هزینه ترک مذاکرات برای کاخ سفید/ بایدن باید تصمیم سرنوشت ساز را بگیرد

به عبارت بهتر، بایدن در صدد آن بود تا از یک سو، خود را نسبت به توافقات چندجانبه در نظام بین الملل پایبند نشان داده و از سوی دیگر، در عمل اقدامی در مسیر رفع واقعی تحریمهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران صورت ندهد. با آغاز دوباره مذاکرات وین، بایدن و همراهانش دریافتند که نقشه و تاکتیک آنها در خصوص احیای ظاهری برجام، راه به جایی نخواهد برد. اکنون ، از یک سو واشنگتن و تروییکای اروپایی در صددند با تقویت فاکتورهای فرامتنی و محیطی شرایط خود در مذاکرات وین را تقویت کرده و از سوی دیگر، از ارائه تضمینهای اساسی به کشورمان در مسیر احیای توافق هسته ای جلوگیری کنند. 

ادعای بایدن 

رییس جمهوری آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی به مناسبت سالگرد شروع کارش در این مقام گفت: «هنوز زمان آن نرسیده که مذاکرات بازگشت به توافق اتمی سال ۲۰۱۵ را ترک کنیم.»

جو بایدن، رییس جمهوری آمریکا به مناسبت اولین سالگرد شروع کارش در این مقام در یک کنفرانس مطبوعاتی در کاخ سفید شرکت کرد.بایدن درباره مذاکرات بازگشت به برجام که در وین در حال انجام است، گفت: «هنوز زمان ترک این مذاکرات نرسیده است.پیشرفت‌هایی در این مذاکرات حاصل شده است.گروه پنج به علاوه یک با هم توافق دارند اما باید صبر کرد و دید چه پیش می‌آید.»

مذاکرات بازگشت به توافق اتمی برجام میان ایران و چهار کشور آلمان، انگلیس ، فرانسه، روسیه و چین و با حضور غیرمستقیم آمریکا از فروردین ماه آغاز شده و هشتمین دور آن در حال حاضر در وین در حال برگزاری است.آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته گفت تنها چند هفته برای نجات توافق اتمی فرصت باقی مانده و تاکید کرد در صورت شکست مذاکرات، ایالات متحده برای "سایر گزینه‌ها" آماده است.در مقابل، جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده است که اسیر شانتاژ و بازی تبلیغاتی مقامات غربی در مذاکرات وین و تغییر مطالبات اساسی خود در این معادله نخواهد شد. در هر حال، مذاکرات وین وارد فاز سرنوشت سازی شده است. در این مرحله، مقامات آمریکایی و تروییکای اروپایی ناچارند تصمیم نهایی خود را در خصوص بازگشت واقعی  با عدم بازگشت واقعی به برجام صورت دهند. بر خلاف آنچه آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا می پنداشتند، گزینه ای به نام "بازگشت بدون خاصیت به توافق هسته ای " در این معادله محلی از اعراب نخواهد داشت. 

چرا دولت بایدن غافلگیر شد 

بدون شک یکی از اصلی ترین عوامل غافلگیری دولت بایدن در مذاکرات وین، پافشاری هوشمندانه ی جمهوری اسلامی ایران بر روی خطوط قرمز ترسیم شده در مسیر رفع تحریمها بوده است. از سوی دیگر، رئیس جمهور آمریکا تصور می کرد ایران خواستار "احیای برجام به هر قیمت ممکن" خواهد بود اما این تصور وی نیز خطا بود. در چنین شرایطی ، رئیس جمهور آمریکا و همراهانش درکاخ سفید و حتی شرکای اروپایی واشنگتن، فرصت بسیار اندکی برای انتخاب میان دو گزینه پیش رو ، یعنی احیای واقعی برجام و استمرار مسیر قبلی دارند. البته تبعات انتخاب گزینه ی دوم برای غرب بسیار سنگین و غیر قابل جبران خواهد بود. چندی پیش، نشریه انگلیسی " اسپکتیتور" در یادداشتی تحلیلی، با نگاهی بر آنچه در این خصوص گذشته و رخ داده است،  رویکرد ایالات متحده آمریکا در روند گفت‌وگوها را «به‌شدت ناکارآمد» و «فاجعه‌بار» ارزیابی می‌کند و به نتیجه نرسیدن این مذاکرات را یکی از شکست‌های بزرگ سال ۲۰۲۱ غرب در حوزه سیاست خارجیدانسته است .در این مقاله آمده است :

"روند مذاکرات به‌طرز تاسف‌باری ناکارآمد بوده است.این مذاکرات نه‌تنها با شکستی چشمگیر در گرفتن هرگونه امتیاز از تهران همراه نشده ، بلکه مذاکره‌کنندگان غربی طی مذاکرات در منازعات  داخلی، دستورکارهای رقابتی و تنش  گرفتار شده‌اند . البته همه این‌ها نعمتی برای ایرانی‌ها محسوب می‌شود. آن‌ها سال ۲۰۲۲ را از «جایگاهی آمرانه» آغاز کرده‌اند."

در خصوص آنچه نشریه اسپکتیتور می نویسد، دو نکته مهم وجود دارد که لازم است مورد توجه قرار گیرد.نخست این که ( چنانچه اشاره شد )، جمهوری  اسلامی ایران از ابتدای حضور بایدن درکاخ سفید، فریب بازی تاکتیکی مقامات غربی مبنی بر "احیای ناقص برجام" را نخورد و در مقابل، با تاکید بر مولفه هایی مانند " لزوم رفع واقعی تحریمها" و " لزوم ارائه تضمین در خصوص آینده برجام"، این معادله خطرناک را بر هم زد.بخش مهمی از منازعات داخلی بازیگران غربی که در مقاله اسپکتیتور نیز به آن اشاره شده است، معطوف به همین اقدام هوشمندانه است: برخی بازیگران غربی معتقدند که باید بازی "احیای تزیینی برجام" به سود اهداف آمریکا و تروییکای اروپایی را فراموش کرد و واقع بین بود. اما برخی دیگر از این بازیگران غربی بر این باورند که باید کماکان به فکر بازی با کلمات پشت میز مذاکرات وین و جلوگیری از دستیابی ایران به حقوق حداقلی خود در برجام بود. قطعا استمرار این رویکرد، هزینه های غرب را در مذاکرات وین به صورت تصاعدی افزایش خواهد داد. 

پیش شرطهای احیای واقعی برجام 

در این میان، پیش نیازهای احیای واقعی توافق هسته ای نیز به صورت کمی و کیفی از سوی جمهوری اسلامی ایران ، خطاب به طرف مقابل ارائه شده است. تاکید جمهوری اسلامی ایران بر سه مولفه رفع واقعی تحریمها، راستی آزمایی و ارائه تضمین در خصوص آینده برجام ، سه  پیش شرط مهم برای  احیای یک "توافق از دست رفتهمحسوب می شود.  واشنگتن و تروییکای اروپایی طی ادوار اخیر مذاکرات بارها تلاش کرده اند اقدامات خود در خصوص خروج یکجانبه از برجام و بی تعهدی محض در برآورده سازی خواسته های اقتصادی و تجاری ایران پس از آن را در میان هیاهوی ناشی از بازی های تبلیغاتی و سیاسی کتمان کنند. با این حال جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که طرف مقابل ( غرب) جهت احیای توافقی که خود آن را زیر پا گذاشته است، باید تن به  یک سلسله قواعد و ملزومات انکارناپذیر دهد. در هر حال، قرار نیست در سال 2022 میلادی گارد جمهوری اسلامی ایران در برابر غرب ( خصوصا در قبال مطالبات بر حق کشورمان در مذاکرات وین ) باز شود.