بازی جدید آمریکایی ها در مذاکرات هسته ای

مذاکرات وین وارد فاز مهمی شده است، مرحله‌ای که طرف‌های مختلف به ویژه آمریکایی و اروپایی باید درباره موضوعات باقیمانده تصمیم سیاسی بگیرند. اما همزمان با این مذاکرات رسانه‌ها و مقامات غربی بحث تبادل زندانی را به پیش کشیده و تلاش می‌کنند که آن را به مذاکرات وین گره بزنند.

اما واقعیت این است که گفت‌وگوهای تبادل زندانی همواره مستقل از مذاکرات هسته‌ای پیگیری محقق شده است و این گفتگوها منحصر به چند ماه گذشته نیست بلکه در سال‌های گذشته جاری بوده است.

ایران و آمریکا در سال ۲۰۱۶ یک نمونه تبادل زندانی داشتند که در آن چهار آمریکایی در ایران در قبال هفت ایرانی زندانی در آمریکا معاوضه شدند. در آن زمان برت مک‌گورک، نماینده ویژه رئیس جمهور وقت آمریکا مسئول گفتگو درباره تبادل زندانی بود.

حتی در دوران دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا که از برجام خارج شد و فشار حداکثری را بر ایران اعمال کرد، تهران برای تبادل همه زندانیان اعلام آمادگی کرد.

این موضوع نشان از آن داشت که آزادسازی زندانیان ایرانی در آمریکا یا در سایر کشورهای غربی که به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا پشت میله‌های زندان بوده‌اند، در عمل هیچ ربطی به برجام یا گفتگوهای برجامی ندارد.

ایران بحث زندانیان و آزادی آنها را یک موضوع انسانی می‌داند، اما کشورهای غربی همواره تلاش کرده‌اند از این موضوع بهره‌برداری سیاسی کرده و آن را به برجام یا گفتگوهای برجامی مرتبط جلوه دهند. به عنوان مثال، سیاستمداران ارشد انگلیسی همواره آزادی زندانیان انگلیسی در ایران را به بحث پرداخت بدهی خود به تهران منوط کرده‌اند.

این در حالی است که از نگاه تهران بحث بدهی انگلیس به ایران موضوع با چندین دهه قدمت است و لندن قانونا موظف به پرداخت بدهی خود است و این موضوع هیچ ارتباطی به موضوعات دیگر ندارد.

این در حالی است که خبرنگار ایرنا اطلاع یافت که ایران و انگلیس طی سه سال گذشته دست کم سه بار به توافق برای پرداخت بدهی لندن دست یافته‌اند، اما هر بار مقامات انگلیسی در آخرین لحظه‌ها از اجرای توافق سر باز زده‌اند. یک دلیل این بوده که مقامات لندن تلاش کرده‌اند به سیاست فشار حداکثری کاخ سفید وفادار باشند. دلیل دوم هم این بوده که لندن تلاش کرده موضوع پرداخت بدهی را به آزادی زندانیان خود ربط دهد.

حال طی ماه‌های گذشته و جدای از مذاکرات هسته‌ای مقامات ارشد کشورهای مختلف بارها برای تبادل زندانی میانجیگری کرده‌اند.

عمده این مقامات از کشورهایی بوده‌اند که اصلا در مذاکرات برجامی حضور ندارند. اما دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا که برای بازگشت به برجام با مخالفت‌های شدید داخلی مواجه است، تلاش می‌کند که از موضوع انسانی تبادل زندانی دستاوردسازی سیاسی کند تا بتواند توافق درباره بازگشت به برجام را در داخل آمریکا بفروشد.

رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد آمریکایی در وین هم به صراحت گفته است که بحث تبادل زندانی ارتباطی به وین ندارد و مستقل از گفتگوهای برجامی است. اما دولت آمریکا به واسطه مشکلات عدیده خود در داخل، به سیاسی کردن این موضوع روی آورده است.

بحث تبادل زندانی قبل از مذاکرات برجامی در وین شروع شد و صرفنظر از اینکه توافقی در وین در کار باشد یا نه، می‌تواند به نتیجه برسد. چه بسا که این اتفاق تا مدت‌ها قبل بایستی می‌افتاد. اما سیاسی‌کاری واشنگتن مانع چنین اتفاقی شده است.