بازی طالبان با حقابه هیرمند

از فروردین 1400 که مقامات افغانستان، بند کمال خان را در 70 کیلومتری مرز ایران افتتاح کردند، نگرانی‌های ما درباره حقابه هیرمند تشدید شد و پس از آن هم با تغییرات سیاسی در این کشور و روی کار آمدن طالبان، ابهامات بیشتری به وجود آمد. تازه‌ترین نگرانی هم، خبری است که سازمان محیط زیست کشور اعلام کرده است.

محیط زیست: طالبان مسیر هیرمند را منحرف کرده است

آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست دو روز قبل در نشست خبری از اتفاق تلخ جدید در این باره خبر داد و گفت: در ادامه اقدامات دولت قبلی افغانستان مبنی بر تغییر مسیر رودخانه هیرمند، جلوگیری از ورود آب این رودخانه به ایران و فرستادن آب به منطقه گودزره، دولت طالبان نیز با وجود این‌که قول داده بود دیگر دست به انحراف آب نزند، بار دیگر همین کار را تکرار کرد که این اقدام افغانستان، عدم حسن همجواری آن‌ها را نشان می‌دهد.

استناد به تصاویر ماهواره ای

او افزود: سال گذشته انحراف آب از مسیر طبیعی رودخانه هیرمند باعث شد تا آبی وارد هامون نشود، امسال هم بر اساس آخرین تصاویر ماهواره‌ای که اداره کل محیط زیست استان برای ما فرستاده، همین اتفاق در حال تکرار شدن است و هر سال که این اتفاق می‌افتد، اوضاع بدتر می‌شود چرا که توان پوشش گیاهی هر سالی که آب به آن نرسد، کمتر خواهد شد.

آخرین توافق چه بود؟

از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان، فارغ از مواضع سیاسی مسئولان حاکم، مسئولان کشور ما تمام توان خود را به کار گرفتند تا همکاری‌های دو کشور در موضوع مهم و حیاتی تامین حقابه ایران از هیرمند، در چارچوب معاهده 1351 عملیاتی شود. از سال 1351 تا به امروز، اگرچه در زمان‌هایی این حقابه ایران تامین شده، اما هیچ گاه  سهم820میلیون مترمکعب ما (در سال های نرمال آبی) داده نشده و بخشی از رهاسازی آب توسط افغانستان هم صرفا برای جلوگیری از سرریز شدن سدها و پیشگیری از خطر سیلاب بوده است.

توافقات ما با طالبان چه بود؟

طی یک سال سپری شده از روی کار آمدن طالبان در افغانستان، جلسات متعددی بین ما و آن‌ها درباره حقابه هیرمند برگزار شده و آن‌طور که «کاظمی قمی» نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان در گفت‌وگوی اختصاصی به خراسان گفته، در این مدت توافقاتی هم حاصل شده است، از جمله اعلام آمادگی طرف مقابل برای اجرای معاهده 1351 و همچنین تشکیل کمیساریای آب بین دو کشور. اما به گفته کاظمی قمی یک اختلاف موجود بر سر میزان حقابه بوده و افغانستانی‌ها اعلام می‌کنند با توجه به نرمال نبودن شرایط آبی کشور خودشان، باید سهم آب کمتری هم به ایران بدهند و بر همین اساس طی این یک سال در  دو مرحله رهاسازی، 10 میلیون مترمکعب آب وارد کشور ما شده که البته با 820 میلیون مترمکعب معاهده (در سال نرمال آبی) تفاوت بسیاری دارد.

یک پروژه استکباری به روایت وزیر

اما وزیر نیرو هم همین دو هفته قبل و در بازگشت از نشست مشترک در افغانستان، از یک ماجرای عجیب پرده برداشت که البته حالا به گفته او بر سر آن هم توافق شده است. به گفته محرابیان ، در یک اقدامی که به گفته او «پروژه استکباری» بوده، سازه‌ای در کنار بند کمال خان احداث شده است که باعث می‌شود آب پشت این بند، به جای ادامه مسیر طبیعی خود به سمت ایران، به سوی گودزره افغانستان که یک شوره‌زار بدون سکنه است، هدایت شود. محرابیان دو هفته قبل این خبر را اعلام کرد که پس از پیگیری‌های ایران، طرف افغانستانی پذیرفته است دیگر هیچ آبی به سمت گودزره منحرف نشود و آب پشت بند کمال خان در مسیر طبیعی خود به سمت ایران و البته نقطه مرزی زرنج افغانستانی رها شود تا خود مردم مرزنشین کشور همسایه هم از این آب استفاده کنند.

ابهام در پایبندی به توافق

با این حال، پس از توضیحات دو هفته قبل محرابیان، حالا مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست از تکرار این اتفاق و رهاسازی مجدد آب بند کمال خان به سمت گودزره خبر داده که این موضوع باید توسط مقامات کشور ما بررسی و در صورت تخطی از توافق، به آن واکنش نشان داده شود.

منبع مطلع در گفت  و گو با خراسان: آب وارد ایران شد

اما پیگیری خراسان از یک منبع مطلع در استان سیستان و بلوچستان با این خبر همراه بود که همین روز گذشته آب هیرمند وارد مرزهای ایران شده و این می‌تواند یک اتفاق مثبت و نتیجه همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه باشد.

مسئله مهم، پایداری تامین حقابه

با وجود این، درباره این خبر هم یک سوال مهم وجود دارد؛ این‌که، آیا مقامات افغانستان این آب را در راستای پایبندی به معاهده و نشست‌های اخیر به سمت ایران رها کرده‌اند یا این بار هم سیلاب‌های روزهای اخیر در این کشور که به فوت 40 نفر هم منجر شده، دلیل این رهاسازی بوده است؟

اول حقابه، بعد سایر همکاری ها

البته جدیت ما برای گرفتن حقابه هیرمند کاملا واضح است و وزیر امور خارجه کشورمان هم پس از تاکید نمایندگان مجلس و دستور رئیس جمهور، در گفت و گوی تلفنی اوایل مرداد با سرپرست وزارت خارجه افغانستان، این موضع را شفاف کرد: «اگر مسئله حقابه ایران از هیرمند با سرعت و جدیت حل و فصل نشود، در سایر حوزه‌های همکاری دو کشور آثار منفی خود را نشان خواهد داد».

پیگیری جدی وزارت نیرو درباره اقدام احتمالی افغانستان

با توجه به خبرهای منتشر شده درباره اقدام احتمالی طالبان در انحراف مجدد آب هیرمند از بند کمال خان، موضوع را از وزارت نیرو هم پیگیری کردیم.طبق بررسی خبرنگار ما، این موضوع به طور جدی در دستور کار وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و صحت و سقم آن در حال بررسی است.بر اساس این گزارش و طبق مواضع اعلامی وزیر امور خارجه، بدیهی است پس از تکمیل این بررسی ها، تصمیم لازم در این خصوص، که یک تصمیم چندوجهی و با مشارکت همه نهادها و وزارتخانه های مرتبط است، اتخاذ خواهد شد.