آیا فقط چینش میز مذاکره کافیست؟

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دیگر مقامات این مجموعه  نسبت به لزوم ادامه مذاکرات هسته‌ای و احیاء برجام تاکید دارند. بورل  روز جمعه نیز  با حسین امیرعبدالهیان، در یک تماس تلفنی، درباره مذاکرات احیاء برجام گفتگو کرده بود. با عمه این اوصاف، فعلا تصمیم نهایی و تعیین کننده ای که منجر به بازگشت موثر طرفهای مذاکرات به وین شود، از سوی آمریکا اتخاذ نشده است. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایک روز پس از تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در یک پیام توییتری نوشت: «هر چه بیشتر منتظر بمانیم، به نتیجه رسیدن مذاکرات دشوارتر می‌شود».

این مقام ارشد اتحادیه اروپا در این پیام خود، به محور اصلی گفتگو با وزیر امور خارجه ایران بر سر مسائل فوری دوجانبه و بحث درباره گام‌های بعدی برای احیاء برجام اشاره کرده است اما به موضع‌گیری ایران اشاره‌ای نداشته است. این در حالیست که منابع آگاه در  درباره گفتگوی تلفنی حسین امیرعبدالهیان با جوزپ بورل، به پاسخ وزیر امور خارجه کشورمان  مبنی بر جدی بودن، حسن نیت و اراده لازم ایران برای رسیدن به توافق اشاره کرده بودند. 

اما سوال اصلی اینجاست که آیا چینش میز مذاکره،می تواند به معنای عبور از اختلافات و رسیدن به توافق نهایی باشد؟ پاسخ این سوال قطعا مثبت نیست! واقعیت امر این است که توافق هسته ای ایران(برجام و احیای آن) معلول تحقق دو مولفه در کنار یکدیگر است. اول، توافق نظر در مورد نقاط اختلافی و دوم، تثبیت این توافق نظر در قالب یک گزاره مکتوب. اکنون اتفاق نظر در خصوص اکثر موارد اختلافی صورت گرفته با این حال، بسیاری از این توافق نظرها هنوز مکتوب نشده اند. این بدان معناست که حدود و ثغور اجرایی و حقوقی و همچنین ابعاد مختلف آن ها محاسبه و اعمال نشده است. یعنی صرفا بر سر برخی موارد اختلافی تفاهم هایی صورت گرفته است. دو مورد از موضوعاتی که ما شاهد هستیم موجب گره خوردگی و ایجاد وقفه در مذاکرات شده اند، یکی بحث حضور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست موسوم به FTO(فهرست سازمان های تروریستی آمریکا) و دیگری هم بحث ارائه تضمین های اعتباری است. این دو مقوله هنوز حل و فصل نشده اند. این بدان معناست که در مورد آن ها تفاهم اولیه هم صورت نگرفته، چه برسد به اینکه این تفاهم به مرحله تثبیت و البته، مکتوب شدن بخواهد برسد. در شرایط کنونی معادله برجام در مرحله ای قرار گرفته که اگر این دو اختلاف به صورت خاص حل و فصل نشوند، بدون تردید چشم اندازی نیز برای دستیابی به یک توافق وجود نخواهد داشت.

در این میان، اگر آمریکا تصمیمی واقعی در خصوص حل اختلافات باقیمانده نگیرد یا تاکتیک "بازگشت صوری به برجام" را به مثابه یک دستور العمل در قبال مذاکرات وین پیگیری کند، تضمینی در خصوص احیای توافق هسته ای وجود ندارد. در این میان ، آدرسهای نادرست در قبال مذاکرات وین که معمولا از سوی رسانه ها و دیپلماتهای اروپایی و آمریکایی داده می شود، قطعا نمی تواند در چینش موثر و نتیجه بخش میز مذاکره موثر قلمداد شود. در حالی که شماری از دیپلمات‌های غربی، بن‌بست در مذاکرات احیا‌ء برجام را به درخواست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر خروج نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی  ادعایی آمریکا عنوان می‌کنند، اکنون مشخص شده است که اخنلافات دیگری نیز در خصوص تضمینهای اعتباری و خروج شرکتها و افراد حقیقی ازلیست تحریمها( تحریمهایی که پس از خروج ترامپ از توافق هسته ای و با برچسبهای غیر هسته ای وضع شد) به قوت خود باقیست. بدیهی است که باقی ماندن این محدودیتها و تحریمها، منجر به نقض ماده 29 برجام و ایجاد خلل در مسیر رفع تحریمهای ضد ایرانی خواهد شد. 

با وجود اصرار مقامات اروپایی مبنی بر چینش هر چه سریع تر میز مذاکره و از دست رفتن زمان، کاخ سفید  به مانع اصلی بر سر دستیابی به توافق نهایی برای احیاء برجام تبدیل شده است. جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که اگر آمریکا تصمیم لازم و عملیاتی را در خصوص حل و فصل موارد اختلافی گرفته و به صورت نادرست، طرح مطالبات ایران در مسیر رفع عملیاتی تحریمها را مصداق مطالبه ای فرابرجامی قلمداد نکند، توافق هسته ای قطعا در دسترس خواهد بود  و در اسرع زمان انجام می گیرد. به نظر می رسد هنوز مقدمات چینش دوباره میز مذاکرات در وین، مهیا نشده اند.