پیام اقتدار ایران در فضا + ویژگی های خاص ذوالجناح
خراسان/ دومین پرتاب ماهواره بر ذوالجناح انجام شد؛ ویژگی های آن چیست؟
ماهواره برهای تحقیقاتی ساخت محققان ایرانی یکی پس از دیگری در نوبت پرتاب قرار می‌گیرند و در تازه‌ترین دستاورد فضایی، روز گذشته اعلام شد که دومین پرتاب ماهواره بر ذوالجناح به منظور دستیابی به اهداف تحقیقاتی از پیش تعیین شده، انجام شده است. سخنگوی وزارت دفاع دیروز درباره این دستاورد گفت: این ماهواره برِ سه مرحله‌ای از نظر ویژگی‌های فنی، قابل رقابت با ماهواره برهای روز دنیاست که دارای دو مرحله پیشرانش جامد و یک مرحله با پیشرانش مایع است. وی با بیان این که پرتاب ماهواره بر ذوالجناح با هدف زیرمداری انجام گرفته است، تصریح کرد: به حول و قوه الهی مرحله سوم توسعه این ماهواره برِ ترکیبی با بهره گیری از اطلاعات حاصل از این پرتاب آغاز شده است. آن طور که سخنگوی وزارت دفاع چند روز پیش هم گفته بود سه پرتاب تحقیقاتی برای ماهواره‌بر ذوالجناح برنامه‌ریزی شده است که با دستاورد جدید دانشمندان کشورمان تاکنون دو پرتاب تحقیقاتی انجام شده و یک پرتاب تحقیقاتی دیگر در پیش است.
ذوالجناح چیست و چه هدفی دارد؟
برای اولین بار در حدود سه سال پیش و پس از پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ حامل ماهواره ظفرـ1 که البته با موفقیت کامل همراه نبود، خبر از وجود ماهواره‌بر جدیدی به‌نام ذوالجناح داده شد. در آن زمان تنها اعلام شد که ذوالجناح دارای سوخت جامد و قرار است ناهید‌ـ1 را به مدار مدنظر برساند. آن زمان با وجود این که جزئیات بیشتری درباره ماهواره بر ذوالجناح منتشر نشد اما صرف اطلاع از این که برنامه فضایی کشور صاحب یک پرتابگر سوخت جامد هم خواهد شد، بسیار امیدوارکننده بود. ماهواره بر ذوالجناح در بهمن سال ۹۹برای نخستین بار با هدف دستیابی به فناوری قدرتمند‌ترین موتور سوخت جامد در کشور مورد تست و ارزیابی قرار گرفت. آزمایش پرتاب ذوالجناح که اولین مرحله از پرتاب‌های تحقیقاتی آن بود با هدف صحه‌گذاری بر عملکرد پیشران سوخت جامد در یک پرتاب زیرمداری تعریف شد اما علاوه بر عملکرد صحیح مرحله اول، جدایش مرحله اول و شروع به کار مرحله دوم هم در ارتفاع مد نظر با موفقیت صورت گرفت که موفقیتی قابل توجه را حاصل کرد. هدف طراحی این ماهواره‌بر 25.5متری و 52تنی، قراردادن محموله‌هایی تا 220 کیلوگرم در مدار 500کیلومتری دایروی است، از این نظر، توانمندی ذوالجناح نزدیک به ماهواره‌بر بزرگ‌تر و سنگین‌تر سیمرغ است که توان حمل 250 تا 350 کیلوگرم محموله را به مدار 500کیلومتری دارد. ذوالجناح مثل سیمرغ قابلیت قراردهی تعدادی ماهواره کوچک به‌جای یک ماهواره را هم دارد و مثلاً می‌تواند 10 ماهواره مکعبی 20کیلوگرمی را با هدف توسعه فناوری‌های منظومه ماهواره‌ای در مدار قرار دهد. به طور خلاصه در حالی که قطر ذوالجناح نزدیک به سفیر-1 است، توان عملکردی نزدیک به سیمرغ داشته و از نظر وزنی بین این دو ماهواره بر قرار می‌گیرد در حالی که سهولت پرتاب آن از هر دو ماهواره‌بر بسیار بیشتر است.
ماهواره بر ذوالجناح چه تفاوت‌هایی با سیمرغ و سفیر دارد؟
از ویژگی‌های ذوالجناح، نیاز نداشتن به پایگاه پرتاب ثابت است. برای منظومه ماهواره‌ها نیاز است که پرتاب با شیب مداری مختلف صورت بگیرد که در صورت استفاده از پایگاه پرتاب ثابت باید از بلوک‌های انتقال مداری استفاده کرد اما با پرتابگری مانند ذوالجناح که امکان استفاده از پرتابگر متحرک را دارد می‌توان با پرتاب از عرض‌های جغرافیایی مختلف در کشور از مکان فعلی در سمنان تا سواحل جنوب کشور بهره‌گیری کرد که برنامه پرتاب از جنوب شرق کشور نیز برای ذوالجناح وجود دارد. با کمک این ماهواره بر می‌توان در زوایای ثابتی در زمان‌های مشخص کار تصویربرداری دقیق را انجام داد. یکی از برنامه‌های ذوالجناح در آینده نزدیک دستیابی به مدار خورشید آهنگ است.
استفاده از سوخت جامد چه مزیتی برای ذوالجناح دارد؟
پس از ماهواره‌بر قاصد-1 که در اردیبهشت 1399 در اولین پرتاب عملیاتی‌اش ماهواره نور-1 را در مدار 430 کیلومتری قرار داد، ذوالجناح، دومین ماهواره‌بر سه مرحله‌ای و همچنین دومین ماهواره‌بر با بهره‌برداری از مراحل سوخت جامد در کنار سوخت مایع است. تا پیش از این، معروف‌ترین ماهواره‌برهای ایرانی شامل سفیر-1 و سیمرغ (سفیر-2) بودند که هر دو فقط دارای دو مرحله سوخت مایع بودند، اما با ساخت قاصد و ذوالجناح پای سوخت جامد هم به عرصه فضایی کشور باز شد تا مزیت‌های این نوع پیشرانش نیز به کمک ماهواره‌های کشور در مسیر قرارگیری در مدارها بیاید. سوخت جامد هرچند در میزان نهایی کمیت ضربه ویژه که در مأموریت‌های فضایی اهمیت دارد هنوز به پیشران‌های سوخت مایع نرسیده اما می‌تواند میزان زیادی از نیروی پیشران را در مدت کوتاهی تولید کند و به بیان ساده‌تر شتاب بیشتری را در اختیار طراحان مأموریت قرار دهد. این امر سبب می‌شود تا استفاده از پیشران سوخت جامد در مراحل اول ماهواره‌برها بسته به توان علمی و فنی کشورها یا شرکت‌های سازنده جذابیت پیدا کند. این نیروی رانش زیاد حاصل از سوخت جامد برای غلبه بر نیروی مقاومت هوا که در ارتفاعات پایین و جو غلیظ وجود دارد کمک کرده و برای عبور سریع از این ارتفاعات به کار می‌آید.
به علاوه هزینه توسعه پیشران سوخت جامد و تعداد قطعات مکانیکی مورد نیاز در آن نیز نسبت به سوخت مایع کمتر است. اما در مراحل بالاتر ماهواره‌بر خصوصاً مرحله نهایی به علت نیاز به مدت زمان سوزش بالا، نیاز به خاموش شدن موتور در مقاطعی از فرایند پرواز، کنترل پذیری بالاتر و نیاز به تنظیم دقیق نیروی رانش در مرحله نهایی جداسازی ماهواره یا مرحله تزریق در مدار از پیشران‌های سوخت مایع استفاده می‌شود. درخور ذکر است در همین ماهواره‌بر ذوالجناح مرحله سوم بیش از 300 ثانیه در حال کار خواهد بود. پیش از ماهواره‌بر ذوالجناح با قطر 1.5 متر، بزرگ‌ترین قطر پیشران‌های سوخت جامد کشور مربوط به موشک دو مرحله‌ای سجیل با قطر 1.25 متر بود. با ساخت ذوالجناح نه تنها یک گام در افزایش قطر پیشران‌های سوخت جامد برداشته شد بلکه پیشرانی با نیروی بیش از 74000 کیلوگرم-نیرو یا 74 تن-نیرو به دست آمد که تبدیل به قوی‌ترین پیشران سوخت جامد ساخت کشور شده و برای اولین بار هم در یک کاربرد غیرنظامی به کار گرفته شده است.
نمونه جدید ماهواره بر ذوالجناح چه تفاوتی با نمونه قبلی دارد؟
هرچند هنوز جزئیات بیشتری از مزیت‌ها و تفاوت‌های ماهواره بر ذوالجناح 2 نسبت به نمونه قبلی آن منتشر نشده است اما در زمان پرتاب اولین ماهواره بر ذوالجناح، گفته شده بود که در مراحل بعدی یعنی پرتاب دومین و سومین ماهواره بر، نمونه‌های قوی‌تر ذوالجناح با توسعه پیشران‌های سوخت جامد آماده شوند که به طور دقیق‌تر باید گفت با ارتقای ضربه ویژه موتور همراه خواهد بود. همچنین استفاده از بدنه‌های سبک‌تر و احتمالا از مواد غیر فلزی هم در دستور کار قرار گرفته بود که به افزایش قابل توجه محموله قابل حمل منجر می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید