پشت پرده سفر «مورا» به تهران چیست؟

تا لحظه انتشار این خبر هنوز مقام‌های رسمی اتحادیه اروپا سفر آقای مورا به تهران را بطور رسمی اعلام نکرده‌اند. با این حال منابع مطلع می‌گوید که برنامه سفر آقای مورا به تهران ، سفری سه یا چهار روزه خواهد بود و قرار است وی با شماری از مسئولان کشور دیدار و گفت‌وگو کند.  اشتفنی لیختن‌اشتاین خبرنگار اتریشی در توئیتر خود اینگونه نوشته است: ظاهرا آقای مورا روز سه‌شنبه وارد تهران می‌شود و تا روز جمعه با همتایان ایرانی مذاکره خواهد کرد.

نشریه فایننشال تایمز دیروز (یکشنبه) در گزارشی با عنوان "آخرین تلاش های اتحادیه اروپا برای نجات توافق هسته ای ایران" به نقل از جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مدعی شد: اتحادیه اروپا آخرین تلاش خود برای نجات توافق هسته ای و شکستن بن بست ناشی از خواسته تهران از واشنگتن برای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست تروریستی را انجام می دهد.

بورل به این نشریه انگلیسی گفته است که بدنبال راه حلی میانه برای پایان دادن به این بن بست است که خطر برهم زدن بیش از یک سال تلاش های دیپلماتیک اروپا را برای دستیابی به توافقی که به بازگشت آمریکا به توافق هسته ای ۲۰۱۵ و لغو تحریم های ایران منتهی می شود، در بر دارد.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نوشته فایننشال تایمز، در حال بررسی سناریویی است که به موجب آن، عنوان تروریستی از سپاه پاسداران برداشته شود، اما بر بخش های دیگر این سازمان باقی ماند. 

به گزارش ایرنا، موضوع خارج کردن لیست اشخاص حقیقی و حقوقی از لیست قرمز و تحریم‌های یکجانبه آمریکایی‌ها، یکی از موضوعات اصلی ایران در مذاکرات است. حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در این باره اظهار داشت: در موضوع سپاه پاسداران آن چیزی که مهم است اینکه باید جایگاه و نقش سپاه، به عنوان نقش امنیتی و دفاعی ما مورد توجه قرار گیرد.

وی با تاکید بر لزوم خروج سپاه از لیست تحریم‌ها تصریح کرد: مقامات ارشد سپاه همواره به ما یادآوری می‌کنند در راستای منافع ملی کشور، هرچه لازم است انجام بدهید و موضوع سپاه پاسداران را در اولویت خود قرار ندهید. این ازخودگذشتگی سپاه پاسداران است و این نهاد از مجموعه‌های اصلی کشور است.

وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه دست یابی به توافق نهایی در وین فقط با رعایت کامل خطوط قرمز و بدیهیات حاصل می شود خاطر نشان کرد که جمهوری اسلامی ایران برسر خطوط قرمز سازش نمی‌کند.

چرا خروج نام سپاه از فهرست تحریم‌های آمریکا اهمیت دارد

دولت سابق آمریکا در اقدامی غیرقانونی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک نهاد رسمی نظامی را در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» (لیست FTO) قرار داد. دولت دونالد ترامپ فقط به این تصمیم اکتفا نکرد و در اقدامی «خودسرانه» فرمانده وقت سپاه قدس، سردار سپهبد قاسم سلیمانی را طی عملیاتی تروریستی و بزدلانه به شهادت رساند.

فرمانده فقید سپاه قدس که برای انجام سفری رسمی و غیرنظامی به عراق سفر کرده بود، بامداد روز جمعه (۱۳ دی ۱۳۹۹)  به همراه ۸  نفر دیگر در مسیر فرودگاه بغداد طبق دستور مستقیم «دونالد ترامپ» و با پهپادهای وزارت دفاع این کشور (پنتاگون) ترور شد و به شهادت رسید.

این اقدام همان موقع از سوی شماری از نمایندگان کنگره آمریکا و نهادهای بین‌المللی مورد انتقاد قرار گرفت و نوعی اعلام جنگ از سوی آمریکا علیه ایران تعبیر شد.  «برنی سندرز» سناتور دمکرات آمریکا اقدام تروریستی دولت ترامپ را اقدامی خطرناک و تنش‌زا توصیف کرد که ایالات متحده را به جنگ فاجعه بار دیگری در خاورمیانه نزدیک تر می کند.  

همچنین «اَگنس کالامارد» گزارشگر وقت سازمان ملل متحد در زمینه قتل‌های خودسرانه به قتل رساندن فرمانده نظامی ایران را خلاف قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد دانست. وی در گفت‌وگویی تصریح کرد؛ ادعای آمریکایی ها مبنی بر اینکه ترور سلیمانی برای دفاع از خود بوده است، ثابت نمی کند که وی در صدد حمله یا برنامه ریزی برای حمله قریب الوقوع بوده است. این مقام سازمان ملل افزود: معتقدم آمریکا در اثبات اینکه حمله این کشور دفاع از خود بوده است نیز، شکست خورد. کالامارد اظهار داشت که آمریکا اصل حاکم بر روابط بین المللی و حقوق بین الملل را خدشه دار کرد.

با این حال ایالات متحده نه تنها از این اقدام غیرقانونی عذرخواهی نکرده که سناتورهای آمریکایی هفته پیش دومین طرح ضد ایرانی خود را با هدف جلوگیری از احیای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های ظالمانه علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تصویب کردند.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید که به عنوان هماهنگ کننده (مذاکرات وین)، پیشنهاد خود را در زمینه موضوع حذف سپاه پاسداران به رئیس جمهوری آمریکا ارائه داده است.

به هر روی قرار دادن سپاه در «سازمان‌های تروریستی خارجی» یک خطای فاحش از سوی دولت آمریکا بود که می‌تواند در بلندمدت تاثیر منفی بسیار مهمی بر رژیم حقوقی حاکم بر نزاع‌های مسلحانه بین‌المللی بگذارد.

ثبت سپاه در این فهرست نه تنها با معیارهای حقوقی مصرح در قوانین داخلی خود آمریکا سازگار نبود، بلکه باب کردن این بدعت در روابط بین‌الملل خطر «سیاسی شدن» و به تبع تضعیف نظام حقوقی حاکم بر نزاع‌های بین‌المللی را نیز  به دنبال خواهد داشت.

حقیقت هم این است که علیرغم ادعای مغرضانه، سپاه پاسداران‌ با هیچ معیاری یک سازمان تروریستی محسوب نمی‌شود؛ بلکه سپاه نیروی مسلح رسمی یک کشور عضو سازمان ملل متحد است  و از تمام ویژگی‌های یک ارتش کنوانسیونل و متعارف برخوردار است.

بنابراین حذف نام سپاه ایران از فهرست سازمان‌های تروریستی‌ آمریکا یک اقدام ضروری بسیار مثبت تلقی خواهد شد که در حفظ تمامیت قوانین بین‌الملل کمک بسزایی خواهد کرد.

تنفس طولانی به نفع مذاکرات نیست

ایران و اتحادیه اروپا درباره تبعات طولانی شدن تنفس مذاکرات که از ۲۰ اسفند آغاز شده است اشتراک نظر دارند. سایر کشورهای مشارکت کننده در گفت‌ وگوها هم خواهان جمع‌بندی سریع‌تر مذاکرات هستند اما ایالات متحده که عامل اصلی وضع کنونی است حاضر به برداشتن گام‌های اعتمادساز نیست و به دلیل تناقض در رفتار، تعصبات غلط، تعلل در تصمیم‌گیری، زیاده‌خواهی و طرح درخواست‌های جدید، مخل روند جمع‌بندی گفت‌ وگوها شده و دست‌یابی به توافق نهایی را با چالش مواجه کرده است.

چندی پیش ۴۰ تن از دیپلمات‌های اسبق اروپایی در نامه ای سرگشاده، خواستار انعطاف پذیری طرفین مذاکره برای حل و فصل موضوعات باقی‌مانده شدند. در این نامه آمده است: دو سناریوی احتمالی پیش رو قرار دارد. یک مورد آنکه آمریکا به سرعت رهبری قاطع و انعطاف لازم را برای حل موضوعات باقی مانده از اختلافات سیاسی (نه هسته ای) با تهران را نشان دهد. در مورد دوم، طرفین وارد یک بن بست می شوند که به نفع هیچ یک نیست و خطر تبدیل شدن به چرخه افزایش تنش هسته ای را در بر دارد و به ناچار با استفاده بیشتر از ابزارهای قهری توام است.

در ادامه آمده است: براساس تجربه طولانی ما در دیپلماسی و حکومت داری، ما دستیابی به توافق را کاملا ممکن می بینیم. ما از آمریکا و  ایران می خواهیم در برخورد با یک موضوع حیاتی برای رژیم جهانی منع اشاعه هسته ای و ثبات منطقه ای، انعطاف پذیری نشان دهند و این مذاکرات را در قالب یک نتیجه موفقیت آمیز نظاره کنند.

ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر که به رغم اقدامات غیرقانونی آمریکا، حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات نشان داد، آخرین پیشنهادات خود را برای رسیدن به توافق ارائه و بصراحت اعلام کرده که از خطوط قرمز خود عبور نخواهد کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان هم تاکید کرده است؛ اگر طرف آمریکایی اراده لازم را برای حل و فصل مسائل باقی مانده داشته باشد ایران آمادگی دارد تا در نخستین فرصت با حضور وزرا در وین روز جمع بندی و تصمیم نهایی را برگزار کند و به نقطه پایانی توافق برسیم.

در پایان اشاره به این نکته هم خالی از لطف نیست که جنگ در اوکراین نشان داد که طولانی شدن مذاکرات به نفع کسی نیست و اضافه شدن بحران‌های خواسته یا ناخواسته در عرصه بین‌الملل می‌تواند روند گفت‌وگوها را تحت تاثیر قرار دهد. از این منظر اتحادیه اروپا می‌تواند از فرصت منحصر به‌فرد صبوری ایران برای تسهیل توافق نهایی در وین و معرفی خود به عنوان یک طرف معتبر، بهره‌برداری کند.