قمار مقتدی صدر برای تشکیل دولتی بدون نیرو‌های نزدیک به ایران

میدل ایست آی در مطلبی نوشت: دو روز پیش، در ۲۹ دسامبر، چهار مرد برای صرف ناهار در نجف در خانه پدر مقتدی صدر جمع شدند. این روحانی بانفوذ شیعه که پس از تایید پیروزی خود در این هفته در انتخابات پارلمانی از قدرت برخوردار شده است، از هادی العامری، رئیس ائتلاف فتح، قیس الخزعلی، فرمانده جناح مسلح قدرتمند شیعه یعنی عصائب اهل الحق و فالح الفیاض، رئیس گروه شبه نظامی حشد الشعبی برای صرف ناهار دعوت به عمل آورد.

در ادامه این مطلب آمده است: یک منبع نزدیک به یکی از این چهار رهبر به میدل ایست آی گفت: آن‌ها برای مذاکره و مطرح کردن دیدگاه‌های خود در مورد تشکیل دولت بعدی در آنجا جمع شدند. در اینجا بود که صدر ایده‌های خود را برای آینده سیاسی عراق فاش کرد. وی اعلام کرد که قصد دارد یک دولت اکثریت به رهبری خودش ایجاد کند. در این صورت نوری المالکی، نخست وزیر سابق و تعدادی از نیرو‌های سیاسی شیعه در وضعیت بدی رها می‌شوند.

به گفته دو تن از رهبران سیاسی شیعه که در مورد این دیدار آگاهی داشتند، صدر برنامه‌های مفصلی را به مهمانان خود ارائه کرد. با این حال، یکی از رهبران گفت: مهمانی که چندین ساعت به طول انجامید، بدون اینکه منجر به پیشرفت واقعی شود، پایان یافت.

زمان محدودی تا تشکیل پارلمان جدید عراق برای انتخاب رهبران بعدی این کشور باقی مانده است. در ۲۷ دسامبر، دادگاه عالی سرانجام نتایج انتخابات پارلمانی اکتبر را تأیید کرد. صدر با کسب ۷۴ کرسی، به عنوان پیروز ظاهر شد. محمد حلبوسی، رئیس سابق پارلمان عراق و رئیس ائتلاف تقدم با کسب ۷۴ کرسی در جایگاه دوم ایستاد و دولت قانون به رهبری مالکی با کسب ۳۵ امتیاز سوم شد.

فتح، شاخه سیاسی گروه‌های مسلح نزدیک به ایران، یکی از بزرگترین بازندگان انتخابات بود. نامزد‌های ائتلاف این جناح تنها ۱۷ کرسی به دست آوردند که کمتر از نیمی از کرسی‌هایی بود که در انتخابات قبلی کسب کردند.

جلسه پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس مجلس برای ۹ ژانویه ترتیب داده شده است. در نظام سیاسی عراق، رعایت موازنه ملی و فرقه‌ای در این پست‌های بالا الزامی است، به این معنی که این پست‌ها باید به ترتیب توسط یک کرد، یک شیعه و یک سنی اشغال شوند.

صدر ابراز امیدواری کرد که مهمانی ناهار در نجف مذاکرات تشکیل دولت را در آستانه نشست ۹ ژانویه پارلمان تسریع کرده باشد.

یکی از رهبران شرکت کننده در نشست نجف به میدل ایست آی گفت: صدر همچنان بر تشکیل یک دولت اکثریت سیاسی که شامل تعدادی از نیرو‌های شیعه که در انتخابات پیروز شدند و نه همه آنها، اصرار دارد.

او می‌گوید که منافع عراقی‌ها مستلزم سوق دادن یکی از نیرو‌های اصلی شیعه به سمت مخالفان است، در حالی که یک نیروی شیعه دیگر دولت را تشکیل می‌دهد و مسئولیت کامل عملکرد آن و عملکرد نخست وزیر و وزیرانش را بر عهده دارد. با این حال، این رهبر در مورد دیدگاه صدر متقاعد نشده بود.

وی گفت: ما نمی‌توانیم به انحلال ائتلاف‌های شیعه راضی باشیم در حالی که ائتلاف‌های کرد و سنی در تشکیلات صدر به هم می‌پیوندند. این منجر به تضعیف و پراکندگی نیرو‌های شیعه می‌شود.

آنچه صدر واقعاً می‌خواهد، چیست؟

از زمان اولین انتخابات در دوران پس از صدام حسین در سال ۲۰۰۵، نیرو‌های سیاسی عراق با تقسیم وزارتخانه‌ها و سایر ارگان‌های دولتی بین خود به نسبت تعداد کرسی‌های پارلمانی که به دست آورده اند، قدرت را تقسیم کرده اند.

این سیستم تقسیم قدرت به معنای غیبت تقریباً کامل یک اپوزیسیون پارلمانی است که بر عملکرد دولت نظارت می‌کند و به دنبال اصلاح مسیر‌های آن است. به ناچار، این به فساد مالی و اداری طولانی مدتی که عراق را گرفتار کرده، کمک کرده است.

این روند ثباتی نیز ایجاد نکرده است. نیرو‌های سیاسی در مبارزه برای دستیابی به دستاورد‌های مشروع و نامشروع بیشتر، با یکدیگر رقابت و دیگران را تضعیف می‌کنند. پیش از انتخابات اکتبر، حوادث مختلفی بر بخش‌های تحت کنترل صدر یعنی بهداشت و برق تأثیر گذاشت که باعث شد وی رقبای خود را به تلاش برای تضعیف خودش متهم کند.

حدود ۱۵۰ نفر در دو آتش سوزی بیمارستانی در بغداد و ناصریه در ماه‌های آوریل و ژوئیه کشته شدند، حوادثی که به نظر می‌رسید فساد و سهل انگاری نقش مهمی در آن‌ها داشته است. در همان دوران، در ده‌ها دکل انتقال برق در استان‌های مرکزی و جنوبی که توسط متحدان صدر اداره می‌شد، خراب‌کاری صورت گرفت.

صدر در آن زمان متعهد شد که اگر فهرستش به عنوان بزرگترین ائتلاف انتخاب شود، دولت اکثریت را تشکیل دهد. با این حال صدر و شرکای مورد نظرش به اندازه کافی کرسی برای تشکیل اکثریت مطلق به دست نیاورده‌اند و این امر الزام در انجام مذاکرات گسترده‌تری برای انتخاب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و رئیس پارلمان ایجاد کرده است.

برای رویارویی با صدر، نیرو‌های شیعه بازنده به رهبری جناح‌های نزدیک به ایران، «چارچوب هماهنگ کننده نیرو‌های شیعه» را که یک تشکیلات سیاسی قدیمی بود، احیا کردند. اما نمایندگان صدر آن را قبل از انتخابات تحریم کردند. در ادامه، مالکی، دشمن سرسخت صدر، ریاست چارچوب هماهنگی شیعیان عراق را بر عهده گرفت، زیرا او بیشترین تعداد کرسی‌ها را در میان نیرو‌های چارچوب هماهنگی دارد. بدون صدر، این گروه دارای حدود ۶۰ کرسی است. اکنون ما صدر را داریم که هنوز برای تشکیل یک دولت اکثریت در تلاش است، در مقابل رقبای شیعه قرار دارند که مصمم به حفظ سیستم تقسیم قدرت هستند.

به گفته یکی از رهبران سیاسی شیعه، یکی از تاکتیک‌هایی که صدر از آن استفاده می‌کند، پیشنهاد واگذاری مسئولیت‌های تشکیل دولت و رفتن خود به اپوزیسیون است.

به طور خلاصه، صدر به دنبال از بین بردن چارچوب هماهنگی شیعیان عراق است، در حالی که آن‌ها به دنبال وادار کردن او به بازگشت به آغوش خود هستند. یکی از رهبران ارشد شیعه‌ی نزدیک به ایران به میدل ایست آی گفت: نیرو‌های شیعه از تشکیل دولت صدر و همچنین از رفتن او به سمت مخالفان می‌ترسند. وی ادامه داد: رفتن صدر به سمت مخالفان به این معناست که دولت بعدی هرگز پایدار نخواهد بود و ممکن است پس از چند ماه یا هفته سقوط کند.

صدر رهبران چارچوب هماهنگی شیعیان عراق را به خاطر آنچه قبل از انتخابات با او کردند نمی‌بخشد و رقابت قدیمی خود با مالکی و خزعلی را فراموش نمی‌کند.

سناریو‌های مورد انتظار

صدر مخالفان خود را به خوبی می‌شناسد. او با نقاط قوت چارچوب هماهنگی شیعیان عراق آشناست، اما مهمتر از آن نقاط ضعف آن را می‌داند.

مالکی، عامری و خزعلی همگی می‌خواهند به عنوان رهبر ارشد نیرو‌های شیعه عراق مرتبط با ایران دیده شوند. این رقابت فرصتی را به صدر داده است تا سعی کند عامری، خزعلی و فیاض را از متحدان خود دور کند. خزعلی که آرزوی رهبری جناح‌های مسلح شیعه و ائتلاف فتح را دارد، با عامری، رهبر فتح مشکلات واقعی دارد. همچنین بین عصائب اهل الحق تحت رهبری خزعلی و سایر گروه‌های مسلح شامل کتائب حزب الله بر سر رهبری، نفوذ و درآمد اختلافاتی وجود دارد. صدر می‌تواند در میان این اختلافات به حمایت از خزعلی بپردازد و طبق گزارش ها، رهبر عصائب اهل الحق به عملکرد صدر در این زمینه علاقمند است.

از سوی دیگر، فیاض از زمان ترور ابومهدی المهندس، که بزرگترین حامی فیاض بود، در ژانویه ۲۰۲۰ به ضعیف‌ترین حلقه در بین تمام نیرو‌های شیعه مرتبط با ایران تبدیل شده است. بدون هیچ حمایت واقعی، او به یک محافظ جدید نیاز دارد تا جایگاه خود را به عنوان رئیس جنبش بسیج مردمی عراق تضمین کند، موقعیتی که بسیاری آرزوی آن را داشتند.

در مورد عامری که رهبری سازمان کهنه کار بدر را بر عهده دارد، مشخص است که او کمترین تمایل را به درگیری‌های سیاسی دارد و به ثبات و عمل گرایی شهرت دارد.

علیرغم اختلافات بزرگ عامری با فرماندهان جناح‌های مسلح در ماه‌های اخیر در مورد برخی مواضع سیاسی آن‌ها در قبال مصطفی الکاظمی، نخست وزیر و صدر، وی هرگز به دنبال تعمیق این اختلافات نبوده و همواره نقش میانجی را بین همه طرف‌های درگیر ایفا کرده است؛ بنابراین انتظار می‌رود که او در نهایت به صدر بپیوندد و به عنوان یک عامل آرامش بخش بین روحانی و مخالفان شیعه اش عمل کند.

چند گزینه

پس از دیدار با صدر در ۲۹ دسامبر، عامری به تنهایی به بغداد بازگشت تا با رهبران چارچوب هماهنگی شیعیان عراق در خانه مالکی دیدار کند. خزعلی و فیاض در آن جلسه شرکت نکردند.

یکی از رهبران برجسته شیعیان نزدیک به ایران به میدل ایست آی گفت: در حال حاضر گزینه‌های زیادی برای همه وجود ندارد. یا صدر پروژه خود را رها می‌کند و با نیرو‌های چارچوب هماهنگی برای تشکیل یک دولت تقسیم قدرت متحد می‌شود، یا در مقابل فشار‌ها مقاومت می‌کند و پروژه خود را ادامه می‌دهد.

موفقیت صدر به معنای از هم پاشیدگی چارچوب هماهنگی شیعیان عراق است و از آنجایی که این تشکیلات به جای ائتلاف‌های سیاسی استراتژیک مبتنی بر صف بندی‌های تاکتیکی موقت است، فروپاشی آن محتمل است.

این موضوعی غیرعادی در عراق است که سه بازیگر قدرتمند شامل واشنگتن، تهران و مقامات مذهبی در نجف تاکنون در ارتباط با تشکیل دولت در این کشور مواضع خود را اعلام نکرده و اقدامی انجام نداده اند. این رهبر شیعه‌ی نزدیک به ایران پیش بینی کرد که احتمالاً این وضعیت ادامه پیدا کند.

وی گفت: نکته عجیب این است که ایران و آمریکا هنوز وارد عمل نشده اند، یعنی بازی هنوز کاملا محلی است و مقامات مذهبی نجف نیز هنوز مواضع خود را را اعلام نکرده اند؛ بنابراین پیش بینی بیش از این دو سناریو دشوار است.

منبع: انتخاب