آیا انریکه مورا طرح جدیدی خواهد آورد؟ / آزمون سرنوشت ساز اروپا در قبال برجام

نماینده ویژه اتحادیه اروپا به تهران آمده است تا برسر "احیای برجام" مذاکراتی را با مقامات وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی کشورمان صورت دهد. برخی تحلیلگران معتقدند که با  توجه به نقش اتحادیه اروپا در زمینه مبادله دیدگاه‌های تهران و واشنگتن، سفر انریکه مورا به تهران می‌تواند گام جدیدی برای رایزنی‌های سازنده پیرامون موضوعات اندک ولی مهمِ باقی‌مانده تلقی شود.اما نکته اساسی اینجاست که آیا مورا در سفر به تهران، طرح پیشنهادی جدیدی را از سوی آمریکا یا تروییکای اروپایی به ایران جهت عبور از بن بست به وجود آمده در مذاکرات ارائه خواهد کرد؟

اخیرا «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا  در گفت‌وگویی با روزنامه فایننشال تایمز مطرح کرد به دنبال «یک راه حل میانه» برای شکستن بن‌بست مذاکرات وین است که خطر بی‌نتیجه گذاشتن تلاش‌های بیش از یک ساله اتحادیه اروپا را برای انجام دادن یک توافق در بر دارد.این در حالیست که مذاکرات وین که از زمان روی کار آمدن دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ در راستای احیای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های ایران آغاز شده است، در پی برخی تحولات اخیر بین‌المللی از جمله حمله روسیه به اوکراین و کشمکش‌های تهران-واشنگتن بر سر برخی مسائل باقی مانده در مذاکرات، تا اطلاع ثانوی متوقف شده است.

نماینده اتحادیه اروپادر حالی به تهران آمده است که در طول ادوار گذشته و اخیر مذاکرات، اروپاییان بیشتر در کسوت یک " واسطه گر" میان تهران و واشنگتن ایفای نقش کردند.به عبارت بهتر، اروپاییان نقش مستقل خود در مذاکرات هسته ای را هنوز ایفا نکرده اند. در چنین شرایطی، اگر انریکه مورا و همراهانش بتوانند با ارائه طرحی قابل قبول و عملیاتی بن بست موجود در مذاکرات را از بین ببرند، به نقش آفرینی مورد انتظار خود در پروسه احیای توافق هسته ای باز خواهند گشت. در این میان، جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده است طرح هایی مانند تفکیک نیروی قدس و دیگر قسمتهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ( درپروسه خروج سپاه از لیست موسوم به FTO ) را نخوهند پذیرفت بنابراین اگر پیشنهاد بینابینی مدنظر جوزپ بورل و مورا همین باشد، قطعا از سوی تهران رد خواهد شد. از سوی دیگر، برخی مقامات اروپایی طی هفته های گذشته پیشنهاد داده اند که اساسا از پرونده حذف سپاه از گروههای تروریستی ادعایی آمریکا عبور شود و این موضوع در مذاکراتی دیگرمورد بررسی قرار گیرد. این موضوع نیز قطعا با موافقت جمهوری اسلامی ایران مواجه نخواهد شد زیر باقی ماندن سپاه در لیست FTO  به صورت مستقیم و سلبی بر روی پروسه رفع عملیاتی تحریمهای ضد ایرانی تاثیر خواهد گذاشت.

در هر حال، سفر انریکه مورا آخرین و سرنوشت ساز ترین آزمون بازیگران اروپایی در قبال گره های کور به وجود آمده محسوب می شود. در آزمونهای قبلی، تروییکای اروپایی و به طور کلی اتحادیه اروپا نتوانسته اند نمره قابل قبولی کسب کنند! پس از خروج دولت قبلی آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا و به صورت خاص تروییکای اروپایی، از ایران خواستند تا در مواجهه با بازگشت همه جانبه تحریمها و استراتژی فشار حداکثری، اقدامی در خصوص خروج از توافق هسته ای صورت ندهد و تعهدات خود را بدون کم و کاست ( وفق متن برجام ) صورت دهد. در مقابل، اروپاییان با انتشار بیانیه ای 11 بندی تحت عنوان "ّبیانیه بروکسل" تعهد دادند که ایران را از آثار و تبعات تعلیق تحریمها ، دسترسی به سوئیفت، تجارت آزاد با کشورهای دیگر، فروش نفت و بازگشت پول آن و آزادسازی پولهای بلوکه شده ناشی از فروش قبلی نفت بهره مند سازند.

در این میان، شاهد ایجاد ساختاری انتزاعی و غیر عملیاتی به نام اینستکس(INSTEX  ) بودیم. در ابتدا بنا بود اینستکس نوعی سامانه مالی –اعتباری گسترده باشد که در آن مبادلات تهران با شرکت های اروپایی و موضوع خرید نفت ایران توسط اروپا انجام شود.بر همین اساس  تروئیکای اروپایی بیانیه داده و اعلام کردند که نخستین مبادله میان ایران و اروپا در حوزه اقلام پزشکی در پی شیوع بیماری کرونا و در قالب اینستکس انجام گرفته است! به عبارت بهتر، بازیگران اروپایی اینستکس را به یک منظومه غیر عملیاتی و محدود تبدیل ساختند. پس از مدتی کوتاه، مشخص شد که اینستکس حتی در انتقال تجهیزات پرشکی و درمانی به ایران نیز کارآیی لازم را ندارد .در چنین شرایطی شاهد پایان صبر راهبردی جمهوری اسلامی ایران در برابر خروج آمریکا از برجام و بی تعهدی مطلق اتحادیه اروپا بودیم