آیا مذاکرات تهران با ریاض علنی می شود؟

گروه بین الملل و سیاست خارجی نامه نیوز : چهارشنبه ۱۳ مارس (۲۴ فروردین) فواد حسین، وزیر خارجه عراق به ایران رفت تا مقام‌های ارشد دستگاه دیپلماسی دو کشور درباره مسائل دو‌جانبه میان تهران و بغداد گفتگو کنند، سفری که در بزنگاه توقف مذاکرات وین برای احیای برجام انجام شده است.بر اساس گزارش یورونیوز،  یکی از محورهای مذاکرات وزرای خارجه ایران و عراق، مساله گفتگوهای تهران و ریاض به میزبانی بغداد بود. از همین رو وزیر خارجه عراق ابراز امیدواری کرد که ایران و عربستان سعودی در ادامه مسیر گفتگوهای محرمانه‌شان به گفتگوهای علنی برسند.

عراق از آوریل سال گذشته و به موازات مذاکرات وین برای احیای برجام، تاکنون چهار نشست برای احیای روابط عربستان سعودی و ایران برگزار کرده است اما ادامه این گفتگوها در پی افزایش حملات عربستان  و جنایات ریاض در اعدام دهها تن از شهروندان شیعه ، متوقف شد. لغو گفتگوها پس از صورت گرفت که عربستان اعلام کرد ۸۱ نفر را به طور دسته‌جمعی اعدام کرده است. اعتراض‌هایی از سوی مقامات ایران نسبت به این اعدام‌ها که شامل تعدادی از شیعیان بود ، صورت گرفته است. 

کارشناسان بر این نظرند که احیای روابط تهران و ریاض تا حد زیادی به دیگر مسائل مانند احیای برجام و رخدادهای جنگ یمن بستگی خواهد داشت. در چنین شرایطی، اعلام آتش‌بس دو ماهه در یمن می‌تواند به از سرگیری مذاکرات ریاض و تهران با میانجی‌گری بغداد کمک کند، نکته‌ای که وزیر خارجه عراق هم به آن اشاره کرد. فواد حسین وزیر خارجه عراق نیز تاکید کرده است که  اعلام آتش‌بس در یمن می‌تواند یکی از دلایل برای ازسرگیری گفتگوهای ریاض و تهران باشد.

نکته مهم دیگری که در این خصوص نمی توان نادیده انگاشت، مربوط به سردرگمی سعودیها در مذاکرات غیر علنی با تهران می باشد. یکی از مهم ترین موانع در این مسیر، عدم حضور عربستان سعودی در مذاکرات به عنوان بازیگری مستقل است! وابستگی ریاض به واشنگتن و حتی رژیم صهیونیستی و برخی متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس سبب شده است تا ریاض بعضا از ریل مذاکرات واقعی و موثر با تهران فاصله بگیرد.سعودیها از یک سو با واقعیات جاری در منطقه و حوزه روابط بین الملل مواجه هستند: زمینگر شدن در میدان یمن، رویگردانی برخی مقامات آمریکایی از بن سلمان، آغاز روند کاهش نیاز غرب به نفت سعودیها، مخالفت افکار عمومی منطقه با سیطره عربستان بر غرب آسیا و .... جملگی عوامل زمینه ساز حضور ریاض در مذاکره با تهران تلقی می شوند. 

عربستان سعودی از یک سو دریافته است که نمی تواند بر روی حمایتهای واشنگتن از ریاض در موارد بحرانی حساب ویژه ای باز کند و از سوی دیگر، قصد دارد همان رویکرد مداخله گرایانه خود در سرتاسر منطقه را ادامه دهد. بدیهی است که چنین تسردرگمی و تناقضی مانع از به نتیجه رسیدن مذاکرات ریاض با تهران خواهد شد. از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که ریاض بر اساس انگیزه های ایجابی پای میز مذاکرات غیر علنی با تهران حاضر نشده است.همان گونه که اشاره شد، با افزایش مصادیق استیصال و شکست منطقه ای ریاض ، دربار سعودی خواستار برگزاری چنین مذاکراتی شده است. هر چند تهران از مذاکره با عربستان و تقویت ابعاد گوناگون دیپلماسی منطقه ای حمایت می کند ، اما با گاردی بسته و محتاطانه رویکرد سعودیها در این مذاکرات را رصد می کند. در هر حال، سعودیها هنوز از مسیر غیر قابل توجیه و خطرناکی که طی دهه های گذشته و اخیر در منطقه در پیش گرفته اند بازنگشته اند! 

یکی از اصلی ترین پیش شرطهای تبدیل مذاکرات غیر علنی به علنی و آشکار، تثبیت برخی مولفه ها و پیش شرطهای اولیه در فضای مذاکرات می باشد، به گونه ای که چشم اندازی برای رسیدن طرفین برای توافقی عملیاتی و دوجانبه وجود داشته باشد. سعودیها جهت رسیدن به این نقطه، باید اراده لازم را از خود نشان داده و فراتر از آن، به عنوان کشور و بازیگری مستقل در مذاکره با ایران حضور پیدا کنند، نه متغیری وابسته به آمریکا یا دیگر بازیگران منطقه ای. در این صورت، می تواند شاهد پیشرفتهای واقعی در روند مذاکرات غیر علنی و متعاقبا چینش آشکار میز مذاکرات مستقیم میان تهران و ریاض ماند. آیا دربار سعودی به  چنین عقلانیتی را در حوزه سیاست خارجی و منطقه ای خود تن می دهد؟در هر حال توپ در زمین ریاض است.