پشت پرده حمله روسیه به اوکراین| اختلاف ناتو و روسیه بر سر چیست؟

تنش میان اوکراین و روسیه به اندازه‌ای رسیده که هر لحظه امکان آغاز یک نبرد همه جانبه میان دو کشور وجود دارد. در میان کشورهای غربی، بیش از همه آمریکا احتمال آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین را محتمل دانشته است. واشنگتن تمام کارکنان سفارت خود در اوکراین را فراخوانده و به شهروندان خود گفته هر چه سریع‌تر از این کشور خارج شوند. 

طی روزهای گذشته بر تعداد نیروهای نظامی دو طرف در مرز دو کشور آنقدر زیاد شده و آرایش نظامی به شکلی شده که هر لحظه امکان یک جنگ وجود دارد. روز گذشته جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا گفته نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم روسیه چه زمانی به اوکراین حمله خواهد کرد اما روشی که روسیه نیروهای خود را مستقر کرده نشان از احتمال آشکار اقدام نظامی بزرگ قریب الوقوع است و اگر جنگی در بگیرد، آمریکا به همراه متحدان خود در ناتو از اوکراین دفاع خواهد کرد.

چرا از نظر آمریکا احتمال بالای جنگ روسیه و اوکراین بالاست؟

پس از اظهارات سالیوان، برخی تحلیلگران از این گفتند که چگونه آمریکا زودتر از سایر کشورها زمان وقوع جنگ را پیش‌بینی کرده است؟ و آن را گاف آمریکا در دخالت در منطقه توصیف کردند. شاید به همین دلیل بود که سخنگوی وزارت دفاع آمریکا احتمال حمله روسیه به اوکراین در یکی دو روز آینده را غیرمحتمل خواند و به نوعی در سخنان مشاور امنیت ملی آمریکا تردید وارد کرد. جان کربی ساعاتی پیش اعلام کرد هیچ نشانه‌ای دال بر اینکه اوضاع در مسیر درستی پیش می‌رود یا اینکه رییس جمهور روسیه قصد کاهش تنش را دارد وجود ندارد! دلیلی برای خوش‌بینی وجود ندارد اما امکان جلوگیری از بروز جنگ در اوکراین وجود دارد.

در حالی که تا پیش از این آمریکا اعلام کرده بود همراه با نیروهای ناتو به جنگ اوکراین وارد خواهد شد، جان کربی این بار گفته «از اقدام شرکای اروپایی برای تعامل دیپلماتیک با پوتین استقبال می‌کنیم و نیرو‌های آمریکایی در اوکراین جنگ نخواهند کرد. ضمن اینکه گزارش‌ها درباره برنامه‌ریزی روسیه مبنی بر حمله به اوکراین در روز چهارشنبه را نمی‌توانیم تایید کنیم.»

هرچند دو کشور آمریکا و روسیه بر سر مسئله اوکراین در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند، اما گفت‌وگوهای دیپلماتیک نیز همچنان وجود دارد. روز گذشته جو بایدن و ولادیمیر پوتین با یکدیگر مذاکره کردند. آنگونه که سایت آناتولی خبر داده روسیه مدعی است آمریکا در حال تنش‌افزایی است و اطلاعات نادرست مخابره می‌کند. وری اوشاکوف دستیار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در امور بین‌الملل درباره گفت‌وگوی رهبران دو کشور اینگونه نقل کرده که «پوتین به بایدن گفته معلوم نیست که چرا افرادی دست به انتشار اطلاعات نادرست در مورد حمله روسیه به اوکراین می‌زنند.» اوشاکوف همچنین گفته «پوتین به همتای خود اطلاع داده که مسکو بررسی واکنش ایالات متحده و ناتو به پیشنهادهای روسیه در مورد تضمین‌های امنیتی را به پایان رسانده است و در آینده نزدیک به آن پاسخ داده خواهد شد.»

اختلاف آمریکا و روسیه در مسئله اوکراین بر سر چیست؟

آنگونه که روسیه مدعی است قصد جنگ وجود ندارد و نیروهای نظامی روسیه به خاطر گسترش قوای مسلح ناتو در مرز مستقر شده‌اند بنابراین این کشور تلاش می‌کند تا از نفوذ ناتو در منطقه خود بکاهد. در حقیقت روسیه کشور‌های غربی را به تضعیف امنیت آن از طریق گسترش حضور ناتو در مرزهایش متهم می‌کند.افزایش مانورهای نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه باعث شد تنش شدت بگیرد به همین دلیل روسیه برای حفظ نفوذ خود بر منطقه خواستار توقف رزمایش‌های ناتو شده بود و نادیده گرفتن خواسته‌ها فعلا به افزایش تنش انجامیده است کا آنکه روسیه در پاسخ به ناتو دو اقدام انجام داد؛ یکی آنکه در بلاروس اقدام به برگزاری رزمایش نظامی کرد که این اقدام واکنش تند انگلستان (از اعضای ناتو) را در پی داشت. مقامات انگلستان مدعی بودند مانور روسیه خطرناک‌ترین لحظه برای اروپا است. اتحادیه اروپا نیز روسیه را به تلاش برای تجزیه این اتحادیه متهم کرده است.

از زمان بروز تنش، روسیه همچنان آمریکا را به فضاسازی متهم می‌کند. به باور مسکو تکرار بحث‌هایی همچون «جنگ هر لحظه رخ خواهد داد» باعث شده فضای دو کشور بیش از حالت طبیعی متشنج شود. در چنین فضایی خارج کردن شهروندان اروپایی و آمریکایی از اوکراین مزید بر علت شده است. 

برخی تحلیلگران نیز نوشته‌اند آمریکا در فضای ایجاد شده بیشترین نقش را دارد. عبدالباری عطوان سردبیر رای الیوم در مقاله‌ای نوشته «آیا تاکنون در طول تاریخ شنیده‌اید یا خوانده‌اید که طرف مدافع، ساعت بروز جنگ را از قبل برای دشمنش مشخص کند؟ این امر اکنون رخ داده است و چه پارادوکس عجیبی است. بر اساس اعلام رسانه‌های آمریکایی که شب و روز آن را دنبال می‌کنیم، جنگ اوکراین به‌زودی اتفاق خواهد افتاد و ما با چشمان خود در حال دیدن این مساله هستیم.»

عطوان نوشته «آمریکا می‌گوید حمله روسیه به اوکراین با بمباران هوایی به شرق این کشور آغار می‌شود، سپس روس‌ها از طریق زمینی و به‌وسیله تانک‌ها هجوم می‌آورند تا با اوکراینی‌های افراطی و راست‌گرای مورد حمایت آمریکا در منطقه دونباس مقابله کنند، زیرا اقلیت روس‌ها در همین منطقه مستقر هستند. جو بایدن می‌گوید که سناریوی این حمله روسی در تاریخ ۱۶ فوریه کنونی آغاز خواهد شد در حالی که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز می‌گوید که بروز این جنگ تقریبا قطعی است و اولین گلوله روس‌ها قبل از ۲۰ فوریه شلیک خواهد شد، آیا هر دوی این مقامات آمریکایی در نشست ستاد ارتش روسیه که موعد جنگ را مشخص می‌کنند، حضور داشتند؟ آمریکا و بیشتر دولت‌های اروپایی از اتباع خود خواسته‌اند که فورا اوکراین را ترک کنند، این کشور‌ها دیپلمات‌های خود در کی‌یف را نیز فراخواندند و با استناد به اطلاعاتی که ترویج می‌دهند، تاکید می‌کنند که همانند اتفاقی که در افغانستان افتاد زمان لازم برای ایجاد راه‌های هوایی برای بازگرداندن این اتباع وجود ندارد.»

در همین تحلیل آمده است: «روسیه به خوبی از سناریوی ترسناک آمریکا آگاه است و از طریق رسانه‌های کم‌تاثیر خود تاکید می‌کند به دنبال جنگ نیست و تنها چیزی که می‌خواهد این است که آمریکا و هم‌پیمانان آن مطالبات امنیتی این کشور را برآورده کنند که در دو مطلب اساسی خلاصه می‌شوند؛ اول عدم گسترش ائتلاف ناتو از طریق پیوستن کشور‌های همجوار روسیه که پیش از این عضو ائتلاف ورشو بودند و در راس آن‌ها اوکراین قرار دارد، دوم عدم استقرار سامانه‌های موشکی راهبردی و هسته‌ای در کشور‌هایی مانند لهستان، رومانی، بلغارستان و اوکراین که امنیت ملی روسیه را تهدید می‌کنند.»

 مشکل روسیه با ناتو از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد. آن زمان هزینه‌های نظامی روسیه به شدت کاهش یافت و ناتو موقعیت را برای بسط نفوذ مناسب دید؛چه اینکه از نظر غرب و به ویژه آمریکا، این بهترین زمان بود که شوروی به طور کامل مهار شود. معادلات تا سال ۲۰۰۸ تغییر بیشتری کرد و آن زمان هزینه‌های نظامی روسیه برای بار دیگر افزایش یافت. همین موضوع کافی بود تا دعوت آمریکا و اروپا برای پیوستن اوکراین و گرجستان به ناتو موجب حساسیت بیشتری شود. بوش پسر نیز وعده عضویت ناتو را به اوکراین داد. نفوذ ناتو بر منطقه عاقبت به جنگ روسیه و گرجستان منجر شد؛ اتفاقی که به تثبیت قدرت روسیه انجامید. حالا برای بار دیگر نفوذ ناتو، روسیه را به جنگی دیگر خواهد کشاند

رفع خطر جنگ روسیه و اوکراین فعلا به خروج نیروهای نظامی ناتو از منطقه بستگی دارد. اتحادیه اروپا و آمریکا فعلا چنین درخواستی را نپذیرفته‌اند، به همین دلیل ناظران معتقدند ادامه حضور آنها احتمال جنگ را بالا برده است.

منبع: رویداد 24