مردم قضاوت با شما

گروه سیاست نامه‌نیوز: مخالفان دیروز برجام، امروز به موافقان آن بدل شده‌اند؛ چنانکه روزگاری آن را سند خیانت می‌نامیدند و ظریف و روحانی را همسو با آمریکا و اسرائیل قلمداد می‌کردند و حالا احیای برجام در دولت رئیسی را یک دستاورد احتمالی بزرگ قلمداد می‌کنند. سیاست دوگانه طیف‌هایی از اصولگرایان این پرسش مهم را به وجود می‌آورد که چه طور یک سند واحد در دو دولت می‌تواند چنین تعابیر متفاوتی را از سوی ایشان را به بار بیاورد؟ و البته این شبهه که آیا تمام مخالفت‌های آنها در زمان دولت حسن روحانی که دولتی نزدیک به اصلاح‌طلبان شناخته می‌شد، سیاسی‌کاری بوده است؟

به یاد داریم که روزگاری تعدادی از نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری پشت تریبون مجلس دهم برجام را به آتش کشیدند. این اتفاق متعاقب خروج آمریکا از برجام بود. مجتبی ذوالنوری در آن قضیه نقش اصلی را داشت. او حتی گفته بود که مجلس آمادگی خروج از NPT را دارد و در بهمن 97 هم محوریت جمع‌آوری امضاء برای استیضاح حسن روحانی با تأکید بر ناکارآمدی برجام را بر عهده داشت. انتظار آن بود که ذوالنوری در دور جدید مذاکرات هسته‌ای که در دولت سیزدهم ادامه می‌یابد هم از منتقدان برجام باشد اما ناگهان دیده شد که او بر اجرای بی‌کم‌وکاست برجام تأکید می‌کند و در گفت‌وگویی با خبرگزاری «میزان» گفته است: «دولت جدید مدعی ادامه برجام است». او گفته که «برجام فی‌نفسه تا زمانی که موافقت‌نامه هست مشکلی ندارد و مشکل نگاه به برجام است و امروز طرف‌های غربی تلاش می‌کنند که به برجام برگردند البته ما موافقیم که آمریکایی‌ها به برجام برگردند».

جواد کریمی قدوسی هم دچار همین چرخش نگاه شده است. او در سال 95 در گفت‌وگو با خبرگزاری «فارس» گفته بود: «از همان ابتدای مذاکرات هسته‌ای هم رژیم صهیونیستی با این توافق موافق بود اما برای آنکه برجام در داخل با موافقت مردم همراه باشد رژیم صهیونیستی در جایگاه مخالفت با آن درآمد. ما شاهد بودیم که در مذاکرات آقای جان‌کری پیش از اینکه به نیویورک برود و گزارش بدهد به اسرائیل می‌رفت و گزارش مشروحی از آنچه در مذاکرات گذشته بود را به مقامات رژیم صهیونیستی می‌داد. تلاش مقامات آمریکایی بر این بود که باید توافقی صورت بگیرد تا باعث افزایش ضریب امنیت رژیم صهیونیستی شود و اظهار نگرانی‌ آنها نیز بیشتر روی قدرت هسته‌ای جمهوری اسلامی بود. امروز که صحبت از تغییر و تحول در اجرای برجام از سوی حزب حاکم در آمریکا (جمهوی‌خواهان) مطرح می‌شود رژیم صهیونیستی مشت بسته خود را باز کرده و حامی سرسخت برجام شده است... آقای سریع‌القلم مشاور آقای رئیس جمهور می‌گوید که آقای ظریف در بحث برجام مذاکره نکرد بلکه متنی را که آمریکایی‌ها تهیه کرده بودند که آن متن هم با هماهنگی رژیم صهیونیستی بوده امضا کرده است و مذاکره نقش اندکی در تنظیم چارچوب توافق داشته است. برجام طبق خواسته آمریکایی‌ها تنظیم شده و اینکه مذاکرات کمی به طول انجامید برای این بود که به افکار عمومی اینگونه القا شود که مذاکره‌کنندگان کار سخت و دشواری را انجام می‌دهند».

او حالا در گفت‌وگو با «ایلنا» می‌گوید: «اکنون متن مذاکره متن برجام است، همانی که در برجام آمده نه یک پاراگراف کمتر و یا بیشتر؛ این متن مذاکره است. اما آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در چند دوره مذاکره که از فروردین تاکنون این‌ها رفتند و آمدند، ماورای متن برجام از ایران مطالبه موضوعاتی کردند که خط قرمزهای جمهوری اسلامی آنجاست».

یا آنکه به تازگی عباس‌زاده مشکینی، از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است: «برجام سندی است که دولت مذاکره و تنظیم کرد، مجلس تصویب و شورای نگهبان نیز آن را تایید کرد و قرار شد که آن اجرا شود... جمهوری اسلامی کاملا به تعهدات خودش عمل کرد اما طرف غربی نه تنها عمل نکرد؛ بلکه تحریم ها را نیز زیاد کرد و هرچه ما بیشتر به تعهداتمان عمل کردیم، طرف مقابل بیشتر خیانت کرد و از زیر بار تعهداتش فرار کرده و تحریم های جدیدی نیز علیه ایران اعمال کرد. دولت موظف شد که آن سند قانون شده را اجرا کند؛ این باعث شد که طرف غربی پیشقدم برای مذاکره شود و مذاکرات وین بر مبنای آن شکل گرفت؛ اکنون نیز توپ در میدان اروپایی ها و امریکا است، آنها باید تصمیم بگیرند».

او حتی از FATF هم دفاع می‌کند و می‌گوید: «FATF یک پکیج ثابت نیست اما پکیجی است که اهدافی را دنبال می کند؛ مجموعه ای است که بندبند آن را می توان بررسی کرد. یک بحث این است که همه آن را قبول کنیم، بحث دیگر اینکه همه آن را رد کنیم و یک بحث نیز مطرح می شود که باید بخشی از آن را قبول و بخشی دیگر را قبول نکنیم؛ اما آن چه که در بحث FATF مهم است، منافع ملی است».

حالا با این اوصاف باید دید که نتیجه مذاکرات وین چه می‌شود؟ به نظر می‌رسد که راهبرد اصولگرایان اگر دفاع کامل از برجام نباشد اما حتما مخالفت سرسخت با آن هم نیست زیرا اولا می‌دانند که ایران در شرایط کنونی راهی به جز عادی‌سازی روابط بین‌المللی ندارد و برجام هم می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر عمل کند و از سوی دیگر دولت مورد حمایت آنها یعنی دولت رئیسی بنا ندارد مواجهه‌ای از جنس پایداری‌ها با برجام داشته باشد و رئیسی تا کنون هیچگاه در مخالفت با برجام سخنی نگفته است. حتی می‌بینیم که مواضع سیاست خارجی رئیسی بیش از اصولگرایان باب میل اصلاح‌طلبان است و برخی نیروهای اصولگرایان در موضعی دوگانه قرار گرفته‌اند؛ آنها از یک‌سو با مواضع تند پیشین خود مواجه‌اند و از سوی دیگر نمی‌توانند واقعیات موجود و نیز مواضع دولت رئیسی را انکار کنند.