پشت پرده تحرکات اخیر آذربایجان

گروه سیاست نامه‌نیوز: مناقشات اخیر در مرزهای شمالی ایران از سوی جمهوری آذربایجان این پرسش را به وجود می‌آورد که این کشور در پی چیست؟ و چه کشورهایی پشت پرده مواضع اخیر الهام علی‌اف ایستاده‌اند؟ از سوی دیگر با توجه به اوضاع کنونی فی مابین ایران و آذربایجان آینده رابطه سیاسی این دو کشور چگونه خواهد شد؟

سید جلال ساداتیان، تحلیلگر مسائل دیپلماتیک درباره این موضوع به «نامه‌نیوز» گفت: «تردیدی در این نیست که ایران دشمن اسرائیل است و حتی بارها اعلام شده است که ایران، اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد. حتی بخش مهمی از دعوای ایران با آمریکا و حتی اروپایی‌ها بر سر اسرائیل است اما در موضوع اخیر تحرکات جمهوری آذربایجان بیش از همه ترکیه نفعش تأمین می‌شود. بین آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ از گذشته اختلافات زیادی وجود داشته است. در جنگ سال گذشته آذربایجان و ارمنستان بر سر این منطقه، ترکیه از آذربایجان حمایت کرد تا آذربایجان بتواند این منقطه را به بخش اصلی آذربایجان متصل کند. ترکیه راه در آرزوی این است که بتواند از راه باریک نخجوان به دریای خرز دست یابد و از طرفی بر آذربایجان تسلط کامل داشته باشد».

او ادامه داد: «بخش عمده بحران‌آفرینی‌های جمهوری آذربایجان ناشی از جاه‌طلبی‌های اردوغان است. ترکیه با تسلط کامل بر آذربایجان و دسترسی به خزر حتما فشار را بر ایران بیشتر می‌کند زیرا تا پیش از این ایران هم از طریق ارمنستان، هم از طریق ترکیه و هم از راه آذربایجان به اروپا دسترسی داشت و حالا اگر ترکیه بتواند کنترل آذربایجان را بیش از پیش داشته باشد و مسیر ارمنستان را هم به روی ایران ببندد، راه‌های ارتباطی ایران با اروپا صرفا از طریق ترکیه یا راه‌های تحت نفوذ این کشور میسر می‌شود».

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره علت رفتارهای اخیر ترکیه بیان کرد: «اردوغان تصور می‌کند احیاگر امپراطوری عثمانی خواهد بود. او چنین وهم و خیالی دارد و می‌خواهد نفوذ ترکیه گسترش یابد؛ از سوی دیگر می‌خواهد بر راه ابریشمی که چینی‌ها در پی‌اش هستند، تسلط داشته باشد. ترکیه حتی نیم‌نگاهی به افغانستان هم دارد که بتواند در دولت جدید افغانستان یعنی طالبان نفوذ داشته باشد».

او در پاسخ به این پرسش که آیا سیاست انفعالی ایران در جنگ سال گذشته آذربایجان و ارمنستان و عدم حمایت از ارمنستان درست بود یا خیر، اظهار کرد: «ایران با این استدلال که قره‌باغ از نظر حقوقی و تاریخی متعلق به آذربایجان است، در جنگ این دو کشور دخالت نکرد و به تعبیر شما موضعی انفعالی داشت. به هر حال در آن زمان وزارت خارجه و مجموعه تصمیم‌سازان سیاست خارجی در حاکمیت، نظرشان این بود که نباید در جنگ آذربایجان و ارمنستان دخالت کنیم. اما حالا قضیه فرق دارد و آذربایجان از حدود خود خارج شده است».

ساداتیان همچنین درباره اینکه جمهوری آذربایجان و ترکیه چه‌قدر اهداف جدایی‌طلبانه را دنبال می‌کنند، تصریح کرد: «داستان پان‌ترکیسم در گذشته هم وجود داشته است که البته در ارتباط با ایران رخ نمی‌دهد زیرا حتی هستند مردمانی در خاک جمهوری آذربایجان که تمایل دارند به خاک وطن اصلی‌شان یعنی ایران بازگردند. از طرفی حتی نام جمهوری آذربایجان هم جعلی است و نام آن منقطه آران بوده است».

او در پایان گفت: «به هر حال اکنون منطقه جمهوری آذربایجان از نظر سازمان ملل یک کشور محسوب می‌شود و ما هم قصد جنگ نداریم و نباید هم تصور کنیم آنها می‌توانند تحرکی جدی در زمینه جدایی‌طلبی داشته باشند و بیشتر هدف مناقشات اخیر جمهوری آذربایجان مسدودکردن مرزها به روی ایران است تا دسترسی ایران به اروپا محدود شود».