ائتلاف عبری-عربی علیه ایران/ آیا ناتوی جدید محکوم به شکست است؟

نزدیک شدن اعراب و اسرائیل به یکدیگر وارد فاز جدیدی شده است و پس از اعلام عادی سازی روابط و افتتاح سفارت، حالا اسرائیل به همراه امارات متحده عربی و بحرین رزمایش نظامی مشترک برگزار کردند که تنها یک پیام و یک مخاطب دارد. 

این رزمایش در دریای سرخ و در مسیر کانال سوئز برگزار شد. ناوگان پنجم دریایی ایالات متحده آمریکا روز پنجشنبه ۱۱ نوامبر (۲۰ آبان) با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که یک رزمایش مشترک دریایی پنج روزه به همراه اسرائیل، امارات متحده عربی و بحرین را از روز چهارشنبه ۱۰ نوامبر آغاز کرده‌اند.

در بیانیه ناوگان پنجم دریایی آمریکا به وضوح محل دقیق رزمایش عنوان نشده. اما هدف آن «تقویت همکاری عملیاتی میان نیرو‌های نظامی» کشور‌های شرکت گننده در رزمایش عنوان شده است. اما هدف و پیام اصلی این رزمایش روشن است؛ ایران.

یک مقام نظامی اسرائیلی که نامش برده نشده به نشریه «عرب ویکلی» گفته هدف رزمایش حفظ مسیر‌های دریانوردی در برابر اقدامات ایران است. «رزمایش نظامی مشترک همکار‌ها و امنیت دریایی را نه فقط در دریای سرخ بلکه در برابر اقدامات تروریستی ایران ارتقا می‌دهد.

دیفنس نیوز در یادداشتی ایران را هدف اصلی رزمایش تاریخی دو کشور عربی و اسرائیل در دریای سرخ خوانده و گفته: برخی کمک‌های تسلیحاتی ایران به صورت هوایی به دست هم پیمانان تهران در منطقه می‌رسد، اما مسیر برخی از این کمک‌های نظامی، دریایی است. از این رو هرگونه پاسخی به ایران باید فکر شده باشد.

رزمایش این هفته می‌تواند به این فرآیند همکاری‌ها علیه ایران کمک کند، اما اعراب، اسرائیل و آمریکا باید بدانند که نباید در این مرحله متوقف شوند بلکه باید یک ائتلاف نظامی هماهنگ شکل بگیرد.

این رسانه طرح «ائتلاف عربی علیه ایران» موسوم به ناتوی عربی را با حضور آمریکا و اسرائیل بسط داده و گفته در ابتدا آمریکا و اسرائیل باید برای ریاض روشن کنند که حضورش در این ائتلاف مغتنم است. از سوی دیگر اسرائیل باید امارات و بحرین و مصر را به رزمایش دریایی «نوبل دینا» دعوت کند و از ابوظبی بخواهد که جتگنده هایش را در رزمایش هوایی «بلو فلگ» اسرائیل شرکت دهد. امارات هم باید از اسرائیل در رزمایش مشترک آمریکا و امارات تحت عنوان «اتحاد آهنین» دعوت به عمل بیاورد.

ناتوی عربی طرحی است که در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ مطرح شد و با رهبری محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در حال پیگیری بود، اما در نهایت به جایی نرسید. ایده یک "ناتوی عربی" نیز به عنوان ابتکار عملی نظامی در مقابل افزایش قدرت و نفوذ ایران و آنچه "تهدید" تهران خوانده می‌شود، مطرح شد.

دلیل اصلی پیگیری‌های آمریکا برابی شکل گیری این ائتلاف موسوم به ناتوی عربی هم سیاست کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه بود. در این ایده، امنیت خاورمیانه، به جای مسئولیت پرهزینه آمریکا، به وظیفه کشور‌های منطقه تبدیل می‌شود.

در سال ۲۰۱۷ و در جریان سفر دونالد ترامپ به عربستان برای شرکت در کنفرانسی که ۵۴ کشور مسلمان در آن حضور داشتند، نام این ائتلاف با نام "اتحاد استراتژیک خاورمیانه" یا "مسا " در بیانیه پایانی کنفرانس گنجانده شد. در بیانیه آمده بود که "مسا" در سال ۲۰۱۸ تشکیل خواهد شد. اما نام کشور‌های عضو، نحوه شکل گیری و حتی اداره این ائتلاف در هاله‌ای ابهام بود.

این ائتلاف در نطفه و با آغاز اختلافات قطر و عربستان خفه شد. یکی از دلایل اختلاف این دو کشور، رابطه قطر با ایران بود. در همین میان بحران دیگری گریبان عربستان را گرفت و جمال خاشقچی به دردسر اصلی محمد بن سلمان برای دست کم یک سال متوالی تبدیل شد.

مساله احتمال شکست ترامپ در دور دوم هم دلیل مهمی برای کناره گیری کشور‌ها از جمله مصر بود. عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل هم آخرین میراث دولت ترامپ است. سال گذشته امارات، بحرین، مراکش و سودان برای نخستین بار با اسرائیل دست دوستی دادند.

ناتوی عبری-عربی جدید از همین ابتدای امر به نظر محکوم به شکست است. عربستان در حال مذاکره با ایران است؛ ایران به مذاکرات وین برگشته و احتمال احیای برجام وجود دارد. طبیعی است که در چنین شرایطی تنش‌ها میان ایران و اسرائیل بالا برود، اما کشور‌های عربی منطقه تنها به بالا بردن هزینه‌های ایران اکتفا می‌کنند و در صورت شکل گیری یک توافق میان ایران و آمریکا، حاضر به پیوستن به یک ائتلاف ضد ایرانی با این مختصات نخواهند بود.