نقش مخرب گروسی در مذاکرات دوحه

اگرچه چارچوب زمانی و عملیاتی حل اختلاف ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه مارس امسال ( اسفند ماه 1400) مورد توافق رئیس این سازمان و رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان قرار گرفت، اما این چارچوب همکاری  به واسطه نگاه سیاسی آژانس و اصرار این نهاد بر "بسط موارد ادعایی" علیه کشورمان تحقق پیدا نکرد. 

یکی ازاصلی ترین مطالبات ایران در مذاکرات دوحه، حل و فصل موارد ادعایی آژانس و بسته شدن پرونده هایی است که اتفاقا بسیاری از ابهامات مربوط به آنها در سال 2015 و در قالب پرونده PMD پاسخ داده شده بود. اخیرا لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال به نقل از منابع غربی مدعی شده است که ایران خواسته در صورت بازگشت به برجام، پرونده آژانس در بحث تهران بسته شود.در همین حال، فیلیپ ارا، مذاکره کننده ارشد فرانسه در خصوص این موضوع عنوان کرد: 

"سه کشور اروپایی و امریکا کاملا موضع شفافی در این رابطه در وین داشتند، این موضوع در جلسات فشرده و سخت اواخر شب حل و فصل شده بود؛ راه حل هم از سوی آمریکا، روسیه و چین مورد حمایت قرار گرفته بود."

این ادعای گنگ و مبهم، در حالی مطرح شده است که جمهوری اسلامی ایران به صورت صریح و آشکار، خواستار بسته شدن پرونده های مفتوح آژآنس در قبال فعالیتهای هسته ای خود بوده است. بدون شک یکی از اصلی ترین عوامل ناکامی مذاکرات دوحه، اقدامات ضد ایرانی آژآنس بین المللی انرژی اتمی و نقش آفرینی معکوس و سلبی رافائل گروسی در این مسیر می باشد. در بررسی تاثیر اقدام ضد ایرانی اخیر آژآنس( صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام)بر مذاکرات وین،در ابتدا باید نسبت میان مذاکرات وین و ادعاهای  آژانس بین المللی انرژی اتمی  را با یکدیگر مشخص کرد. در ادبیات گروسی و مقامات آژانس، این نهاد به مثابه " متغیر مستقل" و توافق برجام و مذاکرات( اعم از وین و دوحه )  به مثابه "متغیر وابسته" در نظر گرفته می شود. البته غرب نیز در مواضع اعلامی خود، بر همین رابطه تاکید دارد! به عنوان مثال، مقامات آمریکایی در طول سالهای گذشته و اخیر تاکید دارند که اصلی ترین دغدغه های آنها در قبال فعالیتهای هسته ای ایران، منبعث از گزارشهای آژانس و موارد اعایی مطروحه از سوی این نهاد می باشد.

در حال حاضر، گروسی و همراهانش در آژانس باید نقش خود را در ایجاد گره در مذاکرات احیای توافق هسته ای بپذیرند. اکنون، پس از صدور قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام، کماکان همین نسبت ( وابستگی آژآنس به غرب ) میان این دو برقرار است.در اینجا ما از نسبتی حقوقی اساسا سخن نمی گوییم، بلکه از نسبتی سیاسی با محوریت غرب و تابعیت آژانس از غرب سخن می گوییم. رافائل گروسی طی روزهای اخیر درمقابل مخاطبان بین‌المللی خود چندین سیگنال متفاوت را مطرح کرده است.وی  ابتدا اعلام کرد تا زمانی که آژانس نتواند نظارت کافی را بر برنامه‌های هسته‌ای ایران داشته باشد، هیچ خبری از توافق نیست و ما نمی‌‌توانیم آن را تایید کنیم. اما وی از طرف دیگر اعلام کرد دیپلماسی بهترین راه است و باید این مسیر را ادامه دهیم و بعد از آن هم اشاره کرد که توافق امکان‌پذیر است. یعنی یک‌بار اظهارنظر سلبی و بار دیگر اظهارنظری ایجابی کرد. این رویکرد پارادوکسیکال، منبعث از سردرگمی گروسی و عدم اصالت حقوقی قطعنامه ضد ایرانی اخیر می باشد. 

در شرایطی که مذاکرات دوحه  بدون پیشرفت پایان یافته است، باید اصرار گروسی مبنی بر سفر مجدد به ایران را نیز به صورتی دقیق مورد رصد و تحلیل قرار داد.در این خصوص تجربه ‌ مشابهی را از سفر ماه مارس گروسی داریم و براساس آن، به این نتیجه رسیده‌ایم که نباید گروسی یا حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌عنوان یک متغیر مستقل درنظر بگیریم. برهمین اساس، ابتدا باید دقیقا دستور کار گروسی از این سفر را با توجه به وابستگی مطلق وی به لابی های غربی و صهیونیستی را مدنظر قرا دهیم.در هر حال، در تحلیل مذاکرات دوحه و نتایج آن، نباید نقش مخرب و سلبی آژآنس و مدیر کل آن را نادیده انگاشت! 

به نظر می رسد طی روزهای آتی، گروسی بار دیگر درخواست خود جهت سفر به ایران و ملاقات با مقامات سازمان انرژی اتمی کشورمان را مطرح خواهد ساخت.بدیهی است که حل اختلافات باقیمانده با آژانس و بسته شدن پرونده موارد ادعایی، یکی از مهم ترین پیش شرطهای احیای توافق هسته ای محسوب خواهد شد و اصرار یا انکار گروسی نمی تواند منجر به عقب نشینی تهران از این خواسته شود.