تیم ترامپ وارد منازعات برجامی می شود

پمپئو در این توییت نوشت: «ما به‌درستی از برجام بیرون آمدیم، چرا که این توافقنامه راه را برای دستیابی ایران به جنگ‌افزار هسته‌ای باز می‌کرد. ما بر ایران فشار حداکثری اعمال کردیم و هم‌زمان پیوندهای نوینی میان شرکایمان برقرار کردیم. اکنون دولت بایدن می‌خواهد دوباره به برجام بازگردد.»

اشاره او به پیمان موسوم به ابراهیم است که در دوران ریاست جمهوری  دونالد ترامپ میان کشورهای عربی متحد آمریکا و رژیم اشغالگر قدس منعقد شد و در  فاصله‌ کوتاهی به برقراری روابط اقتصادی، فرهنگی و سیاسی میان برخی کشورهای عربی و رژیم اشغالگر قدس انجامید. ترامپ با بیرون آمدن از توافقنامه هسته‌ای که آن را توافقی بد می‌دانست و با اعمال سیاست فشار حداکثری بر ایران، در پی رسیدن به‌ یک توافق تازه با ایران بود که به گفته وی راه ایران را در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای برای همیشه ببندد! این در حالیست که مقامات هر دو حزب سنتی آمریکا نسبت به دروغین بودن ماهیت ادعاهای مطرح شده در خصوص تلاش ایران برای ساخت سلاح هسته ای آگاه هستند. 

پمپئو در حالی این مواضع را اتخاذ کرده است که  پس از روی کار آمدن بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰ راهبرد دولت آمریکا برای مدتی ناروشن ماند و اکنون به گفته نزدیکان ترامپ،  به‌سوی بازگشت به برجام در حال چرخش است.درحالی‌که کمتر از یک هفته دیگر مذاکرات برای ازسرگیری گفتگوهای هسته‌ای ایران در وین اتریش برگزار خواهد شد، گمانه‌زنی‌ها از سرانجام این دور تازه گفتگوها شدت گرفته است. قرار است مذاکرات موسوم به "احیای برجام" از تاریخ هشتم آذرماه در وین، پایتخت اتریش از سرگرفته شود. از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، واشنگتن و تروییکای اروپایی اصرار زیادی در خصوص استمرار مذاکرات به سبک و سیاق قبل( مطابق آنچه در دولت گذشته شاهد آن بودیم) داشته و بارها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، از تهران خواستند تا پیرو آنچه طی شش دور گذشته مذاکرات احیای برجام گذشته است، پای میز مذاکره بیاید. نکته بسیار مهمی که باید نسبت به آن توجه داشت، به رویکرد واقعی دولت آمریکا نسبت به توافق هسته ای باز می گردد. 

واقعیت امر این است که به لحاظ ماهوی، هر دو حزب سنتی آمریکا به دنبال افزایش فشارهای اقتصادی حداکثری یا هدفمند علیه کشورمان هستند. در این معادله، نمی توان میان دموکراتها و جمهوریخواهان تفکیک و تمایزی قائل شد. اما به طور کلی دموکراتها معتقدند که خروج دولت ترامپ از برجام، منجر به انزوای واشنگتن و بی اعتباری این کشور در قبال معاهدات بین المللی شده است. در مقابل، عدم حضوردولت سیزدهم پای میز مذاکره با طرف غربی نه از روی تعلل بوده و نه مصداق به کارگیری تاکتیک خرید زمان ! وزارت امور خارجه و دولت ما خطاب به طرف غربی اعلام کرده بودند که تا زمان عدم ارائه چارجوب عملیاتی در خصوص حل موضوعات اختلافی باقی مانده در مسیر احیای برجام، دلیلی در خصوص برگزاری مذاکرات صوری و بدون نتیجه نمی بینند. فراتر از آن، رئیس جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان بارها خطاب به تروییکای اروپایی اعلام کرده اند که تهران در رویکرد جدید خود، مذاکره را معطوف به مذاکره نمی خواهد و به دنبال حرکات نمایشی در عرصه دیپلماتیک نیست. 

نکته مهم تر اینکه در پروسه برگزاری مذاکرات برجام، نباید رویکرد و رفتار ما در عرصه سیاست خارجی، معطوف به اختلافات داخلی در واشنگتن تعریف شود. در دوران انعقاد توافق اولیه برجام نیز در یک سوی معادله، افرادی مانند تد کروز، تام کاتن، لیندسی گراهام و باب منندز قرار داشتند که با کلیت انعقاد توافق هسته ای مخالف بودند و در مقابل، افرادی مانند الیزابت وارن، برنی سندرز، هیلاری کلینتون و جان کری از انعقاد آن حمایت می کردند. اما پس از اینکه برجام از ابتدای سال 2016 میلادی اجرایی شد، شاهد سنگ اندازی آشکار دولت اوباما در پروسه رفع تحریمهای هسته ای واشنگتن علیه کشورمان بودیم.

دولت بایدن نیز دقیقا به دنبال همین مسئله است: اینکه دولت آمریکا در عمل رفع تحریمها به صورت قطره چکانی صورت گرفته و در مقابل، جمهوری اسلامی ایران به تمامی تعهدات خود وفق توافق هسته ای پایبند باشد.از این رو نباید مخالفت عده ای مانند مایک پمپئو و تام کاتن با احیای توافق هسته ای ، به مثابه مهر تاییدی بر عملکرد دولت بایدن در نظر گرفته شود. تکرار این خطای محاسباتی قطعا در حوزه سیاست خارجی کشورمان هزینه ساز خواهد بود. 

در این معادله، باید بر روی خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران مانند "رفع تمامی تحریمهای مغایر با برجام"، " راستی آزمایی پروسه بازگشت آمریکا به برجام"و " "ارائه تضمین در خصوص آینده توافق هسته ای" متمرکز شد. مطابق آنچه طی شش دور مذاکرات قبل ( با سکانداری دولت و وزارت امور خارجه سابق ) سپری شده است،  از دید دموکراتهای کاخ سفید، برجام سندی است که بر روی آن توافق شده و در سند برجام،  هیچ ضمانتی داده نشده که طرفی هرگز از آن خارج نشود. مقامات آمریکایی مدعی هستند اگر ایران در خصوص آینده توافق هسته ای تضمین می خواهد، ماهیت توافق تغییرمی کند و در این صورت، واشنگتن نیز خواسته های اضافه بر برجام خود را از تهران مطالبه خواهد کرد .از این رو در طول شش دور مذاکرات اخیر در خصوص احیای  برجام، مقامات آمریکایی و اروپایی مدعی شده اند که ارائه تضمین در خصوص حفظ برجام منتفی خواهد بود. فراتر از آن، واشنگتن مدعی است که برجام به دلیل عدم تصویب در سنای آمریکا، توافقی غیرالزام آور محسوب می شود و دولتهای آمریکایی ملزم به تبعیت از آن نیستند. امتناع دموکراتها از ارائه تضمین در خصوص آینده برجام، به وضوح نشان می دهد که آنها نیز هدفی مشابه حزب جمهوریخواه را در قبال توافق هسته ای و آینده این توافق پیگیری می کنند. در این معادله، اختلافات داخلی در آمریکا بر سر نحوه بازگشت به برجام، محلی از اعراب و اهمیت ندارد.