مذاکرات وین بر لبه پیروزی و شکست

 VOX / ترجمه: صادق اکبریان // توافق هسته‌ای با ایران بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماتیک باراک اوباما بود و لغو آن بدون شک بزرگترین خطا و اکشکست سیاست خارجی دونالد ترامپ بود.با گذشت نزدیک به 15 ماه از ریاست جمهوری جو بایدن، ایالات متحده، ایران و سایر قدرت های جهانی در آستانه احیای مجدد توافق 2015 هستند .این توافق که در سال 2015 منعقد شد، تضمین می کرد برنامه هسته ای غیرنظامی ایران نمی تواند اورانیوم با درجه و خلوص بالا  تولید کند. پیچیدگی ها و موانع احیای توافق هست ای نشان می دهد که توافق اولیه تا چه اندازه  شاهکار دیپلماتیک بوده و بازگشت به آن  چقدر دشوار به نظر می رسد! 

در حال حاضر، مذاکرات در وین در فضای باریکی بین شکست و پیروزی قرار گرفته است. 6 آوریل نخستین سالگرد  مذاکره ایران با اعضای 1+4( انگلیس، آلمان، فرانسه، چین و روسیه) بوده است. اکنون تیم مذاکره کننده هسته ای ایران پس از یکسال مذاکره می گوید که تنها برای نهایی کردن توافق به وین باز خواهد گشت، نه مذاکره بر سر مسائل اختلافی! توافق اولیه، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک، ایران را ملزم می کرد که حدود 98 درصد اورانیوم غنی شده خود را به خارج از کشور ارسال  و ظرفیت هسته ای خود را محدود کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بر این روند نظارت فنی و کامل داشت.

اما ماجرا از جایی آغاز شد که ترامپ بزرگ ترین اشتباه خود را در حوزه سیاست خارجی مرتکب شد. ترامپ در سال 2018 به طور یکجانبه از برجام خارج شد و کمپین تحریمی «فشار حداکثری» را علیه ایران  اعمال کرد.تحریمهای یکجانبه آمریکا که پس از خروج از توافق هسته ای اعمال شد، حتی در دوران شیوع کرونا دسترسی ایران به دارو را با مشکل مواجه ساخت. ایران نیز از سال 2019 میلادی تصمیم گرفت به این اقدام ( خروج آمریکا از توافق هسته ای ) پاسخ دهد.الان به نقطه ای رسیدیم که برنامه هسته ای ایران روند رو به رشد خود را طی می کند.ذخایر اورانیوم غنی شده در ایران افزایش یافته و سطح غنی سازی نیز به مراتب بالاتر از آن چیزی است که در توافق سال 2015 طرفین بر سر آن توافق کرده اند. مقامات آمریکایی اذعان کرده اند که نقطه گریز هسته ای از یکسال به حدود دو ماه کاهش پیدا کرده و این به معنای شکست استراتژی فشار حداکثری ترامپ علیه ایران بوده است. موضوعی که بسیاری از تحلیلگران نسبت به آن واقف هستند. 

به همین دلیل، مذاکره مجدد با ایران حکم یک اولویت فوری را برای جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا داشته و دارد. اگر طرفین در جریان مذاکرات وین بتوانند به توافق دست پیداکنند، عملا از فضایی که ترامپ آن را در دوران ریاست جمهوری خود در تقابل با دیپلماسی صورت داد فاصله خواهند گرفت. ترامپ مدعی بود که می تواند با خروج از برجام، به توافق بهتری با ایران دست پیدا کند.هنوز متن توافق نهایی مذاکرات وین منتشر نشده است، اما کارشناسانی که با فضای مذاکرات آشنا هستند، می گویند چالشها و معضلاتی که در مسیر پایان مذاکرات و رسیدن به توافق وجود دارد تا حدود زیادی شبیه همان موارد قبلی ( موارد مربوط به مذاکرات اولیه برجام ) در سال 2015 میلادی بوده است. از یک سو ایران می گوید تحریمها باید به صورتی جدی  و عملیاتی برداشته شود و از سوی دیگر، طرف دیگر مذاکره( غرب) می گوید با توجه به رشد و ارتقای فناوری هسته ای طی سالهای اخیر در ایران، اکنون باید محدودیتهای نظارتی سخت گیرانه تری بر روی این فعالیتها صورت گیرد. در هر حال، باید در انتظار نتیجه و خروجی مذاکرات وین و نحوه رسیدن طرفهای مذاکره کننده به توافق نهایی ماند.