حجاب سیاست بر ارزش‌های ملت

روزنامه جهان صنعت نوشت: فعال شدن گشت‌‌های ارشاد و خشن‌تر شدن برخوردهایش با مردم در آغاز فصل گرما تازگی ندارد و هر سال تکرار می‌شود. امسال اما وضعیت فرق دارد. دلیلش هم این است که همزمان با گرفتاری‌های گسترده مردم و کشور در حوزه‌های معیشتی، اقتصادی، بین‌المللی و… شاهد بالا گرفتن‌ دعواها پیرامون مقوله حجاب و وضعیت آن در کشور هستیم.

بحث از چند سانت جلو یا عقب بودن روسری زنان یا تیپ پسران در سطح شهر نیست. حرف حتی از ویدئوهای متعدد برخوردهای توام با خشونت هم نیست. حرف از رنگ و لعاب سیاسی است که برخی به مقوله حجاب زده و خواسته یا خواسته در حال وارد کردن صدمات گسترده به این ملک و مملکت هستند.

اگر تلاش برای سیاسی کردن حجاب صرفا از بیرون کشور و توسط اپوزیسیونی که به باور اغلب تحلیلگران وزن و قدرت قابل اعتنایی ندارد، صورت می‌گرفت اوضاع خیلی نگران‌کننده نبود. این موضوع وقتی بیشتر قابل تامل می‌شود که می‌بینیم برخی از حامیان حجاب و حتی مسوولان نیز نگاهی سیاسی به حجاب دارند و با مواضع و اظهارات خود به نوعی آب به آسیاب دشمن می‌ریزند! شاهدش همین اظهارات معاون جوانان دولت رییسی است که دیروز ویدئوی آن در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد. آقای وحید یامین‌پور می‌گوید: «برای رهبران جمهوری اسلامی روشن است که اباحه‌گری در حوزه اخلاقیات به معنای پایان رفتن انقلاب و جمهوری اسلامی است. یعنی این‌طور نیست که شهروندان جمهوری اسلامی بعد از اینکه دیدند نظام جمهوری اسلامی نسبت به مسائل اخلاقی و جنسی تلرانس دارد، بگویند که ما با آن ادامه می‌دهیم. آنها به مرحله بعد منتقل شده و می‌گویند که اوریجنال سکولار باش»!وی این استدلال را جنبه نظری دانسته و ادامه می‌دهد: «به لحاظ عملی هم نظام جمهوری اسلامی نفع خودش را در این نمی‌‎بیند که اصطلاحا وا بدهد چون می‌داند که قطاری را سوار است که در لوکوموتیو آن حلقه سخت وفاداران هستند و اتفاقا برای همین طرفدار جمهوری اسلامی هستند. اگر جمهوری اسلامی از چند اصل کوتاه آید، آن حلقه وفاداران اولین گروهی خواهند بود که از قطار جمهوری اسلامی پیاده می‌شوند.»

یامین‌پور در واقع نمونه‌ای است که برخی افراد که مقوله حجاب را سیاسی می‌بینند، می‌گوید: «وقتی نظارت و اعمال قدرت را برداری یعنی حمایت کیفری از حوزه اخلاق نکنی و مواضع رسمی را تغییر دهی؛ او (مخالفان حجاب) به برداشتن روسری اکتفا نمی‌کنه! الان روسری رو زده رو چوب و ایستاده رو بلندی، فردا … رو میزنه رو چوب می‌ایسته رو بلندی! چون این پروژه امپریالیسم است.»معاون جوانان رییس‌جمهور صراحتا تاکید می‌کند که مردم باید چنین نگاهی به حجاب داشته باشند و می‌گوید: «مردم به مقوله حجاب ساده نگاه نکنند.

به مثابه امری که آزادی آنها را محدود می‌کند، نگاه نکنند. به آنها بگوییم که تو باید به این متغیرها و این عوامل تاثیرگذار فکر کنی.»این درحالی است که بسیاری از سیاسیون اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا و حتی چهره‌های مذهبی- سیاسی که طی روزهای گذشته به حواشی ایجادشده، واکنش نشان دادند؛ بر این باورند که چنین دیدگاهی می‌تواند آسیب‌هایی به مراتب بیشتر از فواید احتمالی‌اش داشته باشد.

راه دور نرویم

جلال میرزایی فعال سیاسی اصلاح‌طلب از جمله کارشناسانی است که باور دارد برخی سعی در سیاسی کردن موضوع حجاب دارند و این فرآیندی آسیب‌زا است. او به «جهان‌صنعت» گفت: «اگر سه‌، چهار ماه گذشته را مرور کنیم خواهیم دید که ابتدا اقداماتی در ارتباط با مقوله حجاب از سوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر انجام می‌شود، بعد از آن هم برخوردهای بیشتری با مردم صورت می‌گیرد و به نوعی نگاه امنیتی نسبت به این موضوع شکل می‌گیرد. جالب است که بعد از همه اینها برخی ائمه جمعه و… در جهت تبیین مساله برآمدند. در واقع اول برخورد امنیتی شده، بعد مساله سیاسی شده و تازه بعد از آن برخی می‌خواهند موضع فرهنگی گرفته و نسبت به اهمیت و جایگاه این موضوع در حوزه اسلام و… سخن بگویند. طبیعتا این نوع برخورد با موضوعات فرهنگی بسیار ایراد دارد.»

وی افزود: «به نظر من از جایی به این مساله امنیتی نگاه می‌شود و نه یک موضوع فرهنگی که در نتیجه تغییر و تحولات یک جامعه یا تحت تاثیر فرهنگ‌های دیگر با تغییراتی همراه شده است. به نظر من اکنون تغییراتی در جامعه در زمینه حجاب ایجاد شده و با گذشته تفاوت دارد‌. برای بررسی این وضعیت باید به واقعیات توجه کرد. نباید تصور کنیم که یک توطئه امنیتی در کار است و می‌خواهند از این طریق جامعه را دچار استحاله کنند. نباید با این تصور سروصدا راه انداخت و صف‌آرایی و قطب‌بندی کرد و مشکلات بیشتری ایجاد کرد.»

این نماینده پیشین مجلس گفت: «این مساله به مرور شکل گرفته و باید جوانب مختلف آن را در نظر گرفت. باید بررسی کرد و دید که در کجا می‌توان ورود کرد، در کجا نباید ورود کرد. اصلا در کجا باید مستقیما ورود کرد و در کجا ورود مستقیم نتایج عکس می‌دهد و… »میرزایی در پاسخ به اینکه «برخی معتقدند اگر در حوزه حجاب سهل‌گیری شود، مطالبات بیشتری مطرح می‌شود که به اساس جمهوری اسلامی ضربه می‌زند و یا اینکه بدنه اصلی حامی آن را دلخور خواهد کرد، چطور باید این گروه را قانع کرد که نگاه سیاسی به موضوع حجاب آسیب‌های بیشتری دارد؟» گفت: «نیاز نیست که جای دوری برویم. در همین تاریخ معاصر خود هم دیدیم که نظام پهلوی سعی داشت جامعه را به سوی یک پوشش خاص ببرد اما دیدیم که برخوردهایی که تحت عنوان کشف حجاب اجباری کردند، نتایج عکس داشت. در واقع آن زمان نیز سیاسی کردن مقوله حجاب به زیان نظام سیاسی وقت تمام شد. الان هم نباید به نحوی عمل شود که به عده‌ای و برخی مراکز اجازه داد که چون بودجه می‌گیرند و عملکردشان زیر سوال است، به جای اینکه به سوی کارهای بلندمدت و تدریجی و فرهنگی بروند، برای نشان دادن یا اثبات خود حجاب را به یک پدیده سیاسی تبدیل کرده و هزینه درست کنند. به نظر من در این زمینه باید خیلی دقت کرد و اجازه نداد که برخی نهادها این مساله را تبدیل به یک پدیده سیاسی کنند. چون اگر این کار را انجام دهند و بعد از عهده آن برنیایند، ممکن است که تبعاتی داشته باشد. درحالی که در حالت عادی این موضوع تبعات خاصی برای نظام سیاسی ندارد.»

ظاهرا دلسوزانه اما آسیب‌زا

عباس سلیمی‌نمین فعال سیاسی اصولگرا نیز از دیگر منتقدان نگاه سیاسی به مقوله حجاب و عفاف است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «قطعا حجاب و عفاف یک مقوله اجتماعی است که روابط انسان‌ها را منطقی‌تر و ایمن‌تر کرده و مانع از افزایش آسیب‌ها است. طبیعتا سیاسی کردن این مقوله به زیان جامعه است و به آن لطمه می‌زند. حتی کانون خانواده نیز با این نگاه ضربه خواهند خورد. جوامعی که در این زمینه راه خطا را رفته‌اند نیز در حال بازگشت هستند. سیاسی کردن موضوع حجاب و به خصوص بحث عفاف آسیب‌زا است. به هرحال ممکن است افراد در حجاب خود خیلی دقت نکنند اما عفیف باشند و مراعات روابط را بکنند. حجاب در این زمینه کمک می‌کند اما این دو مقوله متفاوت هستند.»این فعال سیاسی اصولگرا تاکید کرد: «افرادی که سعی می‌کنند این مساله را سیاسی کنند هیچ علقه‌ای به سلامت جامعه ندارند و علاقه‌مند نیستند که آسیب‌‌پذیری جامعه ما از این جهت کاهش پیدا کند. اینها دانسته یا نادانسته به روابط سالم اجتماعی که به لحاظ تاریخی داشته‌ایم آسیب می‌زنند. درحالی که این موضوع بسیار در جهت ایجاد فضای آرام برای کودکان و اعضای خانواده‌ها اهمیت دارد. به نظر من این مقوله کاملا قابل و فهم و درک است اما نمی‌دانم که چرا برخی تلاش می‌کنند که این را از یک مقوله اجتماعی به یک مقوله سیاسی تبدیل کنند.»وی در پاسخ به اینکه آیا این تلاش صرفا از سوی مخالفان نظام جمهوری اسلامی صورت می‌گیرد، یا برخی هم در داخل چنین رویکردی دارند؟ گفت: «افرادی در داخل کشور نیز چون نگاه دقیقی به مساله اجتماعی حجاب ندارند، بعضا اظهاراتی دارند که ناپخته است و با این اظهارات ناپخته موجب برانگیختن واکنش‌های سیاسی در جامعه می‌شود. در ظاهر آنها تلاشی برای سیاسی کردن نگاه به حجاب ندارند اما چون دارای پختگی لازم نیستند و از روی ناپختگی مواضعی به ظاهر دلسوزانه و عملا برخورنده اتخاد می‌کنند، موجب می‌شود که موضوع به سوی سیاسی شدن حرکت کند.»سلیمی‌نمین در پاسخ به اینکه آیا برخوردها و رویکردهای فعلی با موضوع حجاب با این دیدگاه که حجاب و عفاف یک مقوله ارزشی و اجتماعی است، همخوانی دارد یا خیر؟ گفت: «در سال‌های گذشته نیز گفته‌ام که بسیاری از برخوردها ظاهرا از سر دلسوزی است اما موجب ایجاد نوعی واکنش‌های تند می‌شود و این خیلی قابل قبول نیست. ما باید دقت بیشتری در این زمینه داشته باشیم.»

پویش تبلیغ حجاب

با وجود همه این تاکیدات شاهدیم که برخی قصد کوتاه آمدن را ندارند و اصرار دارند که حجاب را یک موضوع سیاسی و ابزاری برای مبارزه تلقی کنند. با همین نگاه است که وقتی پویشی راه افتاده تحت عنوان «محجبه‌ام اما با گشت ارشاد مخالف هستم» به آن می‌تازند و انگ می‌زنند. نمونه‌اش توئیت حمید رسایی که نوشته بود: «اشتباه نکنید! شما اولین کسانی نیستید که محجبه‌اید و با حکم الهی الزام حجاب در ملاعام مخالفید و دنبال حجاب اختیاری هستید و از این کمپین آن طرف آبی حمایت می‌کنید، قبل از شما مریم قجر و زنان منافقین بودند که لچک به سر، مثل شما گفتند: من محجبه‌ام و مخالف حجاب اجباری‌ام. پیوندتان مبارک»نمونه دیگر هم عصبانیت خبرگزاری اصولگرای فارس بود که نوشت: «پویش من محجبه‌ام اما با گشت ارشاد مخالفم اگرچه می‌خواهد پیام دوستی قشر محجبه و هم‌خانواده بودن همه اقشار ایرانی را نشان دهد، اما یک پویش بلاتکلیف است و مشخص نیست که تا کجا می‌خواهد این همراهی را نشان دهد. پویش من محجبه‌ام و با گشت ارشاد مخالفم به خصوص در جمله اول خود با تاکید روی «من محجبه‌ام» شاید در نگاه اول پیام دوستی و همدلی قشر محجبه باشد اما در نگاه کلی شبیه امان‌نامه‌ای برای محجبه‌ها عمل می‌کند که دنبال مقبولیت می‌گردند چون باورشان شده که عادی نیستند. این درحالی است که اتفاقا زیست اجتماعی سخت‌تری دارند و مطالباتشان از سوی دستگاه‌های متولی بی‌جواب‌تر مانده است.»دیگر مخالف این پویش البته امام جمعه کرج بود که آن را مشابه قرآن سرنیزه کردن دانست!از آنجایی که سیاسی کردن موضوعات به دوقطبی و درگیری می‌انجامد و نتیجه دیگری ندارد، دیدیم که برخی هم در مقام دفاع از این پویش و نقد برخوردهای اخیر برآمدند. مثلا محمدحسین پویانفر که خود مداح است، نوشت: «حضرات؛ کار فرهنگی دستوری نیست!» یا محمد قوچانی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب نوشت: «ولتر گفته بود: «من با حرف تو مخالفم، اما حاضرم جانم را بدهم تا تو بتوانی حرفت را بزنی» و این جوهر آزادی‌خواهی (لیبرالیسم) به عنوان یک روش زیست سیاسی مدرن است. پویش و جنبش «من محجبه و با گشت ارشاد مخالفم» مصداق این سخن ولتر است. تعبیری دیگر از جمله طلایی سید محمد خاتمی که گفته بود: «آزادی یعنی آزادی مخالف». قوچانی در ادامه نوشت: «این جنبش هم علیه «کشف حجاب» به شیوه پهلویستی است و هم علیه «گشت ارشاد» به شیوه طالبانیستی. شیوه‌ای آزادیخواهانه، جمهوری‌خواهانه و حتی اسلام‌خواهانه آن‌گونه که در ترکیه مدرن علیه لائیک‌ها مبارزه کرد و پیروز شد. این بهترین نوع تبلیغ حجاب است. من اگر زن بودم حتما این بیانیه را امضا می‌کردم.»آن‌طور که از دعوای موافقان و مخالفان این پویش معلوم است، این قصه یعنی سیاسی کردن حجاب سر دراز دارد و آقایان مایل نیستند پیش از آنکه خیلی دیر شود و به یکی از مهم‌ترین ارزش‌ها در نظام اسلامی جمهوری اسلامی لطمات جدی وارد شود، دست از رویکرد خود بردارند.