بازی محتاطانه اروپاییان پس از مذاکرات دوحه / راز سکوت بورل

با توجه به اینکه اکثر موارد اختلافی در چهارچوب مذاکرات وین حل و فصل شده اند، اما موارد اختلافی مهم و تعیین کننده ای در مسیر انعقاد توافق نهایی به قوت خود باقیست که مهم ترین آنها، لزوم ارائه تضمینهای اعتباری جهت سرمایه گذاری شرکتهای خارجی در کشورمان است. در این میان، مقامات اروپایی در کسوت یک واسطه گر( و نه طرف متعهد) مدعی شده اند که راهکارهای جدیدی را می توان برای حل و فصل این موارد طراحی کرد. اما آیا این ادعا صحیح است؟

به عنوان مثال  اروپایی ها اصرار دارند که چه در بحث ارائه تضمین های اعتباری و چه در مساله خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی ادعایی آمریکا می توان راهکارهای بینابینی را در نظر گرفت .در مورد تضمین های اعتباری نیز بازیگران اروپایی بر این باور هستند که در اینجا وزارت خزانه داری آمریکا نیاز ندارد که به صورت مطلق تا سال 2024 یا 2026 تضمین هایی را در مورد حضور کشورها و مراوداتشان با ایران ارائه کند. همین که فقط این نهاد تضمین هایی را بدهد، مبنی بر این که درمسیر همکاری شرکت های بین المللی با ایران خللی ایجاد نمی کند، کفایت می کند. با این همه، واقعیت این است که یکی از دلایلی که منجر به ایجاد وضعیت رکود و سکون فعلی در روند مذاکرات وین شده، این است که همیشه راهکارهای بینابینی جواب نمی دهند و مفید نخواهند بود.

 در این راستا شاهدیم که مطالبات ایران در قالب معادله اتمی و مذاکرات، به صورت خطوط قرمز بیان شده و ایران در فرآیند بازگشت آمریکا به برجام، به دنبال ظاهرسازی نیز نمی باشد. از این منظر، حل و فصل مسائل و گره هایی مانند تضمینهای اعتباری، در گروی آن است که طرف آمریکایی چنین موضوعی را به صورت مطلق بپذیرد. در این معادله، راهکار رسمی وجود ندارد و بین ارائه تضمین قطعی به شرکتها در خصوص عدم ابطال برجام ( حداقل تا سال 2024) و عدم ارائه این تضمین، صرفا یک گزینه را می توان انتخاب کرد! 

در این میان، مقامات اروپایی برخی گزاره ها را نیز مطرح کرده اند که در عمل جنبه ای اجرایی و عملیاتی ندارد، اینکه نقاط اختلافی فعلا مسکوت گذاشته شود و حل و فصل آن ها به بعد از احیای برجام موکول شود. به عبارت بهتر، اروپاییان عملا پیشنهاد داده اند  ما به جای اینکه پرونده را مختومه اعلام کنیم و بگوییم به نتیجه نرسیده، آن را باز نگه داریم و پس از احیای برجام به نقاط اختلافی بپردازیم. این در حالی است که اگر اکنون نقاط اختلافی واقعا به صورت عملیاتی حل نشوند، در آینده نیز امکان حل و فصل آن ها تا حد زیادی کاهش پیدا می کند. در هر حال، دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان بارها از بازیگران اروپایی خواسته است تا پیشنهادات خود را در خصوص حل و فصل موارد اختلافی ارائه دهند یا ترسیم چارچوبهای عینی برای حل آنها ارائه دهند اما در این خصوص با شکست مواجه شده اند. 

در عین حال، بازیگران اروپایی دغدغه هایی بابت وقوع جنگ اوکراین و تبعات آن بر معادلات جهانی هستند. یکی از رموز اصرار اروپاییان به از سرگیری مذاکرات همین مسئله است. با توجه به شرایطی که اکنون در نظام بین الملل حاکم شده است، به ویژه پس از جنگ اوکراین، ما این موضوع را به وضوح مشاهده می کنیم که به نوعی پازل های بین المللی در سطحی کلان در عرصه های گوناگون به هم ریخته است. این مساله خود را به ویژه در قطب بندی های تاکتیکی در نظام بین الملل و حتی در ایجاد برخی ائتلاف‌های منطقه ای بر خلاف نظر آمریکا نیز نشان می دهد. در چنین شرایطی، ما می توانیم در مورد این گزاره متفق القول باشیم که شرایط بهره گیری ایران از امتیازات ناشی از فروش نفت حتی به صورت غیررسمی نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است. در مقابل، نیاز غرب به نفت ایران نیز امروز نسبت به گذشته بیشتر افزایش یافته است. با همه این اوصاف، این موارد فرامتنی تا زمانی که تبدیل به یک راهکار عینی و عملیاتی در راستای حل اختلافات برجامی نشود راه به جایی نخواهد برد.