سرانجام مبهم برجام

گروه سیاست نامه نیوز، مذاکرت هسته‌ای خوب پیش نمی‌رفت و امیدی به احیای برجام نبود اما آنچه اخیر در ایران رخ داد و مواضع طرف غربی نسبت به آن هم وضع را بدتر کرد. اظهارات اخیر رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در برجام و مذاکرات ایران و کشورهای 4+1 نشان می‌دهد که آمریکا از بازگشت به برجام و رسیدن به یک توافق جامع با ایران صرفنظر کرده است. پیش از او هم بایدن و بلینکن سخنانی گفته بودند که همین گمانه را در ذهن تحلیلگران پررنگ می‌کرد.

این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران در طول مذاکرات اخیر با کشورهای 1+4 در وین به یک نقطه تفاهم پایدار رسیده بود و تا آنجایی پیش رفت که به قول اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات وین، فاصله زیادی تا امضای توافق نمانده بود.رویکرد آمریکایی‌ها اما بار دیگر مانع از تحقق این امر شد. 

بعد از ماجراهای اخیر در ایران و اعتراضاتی که با اغتشاش همراه شد نیز، طرف آمریکایی به نحوی عمل کرد که گویی ایران در موضع ضعف قرار دارد و این به اصطلاح براندازان جایگاه و موقعیت قابل اعتنایی یافته‌اند! همین خطای محاسباتی اما سبب شد که غرب و مشخصا آمریکا تلاش کند که امتیازات بیشتری از ایران بگیرد و مثلا اگر مذاکرات ادامه یابد، مسائلی از قبیل توان دفاعی ایران و نفوذ ایران در منطقه را نیز پیش بکشد و در مدار بحث قرار دهد.

به گفته تحلیلگران ، هدف آمریکا این است که ایران را در موضع دفاعی قرار دهد تا بتواند در رابطه با مسائل منطقه نقطه نظرات خود را بر ایران تحمیل کند.

لازم به ذکر است که درطول ماه‌های اخیر سه کشور اروپایی به تیم مذاکره کننده ایرانی وعده داده بودند که تمام تلاش خود را برای لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران به‌کار گیرند اما اکنون شاهدیم که در مسیر کاملا خلاف آنچه می‌گفتند، قرار گرفته و اتفاق تحریم‌های جدید اعمال می‌کنند!

در نتیجه این شرایط، شاهدیم که اکنون برجام به حاشیه رانده شده و حتی دیگر به اندازه قبل در مرکز توجه نیست. این را اما نباید دلیل قطع امید از احیای برجام دانست یا تصور کرد که این پرونده همیجا بسته خواهد شد. پر واضح است که اساسا رها کردن پرونده مذاکرات در این مرحله مقدور نیست و یا برجام احیا می‌شود و یا فشارها بر ایران افزایش خواهد یافت. از این رو منطقی‌تر به نظر می‌رسد که ایران نیز از همه ابزارهای فشار خود برای برگرداندن طرف غربی به مدار استفاده کند. ابزارهایی مثل به کار گیری نسل جدید سانتریفیوژها و افزایش غنی‌سازی و کاهش همکاری با آژانس. البته که تا کنون بسیاری از تحلیلگران استفاده از این ابزارها را موجب وخامت اوضاع و دور شدن از فضای گفت‌وگو تلقی کرد باشند. اکنون اما با توجه به مواضع غربی‌ها به نظر می‌رسد که راه دیگری پیش روی ایران نباشد. 

به هر ترتیب، هنوز معلوم نیست که روند مذاکرات با توجه به رویکرد غربی‌ها به چه سمت و سویی می‌رود و ایران چه واکنشی نشان خواهد داد. در واقع سرانجام برجام به شدت مبهم است.