افزایش انتقادات عمومی از کاخ سفید

منابع رسمی در کاخ سفید سرانجام اعلام کردند  که جو بایدن در ماه آینده میلادی  به عربستان سعودی سفر خواهد کرد و در جریان این سفر با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور دیدار می‌کند؛ ملاقاتی که در ابتدای ریاست‌جمهوری آقای بایدن غیرممکن به نظر می‌رسید.بر اساس گزارش بی بی سی، جو بایدن نه فقط در دوران مبارزات انتخاباتی به صراحت علیه حکومت عربستان و فعالیت‌های شخص محمد بن سلمان موضع گرفت، بلکه از فردای حضورش در کاخ سفید نیز به روشنی نشان داد که ۷۰ سال رابطه استراتژیک ریاض و واشنگتن با چالشی کم‌سابقه روبه‌رو شده است.

این دیدار در حالی صورت می گیرد که پرونده احیای برجام در مذاکرات وین هنوز به نقطه روشنی نرسیده و فراتر از آن، مذاکرات مستقیم تهران و ریاض نیز با واسطه گری عراقی ها همچنان در قالب دیپلماسی پنهان ادامه دارد. در چنین شرایطی قطعا ایران و پرونده احیای برجام یکی از مهم ترین موضوعات مورد مذاکره میان رئیس جمهور آمریکا و ولیعهد سعودی ها خواهد بود. هر دو طرف ( واشنگتن و ریاض) در عین اعلام مواضع سلبی خود علیه ایران، از نوعی سردرگمی و استیصال راهبردی و حتی تاکتیکی در قبال تهران رنج می برند که نشات گرفته از قدرت جمهوری اسلامی ایران در تنظیم و چینش پازلهای قدرت سخت در منطقه بوده است. فراتر از آن، شکست استراتژی فشار حداکثری دولت سابق آمریکا در تقابل با ایران نیز نقش به سزایی در این معادله ایفا کرده است. فراموش نکنیم که در بین سالهای 2016 تا 2020 میلادی، رژیم سعودی اصلی ترین مهره منطقه ای دولت ترامپ در پیشبرد این استراتژی ضد ایرانی( فشار حداکثری) بوده است.

در فاصله کوتاهی بعد از به قدرت رسیدن جو بایدن، دولت آمریکا نتایج تحقیقات دستگاه‌های اطلاعاتی‌اش را درباره قتل جمال خاشقجی (خاشقچی)، روزنامه‌نگار منتقد حکومت سعودی منتشر کرد. بر اساس این نتایج اعلام شد که محمد بن سلمان شخصا از برنامه قتل او اطلاع داشته است؛ اتهامی که شاهزاده سعودی آن را رد کرده است.علاوه بر این، آمریکا اعلام کرد که فروش‌های تسلیحاتی‌اش را به عربستان محدود می‌کند و از همکاری اطلاعاتی در جریان جنگ یمن نیز کنار می‌کشد. در چارچوب تعارفات دیپلماتیک دو کشور نیز، در ارتباطات سران دو کشور دیگر از نام محمد بن سلمان خبری نبود، بلکه رئیس‌جمهور آمریکا تنها با ملک سلمان، پادشاه سالخورده عربستان تلفنی گفت‌وگو می‌کرد.

این در حالی بود که محمد بن سلمان سالهاست اداره امور کشور را در دست گرفته و مدتهاست از او به عنوان «حاکم دوفاکتوی عربستان» نام برده می‌شود. او که در چهار سال دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، روزگار درخشانی را در روابطش با آمریکا تجربه ‌کرد و حتی به کاخ سفید دعوت شد، بعد از شکست ترامپ در انتخابات ناگهان خود را در موقعیتی تضعیف شده دید که گویی دیگر هیچ ارزشی برای حامی نظامی مهم کشورش ندارد.در هر حال، زمانی وزق برگشت که برخی کشورهای منطقه ، از جمله عربستان، در زمینه همان رقابت بزرگ ارزش استراتژیک پیدا کردند؛ زمانی که روسیه به اوکراین حمله کرد.مساله نفت کشورهای خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی که در حال حاضر بزرگترین تولید‌کننده این محصول استراتژیک در جهان محسوب می‌شود (در کنار مساله گاز که بر اهمیت استراتژیک قطر افزود)، در جریان جنگ پیچیده اوکراین به یکی از عواملی تبدیل شد که در نگاه هر دو سوی این نبرد می‌تواند حتی بر نتیجه نهایی نبرد اثر بگذارد.در چنین شرایطی بایدن و اعضای کاخ سفید حقوق بشر را به راحتی فدای نفت کردند و زمینه سازی لازم را برای دیدار رئیس جمهور آمریکا و ولیعهد سعودی ها ایجاد کردند. 

دولت بایدن قصد دارد از ظرفیت سعودیها برای تنظیم معادلات انرژی در جهان در بحبوحه جنگ اوکراین استفاده کند. در مقابل، تحریم نفت روسیه از سوی آمریکا و متحدانش، در شرایطی که همین تحریم‌ها به افزایش قابل توجه قیمت نفت دامن زد، نه تنها به نتیجه مورد نظر غرب ختم نشد، بلکه موجب شد تا مسکو بتواند با تخفیف‌های وسوسه‌کننده خیلی زود مشتری مهمی مانند چین را جایگزین کند. علاوه بر این موضوع، آثار  افزایش قیمت انرژی بر اقتصاد جهانی و فشاری که به اقتصادهای غربی وارد می‌کند، یکی دیگر از چالش‌هایی است که آمریکا و متحدانش را تهدید می‌کند. با این حال مقامات سعودی از این فرصت استفاده کرده و تحقق این مسئله را در گروی دیدار مستقیم بایدن و بن سلمان دانستند.