سیر تا پیاز آشی که تندروها برای اینترنت پُخته‌اند |صیانت؛ طرحی که حامیانش هر روز منزوی‌تر می‌شوند
با تصویب کلیات طرح مشهور به صیانت (که چند بار هم تغییر نام داده)، مخالفان شروع به فعالیت کرده و در مدت کوتاهی چنان فضایی علیه تصویب کنندگان طرح صیانت شکل گرفت که این مخالفت حتی به داخل مجلس و وزارت ارتباطات هم رسید. حالا این طرح عملا شکست خورده محسوب می‌شود.
طرح معروف و جنجالی صیانت از فضای مجازی بار دیگر دچار یک کش و قوس جدید شد و از جلسه غیر علنی به صحن علنی برگشت. اواخر سال گذشته بود که با تصویب مجلس، بررسی طرح صیانت به جلسه غیر علنی رفت و کلیات آن پس از بحث های فراوان در سوم اسفند توسط کمیسیون مسئول بررسی این طرح تصویب شد.
به محض تصویب کلیات طرح مشهور به صیانت (که چند بار هم تغییر نام داده)، مخالفان شروع به فعالیت کرده و در مدت کوتاهی چنان فضایی علیه تصویب کنندگان طرح صیانت شکل گرفت که این مخالفت حتی به داخل مجلس و وزارت ارتباطات هم رسید.
در همین راستا مجلس چند روز قبل جلسه ای تشکیل داد و تصویب کرد که جلسات مربوط به تصویب طرح صیانت از این به بعد در صحن علنی تصویب یا رد شود. در واقع، برآیند جلسه غیرعلنی ۴۵ دقیقه‌ای صبح دوشنبه مجلس این بود که «طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» موسوم به صیانت از فضای مجازی با رای نمایندگان از جلسه غیرعلنی به صحن علنی برگردد.
قانون جدید مجلس استمزاجی است؟
بعد از انتشار خبر مجلس، بسیاری از نمایندگان شروع به واکنش کردند. گروهی بر آن بودند که طبق قانون جدید، کمیسیون مخصوص بررسی طرح صیانت منحل و از این به بعد همه نمایندگان در تصویب یا رد این طرح شرکت می کنند. گروهی دیگر اما معتقد بودند که این طرح الزام آور نیست و صرفا استمزاجی بوده است.
نمایندگانی از قبیل رشیدی کوچی، معین‌الدین سعیدی، جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی و علیرضا سلیمی پس از جلسه غیرعلنی در قالب توییت و مصاحبه از بازگشت طرح صیانت در صحن علنی سخن گفتند، اما تقی‌پور و نصیرایی دو نماینده مجلس نظرات آنها را رد کرده و اعلام کردند که را‌ی‌گیری در جلسه غیرعلنی استمزاجی است‌و الزام‌آور نیست. محتوای قطعی قانون مجلس همچنان تفسیر می شود اما غالب نمایندگان تاکید کرده اند که طرح مجلس استمزاجی نبوده است.
مروری کوتاه بر تاریخچه طرح صیانت
اما طرح صیانت از چه زمانی شکل گرفت و به فرم امروزی درآمد؟ در زیر مروری بر کلیات طرح صیانت و فراز و فرودهایش در چند سال اخیر داریم:
۱. سال ۹۷ کمیسیون فرهنگی مجلس دهم، پیش‌نویس «طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» را منتشر کرد تا قانونی برای اجرای مصوبه شورای عالی فضای مجازی در رابطه با فضای مجازی باشد.
۲. در شهریورماه سال ۹۹ در مجلس یازدهم طرحی با عنوان «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» به امضای حدود ۴۰ نماینده رسید و اعلام وصول شد.
۳. ابتدای تیرماه سال ۱۴۰۰ این طرح با هدف رفع خلاء قانونی در حقوق کاربران فضای مجازی و نیز حمایت از تولیدات داخلی در دستور کار مجلس قرار گرفت و همزمان با آن، نسخه قدیمی این طرح و جزئیات مندرج در آن، منتشر شد.
۴. ۲۶ تیرماه ۱۴۰۰ پیش نویس طرح «قانون صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» که پیش از این با انتقادات و مشکلاتی همراه بود پس از بررسی کارشناسی، اصلاح و برای طرح در صحن علنی مجلس آماده شد.
۵. ششم مرداد ۱۴۰۰ نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی با بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و خدمات پایه کاربردی بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی موافقت کردند.
۶. طرح صیانت پس از مدتی به طرح «حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی» تغییر نام داد و نسبت به نسخه‌های اولیه با تغییرات مهمی همراه شد.
۷. در ۵ دی ماه ۱۴۰۰ نسخه‌ای از طرح با عنوان طرح «تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» جایگزین طرح صیانت پیشین شد. این طرح ترکیبی از مفاد نسخه قبلی و پیشنهادات وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی بود تا کلیات آن در کمیسیون مشترک به بحث گذاشته شود.
۸. کلیات طرح نظام تنظیم گری فضای مجازی پس از فراز و فرودهای بسیار در بررسی و تغییر متعدد عنوان و نسخه‌های پیشنهادی طرح، در نهایت سوم اسفند ماه با رأی حداکثری نمایندگان عضو به تصویب کمیسیون رسید.
۹. رؤسای ۳ قوه حاضر در شورای عالی فضای مجازی و جلسه این شورا حاضر شدند. شورای عالی فضای مجازی در آخرین جلسه خود در سال ۱۴۰۰ تأکید کرد که «چون وظیفه قانون‌گذاری به عهده مجلس شورای اسلامی است این طرح نیز بهتر است در مجلس به سرانجام برسد.»
مخالفت ها با طرح صیانت؛ نقد فنی یا اقدام سیاسی؟
همانطور که بیان شد، مخالفت با طرح صیانت از همان اوایل اسفند ۱۴۰۰ و با تصویب کلیات آن در جلسه غیر علنی آغاز شد. این مخالفت ها آنقدر افزایش یافت که پس از آنکه کمیسیون مشترک با حضور ۱۸ عضو خود طرح صیانت را تصویب کرد، اداره کل قوانین مجلس شبانه این مصوبه را لغو کرد. بعد از آن، تحرکاتی در مجلس برای بازگرداندن این طرح به صحن علنی آغاز شد. طی دو روز ۱۸۵ امضا پای نامه‌ای ثبت شد که نگارندگان آن اصرار داشتند تا صیانت در صحن علنی بررسی شود و همه نمایندگان در جریان جزئیات آن قرار گیرند.
با این حال، تصویب کنندگان طرح معتقد بودند فضا سیاسی شده و علت اصلی مخالفت ها نه نقدهای کارشناسی بلکه گرایش های سیاسی نمایندگان است. رضا تقی‌پور، رئیس کمیسیون مشترک مجلس در یک برنامه تلویزیونی حضور یافت و اعلام کرد که ۸۵ درصد مخالفت‌ها با این طرح به دلیل رویکرد سیاسی است و نه رویکرد تخصصی (درباره استدلال های موافقان طرح صیانت اینجا بخوانید).
با این حال، بسیاری از متخصصان اینترنت و فضای مجازی نیز با این طرح مخالفت کردند. تعداد مخالفان در مدتی کوتاه چنان زیاد شد که حتی وزیر ارتباطات نیز به آنها پیوست. عیسی زارع‌پور اعلام کرد که طرح صیانت اشکالات اساسی دارد و باید برطرف شود (درباره استدلال های مخالفان طرح صیانت اینجا بخوانید).
مهم ترین نقدها به طرح صیانت از فضای مجازی
مخالفان به سه گروه تقسیم می شوند: گروهی معتقدند طرح صیانت به لحاظ قانونی مشکل دارد، گروهی مشکل را ناتوانی های فنی طرح می دانند و برخی نیز معتقدند این طرح مغایر با آزادی های فردی و اجتماعی است و تبعات اجتماعی زیادی خواهد داشت.
در وجه حقوقی، بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، این طرح رسما با قانون اساسی مغایرت دارد. همچنین، گروهی از حقوقدان ها معتقدند این طرح در تعارض با دستور رهبر انقلاب در تشکیل شورای عالی فضای مجازی است.
همچنین گروهی معتقدند، این طرح مشکلات فنی لاینحلی دارد. دهقانی، کارشناس رسانه در گفتگو با ایسنا یکی از اصلی ترین مشکلات طرح صیانت را شرح داده و گفت: بند چ ماده ۴، مزیت‌بخشی به تولید و مصرف ترافیک داخلی در برابر ترافیک بین‌الملل است. این بند در مجموع به جای کمک به حل مسئله، در جهت معکوس حرکت می‌کند. مشابه همین قانون، در سالیان اخیر طبق مصوبات بالادستی اجرایی شد که هزینه ترافیک داخلی نسبت به ترافیک بین‌الملل برای مصرف‌کننده، ارزان‌تر (نیم‌بها) بوده و تفکیک ترافیک داخلی از خارجی نیز انجام شد که این موضوع در نهایت هم سبب نارضایتی پلتفرم‌های داخلی و هم سبب نارضایتی اپراتورهای اینترنتی شده است.
دهقانی ادامه داد: این کار توجیه اقتصادی برای پلتفرم‌ها و اپراتورهای ارائه‌دهنده اینترنت نداشته و حتی مورد سوءاستفاده خدمات غیرمجاز مشخص‌شده در این مصوبه نیز قرار گرفته است (درباره اثرات طرح صیانت بر کسب و کارهای اینترنتی اینجا بخوانید).
در همین راستا، بسیاری از کارشناسان معتقدند که این طرح، هزینه بسیار زیادی دارد و دولت از تامین هزینه آن بر نمی آید. در این زمینه، فرارو در گزارشی نوشت: دولت ایران بودجه مورد نیاز برای اختراع دوباره اینترنت را در اختیار ندارد. تخمین‌ها نشان می‌دهند که تنها هزینه به روزرسانیِ یک سرویس ایمیل ملی (دقت کنید، تنها به روزرسانی و نه طراحی) می‌تواند سر به ده‌ها هزار میلیارد تومان بزند و تامین این هزینه ها، از سویِ دولتی در آستانه ورشکستگی رسمی (بر اساس داده‌های رسمی) در ایران بعید است. سنگ بزرگ، علامت نزدن است.
گرانی و کندی اینترنت، زمینه ساز طرح صیانت یا مانع آن؟
درست صبح روز بعد از تصویب طرح جنجالی صیانت، رئیس‌جمهور در جلسه هیات دولت بر ارائه اینترنت پرسرعت و باکیفیت به مردم تاکید کرد و گفت: «وزارت ارتباطات مکلف است زیرساخت لازم را برای استفاده مردم از مزایای اینترنت امن، با کیفیت و پرسرعت فراهم کند.»
با وجود این دستور و حدود دو ماه بعد از تصویب کلیات طرح صیانت، قیمت اینترنت شروع به افزایش کرده است. در کنار این مساله، کاهش شدید سرعت اینترنت نیز باعث شده بسیاری درباره وعده رئیس جمهور دچار تردید شوند.
برخی معتقدند کاهش سرعت اینترنت و افزایش قیمت اینترنت بخشی از "سیاست قورباغه در آب جوش" است و موافقان طرح در تلاشند با این اقدام، آرام آرام محدود سازی اینترنت را آغاز کنند. از آن سو، برخی معتقدند اتفاقا همین دو معضل باعث شده و می شود طرح صیانت فعلا اجرا نشود چرا که سرعت اینترنت و قیمت ارزان آن، مقدمه و پیش شرط اجرای طرح صیانت است و بدون آن دو، اجرای طرح عملا ممکن نیست.
هرچه هست، فعلا جناح تندرو مجلس در تصویب طرح صیانت شکست خورده‌اند، هرچند گفته می‌شود این طرح با کاهش پهنای باند، به تدریج درحال اجراست و می‌تواند پوست خربزه‌ای زیرپای دولت رئیسی برای گسترش نارضایتی باشد.
منبع: خبر فوری
دیدگاه تان را بنویسید