سرنوشت «وایبر» در انتظار «اینستاگرام» | فیلتر اینستا کلید خورد؟
اعتماد/ آیا نوع جدیدی از مسدودسازی در حال پیاده‌سازی است؟
سرعت اینترنت هر روز در ایران کندتر می‌شود و به رغم همه اعتراض‌ها و شکایت‌ها از این موضوع، وزیر ارتباطات کاهش پهنای باند را «فیک‌نیوز» می‌داند. اگر چه نگرانی‌ها درخصوص کندی سرعت نت در یک ماهه اخیر بیشتر شده اما آن چه کاربران را بیش از پیش نگران کرده، احتمال بروز مشکلاتی در اتصال به اینترنت جهانی است. گفته می‌شود در صورت تصویب طرح در مجلس، دسترسی به سرویس‌های کلاود و وب از سمت ایران را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد که این امر در تضاد آشکار با آن چیزی است که در برنامه ششم توسعه برای بخش ارتباطات در نظر گرفته شده است. بر اساس این برنامه که در انتهای ماه جاری به پایان می‌رسد، قرار بود پهنای باند اینترنت بین‌المللی افزایش یابد و وزارت ارتباطات نیز برای توسعه زیرساخت‌های لازم، از سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کند اما در عمل وزارت ارتباطات نه‌تنها به این اهداف نزدیک نشد بلکه طی ماه‌های اخیر وضعیت سرعت اینترنت به نفع فراری‌دادن سرمایه‌گذاران تغییر کرده و بدتر شده. به نظر می‌رسد اعضای کمیسیون مشترک طرح صیانت منتظر هستند تا زمان برنامه ششم توسعه به پایان برسد و بعد در حالی که قرار بود دسترسی به پهنای باند فوق سریع برای برخی بخش‌های کشور صورت پذیرد، ورق را به نفع افزایش محدودیت‌ها برگردانند. اگر چه برخی نمایندگان از مطرح‌نبودن محدودیت و مسدودیتی در طرح مجلس گفته بودند اما به نظر می‌رسد اتفاقی که برای پیامرسان «وایبر» در سال ۹۴ افتاد، قرار است برای اینستاگرام نیز رخ دهد و پهنای باند آن به قدری کاهش یابد که عملا کاربران فراموش کنند که شبکه اجتماعی به نام اینستاگرام وجود داشته است. در میان اعتراض‌ها به وضعیت اینترنت برخی کاربران به موضع ابراهیم رییسی پیش از انتخابات و در زمان تبلیغات نیز اشاراتی کرده و گفته‌اند: «رییس‌جمهور که در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری از پایین‌بودن سرعت اینترنت گفته بود، چرا در شرایط فعلی دستور پیگیری منشا و منبع کاهش سرعت اینترنت را نمی‌دهد؟»
وزیر می‌گوید فیک‌نیوز است
در آخرین گزارش سایت speedtest رتبه اینترنت همراه ایران کاهشی هفت پله‌ای داشته و به جایگاه ۷۷ام در جهان رسیده؛ وضعیت برای اینترنت خانگی نیز به مراتب بدتر است و سرعت اینترنت در آن کمتر از ۱۰ مگابیت بر ثانیه اعلام شده است. انتقاد از وضعیت اینترنت که تا چند ماه پیش مختص کاربران شبکه‌های اجتماعی بود، از هفته‌های گذشته دامنه وسیع‌تری به خود گرفت و معلمان، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجوها و ... را نیز به صف منتقدان اضافه کرده است. طی روزهای اخیر انواع و اقسام نمودار در فضای مجازی دست‌به‌دست شده که نشان‌دهنده کاهش پهنای باند است. در این راستا روز گذشته عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، نسبت به این دست از نمودارها واکنش نشان داد و در اکانت شخصی خود نوشت: «یکی از جعلیات رایج در فضای مجازی «فیک‌نیوزها» هستند. خبرهای جعلی که گاهی آن قدر باورپذیر آماده می‌شوند که ممکن است طیف بزرگی از جامعه باور و بر اساس آن قضاوت کنند یا تصمیم بگیرند. تصویر دست‌به‌دست شده نمودار ترافیک سایت‌ساز گوگل است که در دو هفته گذشته افت کرده و به‌هیچ‌وجه نشان‌دهنده ترافیک کل گوگل نیست اما در فضای مجازی برای حقیقت نشان‌دادن یک دروغ، از آن به عنوان نمودار ترافیک کل سرویس‌های گوگل در ایران و وضعیت پهنای باند بین‌الملل کشور استفاده شده است.»
در حالی زارع‌پور کاهش وضعیت پهنای باند را دروغ می‌داند که در مهر ماه خبرهایی مبنی بر عدم افزایش پهنای باند منتشر شده بود. به نظر می‌رسد داستان از این قرار بود که شورای عالی فضای مجازی مجوزی برای واردات پهنای باند به شرکت زیرساخت‌ها نداده بود؛ خبری که بعدها فیروزآبادی، دبیر و رییس مرکز ملی شورای عالی فضای مجازی، در مصاحبه با یکی از سایت‌ها آن را رد کرد اما هیچکس نمی‌داند چرا سرعت اینترنت هر روز بیشتر کاهش می‌یابد. اگر چه که در دی ماه وزیر ارتباطات کاهش سرعت اینترنت را به دلیل «قطع یکی از کابل‌های فیبر نوری دریایی به سمت قطر و از دست خارج‌شدن ۴۳۰ گیگ پهنای باند کشور» عنوان و تاکید کرده بود که «قطعی مذکور پهنای باند کشور را هفت درصد کاهش داده است.»
با این که اواخر دی ماه زارع‌پور از حل‌شدن مشکل گفته بود اما به نظر می‌رسد وضعیت بدتر شده و این شائبه پیش آمده که طرح صیانت نه با مسدودسازی و فیلترینگ که با کاهش پهنای باند برای برخی شبکه‌های اجتماعی در حال اجراست و به‌زودی پهنای باند به قدری کاهش می‌یابد که عملا فعالیت در اینستاگرام مختلف خواهد شد. اعضای کمیته مشترک طرح صیانت در حالی بر مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی تاکید دارند که تقریبا تمام مسئولان در این شبکه‌های اجتماعی اکانت داشته و فعالیت می‌کنند. رییس‌جمهور، وزیر ارتباطات و رییس مجلس تنها بخشی از مسئولانی هستند که در اینستاگرام اکانت داشته و در آن فعالیت می‌کنند. نکته دیگر در این است که اکثر نمایندگان حامی طرح صیانت از فضای مجازی نیز در اینستاگرام اکانت داشته و در آن به مرور فعالیت‌ها و نطق‌های مجلس می‌پردازند.
نوع جدید فیلترسازی
به نظر می‌رسد تجربه از دسترس خارج‌شدن پیامرسان «وایبر» در سال ۹۴، قرار است برای اینستاگرام نیز تکرار شود. از ابتدای سال ۹۴ کاربران وایبر از کاهش سرعت آن و دسترسی بسیار سخت به اپلیکیشن شکایت داشتند تا این که در ۲۴ اردیبهشت همان سال وایبر در کشور مسدود شد تا امکان مکالمه، فرستادن پیام و ... در این اپلیکیشن از دسترس کاربران ایرانی خارج شود. نکته در این است که در آن سال وزیر ارتباطات و وزیر ارشاد به فیلترینگ‌هایی از این دست انتقاد داشتند اما در نهایت و به رغم مخالفت دولت وقت این اپلیکیشن از دسترس خارج شد. در برخی خبرگزاری‌ها، خبری به نقل از دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه منتشر شده بود که در آن فیلترینگ واتس‌آپ نیز از دستور کار این گروه خارج نشده بود. پیش از قطع، وایبر در سال ۹۴ چند روزی اختلال داشت که عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ گفته بود که «این اختلال ارتباطی به تصمیمات این کارگروه ندارد و مصوبه‌ای برای مسدودکردن سرویس وایبر نداشته است.»
در واقع این حرف دبیر وقت کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ تا حدودی درست بود. وایبر فیلتر نشده بود بلکه پهنای باند مشترکان به این اپلیکیشن گرفته شده بود؛ تا جایی که کاربر وایبر قید استفاده از این اپلیکیشن را به دلیل کندبودن بزند و سراغ پیام‌رسان‌های دیگری برود. به نظر می‌رسد همان استراتژی برای اینستاگرام نیز در حال پیاده‌سازی است. وبسایت جماران در این باره نوشته است: ««پینگ» معیار احتساب فاصله زمانی اتصال بین دو دستگاه در شبکه است. از طریق میزان پینگ می‌فهمیم که چقدر طول خواهد کشید که یک بسته اطلاعات از سمت دستگاه هوشمند مانند کامپیوتر به سمت سرور رفته و دوباره از آن مسیر برگردد. پینگ اینستاگرام در ایران در مقایسه با دیگر کشورها به شدت بالاست.»
یک روزنامه‌نگار حوزه فناوری نیز نوشته است: «فرض کنید اتوبان سه باندهای داریم به اسم اینترنت. کسانی که می‌خواهند به اینستا بروند را مجبور می‌کنند از یک باند بروند و هر روز در حال باریک‌کردن این مسیر هستند. با این که تعداد خودروهایی که می‌خواهند از این باند بروند زیادتر است. نتیجه ترافیک زیادتر است و کندشدن ارتباط شما به سرورهای اینستاگرام و بازگشت دیتا از سرورهای اینستا به موبایل‌های شما. اما وقتی که اعتراض کنید میزان سرعت در باندهای دیگر را به شما نشان می‌دهند و می‌گویند اسپیدتست می‌گوید همه چیز نرمال است.»
قرار بود وضعیت اینترنت در پایان ۱۴۰۰ به چه شکل باشد؟
در بخش ۱۳ برنامه ششم توسعه که به ارتباطات و فناوری اطلاعات مربوط می‌شد، مقرر شده بود که «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده می‌شود نسبت به افزایش ظرفیت انتقال (ترانزیت) پهنای باند عبوری از کشور به سی ترابیت بر ثانیه اقدام کند.» البته در بخش دیگری از متن قانون برنامه ششم توسعه برای این وزارتخانه آمده بود که «به شرکت ارتباطات زیرساخت اجازه داده می‌شود شرکت انتقال (ترانزیت) ارتباطات بین‌الملل را به منظور حضور موثر در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی صدور خدمات فنی و مهندسی پهنای باند با مشارکت و سرمایه‌گذاری مشترک با بخش‌های خصوصی و عمومی غیردولتی و شرکت‌های خارجی با رعایت منافع ملی ایجاد کند.» اگر چه قرار بود در بخش‌های مختلف از پتانسیل سرمایه‌گذاران خارجی استفاده شود اما با طرح‌هایی که در مجلس مطرح می‌شود، هیچ سرمایه‌گذار خارجی تمایلی ندارد که سرمایه‌های خود را به کشور آورد. این امر به خصوص در شرایطی که در شش ماهه نخست سال جاری بیش از ۶.۳ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده، معضلات و مشکلات بیشتری برای اقتصاد ایجاد می‌کند. به بیان دیگر در وضعیتی که سیاستمداران و تصمیم‌سازان باید انگیزه‌های فرار سرمایه را از بین ببرند، خود به عاملی برای فرار بیشتر سرمایه چه به صورت مادی و چه به صورت انسانی تبدیل شده‌اند.»
دیدگاه تان را بنویسید