آیا آژانس واقعا مستقل است؟!

طی روزهای اخیر، مقامات آمریکایی توقف تحقیقات آژانس در قبال برخی اماکن ادعایی در ایران را موضوعی جدای از توافق هسته ای و احیای آن دانسته اند. کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید می وید اگر ایران آماده است تا به تعهدات خود در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام بازگردد، آمریکا نیز آماده انجام همین کار است.بر اساس گزارش دویچه وله، او که در یک نشست خبری با خبرنگاران سخن می‌گفت، تاکید کرد: «در مورد تحقیق‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به موارد پادمانی مربوط می‌شود، موضع ما کاملاً واضح است؛ ایران باید [به پرسش‌های این آژانس] پاسخ دهد.»

اشاره او به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ذرات اورانیوم پیدا شده در سه سایت در ایران است و آژانس می‌خواهد منشأ این ذرات را بداند. آژانس تا کنون بارها تاکید کرده که ایران باید به سوالات بی‌پاسخ این نهاد بین‌المللی جواب دهد وگرنه پرونده ایران همچنان باز خواهد ماند. ایران پاسخش در این باره را به آژانس داده اما رییس اژانس آنها را "قانع کننده" ندانسته است.به عبارت بهتر، رافائل گروسی مدیرکل آژانس در صدد "بازرسی حداکثری" از این اماکن و مفتوح نگاه داشتن این پرونده ها با هدف امتیازگیری های دیگر از تهران است. مقامات آژانس و آمریکا هر دو معتقدند که اگر این پرونده ها قبل از اجرایی شدن مجدد توافق برجام مختومه شود، عملا جایی برای مانور سیاسی آژانس و غرب در تقابل با تهران باقی نخواهد ماند. 

در این میان، ادعای مقامات آمریکایی در خصوص استقلال آژانس تا حد زیادی غیر طبیعی به نظرمی رسد! کارین ژان پیر با تاکید بر ''حمایت سرسختانه آمریکا از استقلال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی'' تصریح کرد که ''احیای برجام نباید به تحقیق‌های آژانس درباره تعهدهای قانونی ایران بر اساس معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای مشروط شود.''

بر این اساس،  زمانی که مدیرکل آژانس به شورای حکام گزارش دهد که مسائل باقی‌مانده با ایران، شفاف‌سازی و حل و فصل شده‌اند، در آن صورت انتظار می‌رود که موضوع ایران از دستور کار آژانس خارج ‌شود، ولی این شرایط، پیش از گزارش مدیرکل آژانس رخ نمی‌دهد.با این حال مسجل است که رافائل گروسی به مانند سالهای اخیر، هرگز گزارشی را به شورای حکام ارائه نخواهد کرد که مغایر با امیال سیاسی و راهبردی واشنگتن و تروییکای اروپایی نگاشته شده باشد. در هر حال، آژانس بین المللی انرژی اتمی اکنون به جای کاتالیزور و عامل تسریع کننده، به اصلی ترین عامل ایجاد وقفه دوباره در مذاکرات تبدیل شده است. 

صورت مسئله اکنون مشخص است. مقامات کشورمان  خواستار آن هستند که هر چه سریع تر و بدون وقفه ، پرونده‌ موارد ادعایی بسته شود. تهران این موضوع را پیش شرطی مهم برای عملیاتی شدن توافق هسته ای می داند. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران صراحتا اعلام کرده است که  پیش از بازگشت به برجام باید سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران "بسته" شود وگرنه روز بازاجرایی وجود نخواهد داشت.

دور جدید مذاکرات برجام پس از حدود پنج ماه وقفه به مدت چهار روز (۱۳ تا ۱۷ مرداد) در وین ادامه یافت و در پایان آن جوزپ بورل "متن نهایی" توافق پیشنهادی را برای تصمیم‌گیری به طرف‌ها ارائه داد.پاسخ جمهوری اسلامی به این متن در ۲۴ مرداد در اختیار اتحادیه اروپا قرار گرفت. آمریکا نیز پس از یک هفته در دوم شهریور ماه  نظر خود را در این باره به اتحادیه اروپا ارائه کرد.ایران پنج‌شنبه شب ۱۰ شهریور، نظراتش درباره پاسخ آمریکا را به اتحدیه اروپا تحویل داد.

 واقعیت امر این است که موافقت با اجرایی شده توافق هسته ای  بدون"مختومه نمودن" پرونده های ادعایی آژانس علیه کشورمان کمترین توجیهی ندارد. بر همگان مسجل است که هدف آژانس و غرب از موکول کردن بازرسی از اماکن مطرح شده پس از احیای توافق هسته ای چیست! رافائل گروسی که این روزها سکوت معناداری را در پیش گرفته است، تلاش می کند با مفتوح نگاه داشتن این پرونده ها و با بهره گیری از جو روانی ناشی از احیای توافق هسته ای (و بالا بودن هزینه بر هم زدن دوباره توافق)، از مکانهای یاد شده به عنوان سرپلی برای بازرسی از دیگر اماکن و وادار سازی تهران به همراهی با این تقاضاهای غیر حقوقی استفاده کند. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه علی رغم وعده ای که درخصوص حل این پرونده داده است، اقدامی در این خصوص صورت نداده و تلاش می کند تا "اعلام نظر آژآنس در قبال موارد ادعایی" را مترادف با " بسته شدن این پرونده ها" قلمداد کند. قطعا به لحاظ حقوقی و عملیاتی، میان "اعلام نظر آژانس" و " مختومه شدن پرونده" تفاوتی اساسی وجود دارد! موضوعی که شخص گروسی و مقامات آمریکایی و اروپایی خود نیز نسبت به آن واقف هستند .