ایران راه دور زدن تحریمها را پیدا کرده است

برخی سیاستمداران اروپایی در مذاکره با مقامات آمریکایی از نگرانی خود در خصوص عدم احیای توافق هسته ای سخن گفته اند. اصلی ترین دلیل بروز این نگرانی، شرایط بحرانی جاری در نظام بین لملل و آشنایی بیشتر ایران با روشهای  دور زدن تحریمهاست. از سال 1397 تا کنون، تقریبا چهار سال است که برجام از بین رفته و نه تنها تحریمهای برجامی، بلکه یک سلسله تحریمهای فرابرجامی با برچسبهای جدید نیز علیه کشورمان اعمال شده است. در این میان، ایران نسبت به مقوله تحریم و چگونگی مواجهه با آن آمادگی بیشتر پیدا کرده و همین مسئله، ریسک عدم به ثمرنشستن توافق هسته ای را برای طرف غربی بیشتر از ایران کرده است. 

جمهوری اسلامی ایران اکنون دو شریک در مساله دور زدنِ تحریم ها پیدا کرده است که به ترتیب روسیه و حتی چین هستند. مسکو اکنون پذیرای تحریم های گسترده آمریکا و غرب است و همچنین کشور چین که به واسطه اینکه آمریکا در حال پیاده سازی سناریوی مشابهی شبیه به اوکراین در حیات خلوت آن(تایوان، تبت، هنگ کنگ و دریای چین جنوبی) است، عملا احساس خطر می کند و به این فکر می کند که به احتمال فراوان آن هم در آینده با تحریم ها و فشارهای گسترده ای از سوی آمریکا و اروپا رو به رو خواهد شد. در چنین وضعیتی، میل به هم افزایی اقتصادی و میل به ایجاد یک منظومه جهت دور زدن تحریم ها و بهره گیری های متقابل از ظرفیت های اقتصادی این سه طرف افزایش پیدا کرده است.در چنین شرایطی بایگران غربی از اینکه "تحریم" به یک واقعیت پذیرفته شده در معادلات اقتصادی و سیاست خارجی ایران تبدیل شود ، احساس خطرمی کنند. 

در مقابل،  جمهوری اسلامی ایران صرفا در صورتی می تواند روی مساله احیای برجام به عنوان یک محصول تاکتیکی حساب کند که این محصول اولا جنبه اجرایی مطلق داشته باشد و دوما ایران نسبت به کارایی ساختار اقتصادی خود پس از احیای برجام اطمینان صد در صدی داشته باشد. به عبارت بهتر، اصرار ایران بر برتری " عدم توافق" بر " توافق بد" دقیقا نشات گرفته از همین حقیقت است. درست به همین دلیل است که ایران روی دو اصلِ تضمین و راستی آزمایی به شدت پافشاری کرده و می کند و در حال حاضر هم ایران تاکید دارد که آمریکا به جای اتخاذ تاکتیک بازگشت پوچ و یا ظاهری به برجام، صرفا باید میان دو گزینه انتخاب کند: یا بازگشت کامل و همه جانبه و عملیاتی به برجام و رفع تحریم ها علیه کشورمان، یا عدم بازگشت به توافق مذکور و البته مواجهه با عواقب و آثار این مساله. 

سفر اخیر انریکه مورا به ایران و تلاشهایی که از سوی بازیگران منطقه ای ( مانند قطر وعمان ) و بازیگران اروپایی در خصوص احیای توافق هسته ای صورت گرفته است، مولد دغدغه های تازه ای در خصوص مذاکرات وین می باشد. ضمن آنکه برخی اخبار حکایت از عدم خروج سپاه پاسداران از لیست گروههای تروریستی ادعایی آمریکا می باشد. با توجه به شرایطی که اکنون حاکم است، بدون تردید وضعیت سکون در معادله برجام نمی تواند، ادامه پیدا کند. دلیل اصلی این مساله این است که هم ایران و هم دیگر اعضای نظام بین الملل در صدد تعیین تکلیف این پرونده هستند. نکته ای که در اینجا وجود دارد، این است که غرب در نهایت با توجه به نیازی که به توافق با ایران دارد( که البته این مساله هم جوانب مختلفی دارد و صرفا در بحث اقتصادی محدود و خلاصه نمی شود و باید جوانب  راهبردی ماجرا نیز مورد توجه قرار داد)، پیش بینی می شود که حتی اگر اعلام گردد که مذاکرات شکست خورده، دوباره تلاش هایی از سمت خودِ غرب جهت حل و فصل مسائل و در نهایت امضای برجام و حصول توافق صورت خواهد گرفت.  با همه این اوصاف، برخی سیاستمداران و نظریه پردازان آمریکایی و اروپایی معتقدند که اعلام شکست مذاکرات ( اگر طی هفته های آتی توافقی صورت نگیرد)، گره های کور پیش بینی نشده ای را در مسیر احیای این رایزنی ها ایجاد خواهد کرد. در چنین شرایطی بازیگران اروپایی و حتی برخی مقامات آمریکایی معتقدند که باید در همین برهه، مذاکرات موسوم به احیای توافق هسته ای در وین تعیین تکلیف نهایی شده و نتیجه آن مشخص گردد.