مانع اصلی مذاکرات وین چیست؟

اگرچه مقامات و رسانه های غربی بر روی موضوع  تضمینهای اعتباری به عنوان اصلی ترین مطالبه ایران از واشنگتن مانور چندانی نمی دهند، اما واقعیت امر این است که بخش مهمی از گره خوردگی جاری در مذاکرات وین، مربوط به همین مسئله می باشد. اخیرا پایگاه میدل‌ایست آی بدون اشاره به این موضوع( ارائه تضمینهای اعتباری در مسیر احیای توافق هسته ای ) مدعی شده است که ایران در برابر کنار گذاشتن این خواسته، به آمریکا پیشنهاد داده که تحریم‌های اعمال شده توسط علیه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا بازوی اقتصادی سپاه و چند نهاد دیگر برداشته شود.میدل‌ایست آی به نقل از یک منبع دیگر خود گفته است که ایالات متحده هنوز به این پیشنهاد که یک راه حل راه میانی توصیف شده پاسخ نداده است. با این حال بر اساس نوشته این نشریه اظهارات مقامات آمریکایی نشان می‌دهد که ایالات متحده موافق پیشنهاد جدید نیست.

در خصوص اختلافات جاری در مذاکرات وین، نکاتی وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار انها عبور کرد. بر اساس قاعده ای که از  ابتدای مذاکرات جاری بوده ‌است، تا زمانی که بر سر همه مسائل توافق نشود، بر سر هیچ‌چیز توافق نشده ‌است. پس زمانی ما می‌توانیم از رسیدن به توافق صحبت کنیم که بر سر گزاره‌های مندرج در توافق اجماع حاصل و تثبیت شود، یعنی نوشته بشود و به امضای تمامی طرف‌های مذاکره‌کننده برسد. اگر چنین چیزی نباشد، عملا ما تا آن زمان نمی‌توانیم بگوییم توافق نوشته شده یا آماده است یا برای اعلامش زمان خاصی را درنظر گرفتیم. واقعا هنوز دو سه مورد اساسی و محوری در مذاکرات باقی مانده‌ و تا زمانی که بر سر آنها اجماع و توافق حاصل نشود، به عبارت بهتر نمی‌توان گفت که توافق شده یا مراحلی از مذاکرات هنوز باقی مانده ‌است.

اکنون، مهم ترین این موارد تضمینهای اعتباری می باشد، یعنی تضمینهایی که باید به شرکتهای خارجی جهت سرمایه گذاری " پروسه محور" و نه " پروژه محور" در ایران داده شود. هنوز دولت آمریکا، نظر نهایی خودش را اعلام نکرده ‌است که چه تضمینی به شرکت‌های خارجی جهت "سرمایه‌گذاری میان مدت"  در ایران می‌دهد. عدم ارائه تضمینهای اعتباری به شرکتهای خارجی، منجر به تجارت " پروژه محور" و محدود آنها با کشورمان و حتی انصراف برخی از شرکتها جهت کلیت سرمایه گذاری در ایران خواهد شد 

سوال شرکتهای اعتباری و سرمایه گذاری خارجی و بین المللی این است که چطور می‌توانند فعالیتهای اقتصادی و تجاری  را در ایران تضمین کنند و آمریکا چه مولفه‌ای را به‌عنوان مولفه اعتباری و تضمینی ارائه خواهد داد تا شرکت‌ها خیال‌شان راحت باشد که حتی با تغییر دولت در آمریکا نیز می‌توانند به فعالیت خود در ایران ادامه بدهند.در این خصوص، دولت آمریکا باید دو تضمین اعتباری را به این شرکتها ارائه کند، یکی آنکه به آنها تضمین دهد که حداقل تا سال 2024 میلادی ( زمانی که بایدن در مسند قدرت حضور دارد) به صرت قطعی از توافق هسته ای خارج نخواهد شد و دوم اینکه حتی در صورت خروج دولت یعنی آمریکا از این توافق، جریمه ای علیه شرکتهای سرمایه گذاری کننده در ایران اعمال نشود. دولت آمریکا در قبال این مساله، نه در دوران ریاست‌جمهوری بایدن و نه پس از آن، هنوز آن تضمین عینی و آن تضمین اعتباری را به ایران نداده ‌است. بنابراین هنوز در مساله تضمین‌های اعتباری و مساله لغو تحریم‌ها اختلافات حل نشده ای وجود دارد که نمی توان در قالب "راهکارهای بینابینی" آنها را حل و فصل ساخت! 

بدون شک تا زمانی که مسئله تضمینهای اعتباری و مکانیسم اعتماد سازی شرکتهای خارجی در خصوص تجارت با ایران و سرمایه گذاری در کشورمان حل و فصل نشود نمی توان سخنی از احیای برجام به میان آورد. حل و فصل این اختلاف مهم و اصلی نیز تابع تصمیم سیاسی و نهایی آمریکاست. این تصمیم هنوز تحت تاثیر انفعال دولت بایدن و اختلافات داخلی میان کنگره و کاخ سفید اتخاذ نشده است. اخیرا سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران در این خصوص تاکید کرده است :

 «آنچه بین ما و آمریکا باقی مانده اساسا به یک موضوع ختم نمی‌شود و این برخی طرف‌ها هستند که مایلند ابعاد دیگر اختلافات را بپوشانند سعی می‌کنند یک موضوع را پررنگ کنند. ایران در این موضوعات تنها منافع مردم را دنبال می‌کند و نمی‌شود این‌ها را به یک موضوع فروکاست.»