ابتکار عمل یا میانجی گری بی فایده ؟!

جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا وارد تهران شده است تا در خصوص آخرین تحولات مربوط به پرونده هسته ای کشورمان و مذاکرات وین مذاکراتی را با مقامات کشورمان صورت دهد. این سفر در حالی صورت گرفته است که نقش سلبی تروییکای اروپایی در صدور قطعنامه ضد ایرانی اخیر، منجر به نارضایتی شدید کشورمان از این کشورها و آژانس بین المللی انرژی اتمی شده است. بدیهی است که تروییکای اروپایی در این معادله، در کسوت یک کاتالیزور ( به سود اهداف امریکا) یا در بیشترین حالت ممکن به مثابه "میانجی گر" یا " انتقال دهندگان پیام" عمل کرده اند .اگر جوزف بورل بخواهد همین نقش آفرینی را ادامه دهد ، قطعا سفر وی تاثیری در حل و فصل اختلافات جاری در مذاکرات وین نخواهد داشت.

اروپای منهای ابتکار عمل، آن چیزیست که در مذاکرات وین شاهد آن بوده ایم.بی دلیل نیست که اکنون نقش بازیگران منطقه ای ( به عنوان انتقال دهندگان پیام) به مراتب از اروپاییان پررنگ تر شده است زیرا سران کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه به عنوان بازیگران متعهد در توافق هسته ای هرگز وارد عمل نشده و اقدامی واقعی نیز در راستای احیای توافق هسته ای صورت نداده اند. 

بر اساس آنچه رسانه ها گزارش داده اند، رایزنی‌هایی در روزهای اخیر میان تهران و کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا به منظور زمینه‌سازی برای سفر بورل به تهران صورت گرفته بود. بورل و انریکه مورا معاون او طی چند ماه گذشته پیام‌‌ها را میان تهران و واشنگتن رد و بدل کردند، بر همین اساس احتمالا او پیامی از طرف آمریکا با خود آورده است. با این حال فراموش نکنیم که انریکه مورا نیز در همین کسوت ( انتقال دهنده پیام) ایفای نقش کرد و پس از بازگشت به اروپا، بار دیگر به تنظیم رفتار بازیگران اروپایی و خصوصا تروییکا، در چارچوب تاکتیک مدنظر آمریکا یعنی "بازگشت پوچ به برجام" پرداخت.

بورل در حالی به تهران سفرکرده است که انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، شامگاه پنجشنبه، از رایزنی «عمیق» با «رابرت مالی»، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران درباره برجام خبر داده است. با این حال، مورا صرفا از عزم راسخ آمریکا در خصوص بازگشت به توافق خبر داده اند! این جملات طی ماههای اخیر بارها از سوی مقامات کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا تکرار شده است، اما در میدان مذاکرات هنوز اتفاق دلگرم کننده ای که نشان دهنده عقب نشینی آمریکا و اروپا از بازی سیاسی-تبلیغاتی در جهت عدم بازگشت واقعی به توافق هسته ای داشته باشد، مشاهده نشده است. نکته دیگری که در جریان سفر قبلی مورا به ایران  خطاب به وی بیان شد و اکنون در جریان سفر جوزف بورل به تهران مورد توجه قرار خواهد گرفت، هشدار به اروپا در خصوص تکمیل پازل ضد ایرانی آژانس و آمریکا خواهد بود. بدون شک در این خصوص بورل قادر به توجیه رفتار سیاسی و غیر حقوقی مقامات کاخ سفید نیست. 

نکته پایانی اینکه مقامات اروپایی بارها تلاش کرده اند از مخالفت کنگره آمریکا با توافق احتمالی وین، به مثابه یک اهرم فشار علیه تهران یاد کرده و متناظر با آن، از کشورمان بخواهد تا امتیازاتی را جهت راضی کردن جمهوریخواهان و دموکراتهای سنا به واشنگتن دهد! بعد از اینکه ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد بسیاری  تصور کردند که ارتباط اروپا با آمریکا بر سر خروج واشنگتن از برجام مخدوش می شود. متاسفانه این تصور، به یک پیش فرض در حوزه سیاست خارجی کشورمان تبدیل شد.  در دولت سابق،  این پیش فرض غلط مولد محاسبات  و رفتارهای نادرستی در سیاست خارجی کشورمان بود.رئیس جمهور سابق  آمریکا از برجام خارج شد اما مناسبات و ارتباطات پشت پرده آمریکا و فرانسه علیه ایران باقی ماند.این روند تا کنون ادامه داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت. در این معادله، حضور یا عدم حضور دموکراتها و جمهوریخواهان  در کاخ سفید چندان موضوعیتی ندارد!  استراتژی مشترک آمریکا و اتحادیه اروپا در قبال ایران، "مهار ایران قدرتمند" است. آنها در مسیر نیل به این استراتژی، یک تاکتیک مهم تعریف کرده اند و آن "پیچیده سازی صحنه بازی با ایران " است.بدیهی است که اتحادیه اروپا همچنان به  عنوان متغیر و تابعی از ایالات متحده آمریکا در نظام بین الملل ایفای نقش خواهد کرد. این "متغیر وابسته" هرگز به یک "متغیر مستقل" تبدیل نخواهد شد .این نکته ای است که باید در جریان ملاقات با بورل مورد توجه مسئولین حوزه دیپلماسی کشورمان قرار گیرد.