ایران قطعنامه 2231 را نقض نکرده است

اوکراین در دو ماه گذشته بارها روسیه را به کاربرد پهپادهای ساخت ایران و به‌ویژه شاهد ۱۳۶ متهم کرده است. تهران فروش پهپاد به روسیه را تکذیب می‌کند و مسکو نیز ادعای غرب در این خصوص را به چالش کشیده است.  سخنگوی دستگاه دیپلماسی کرملین عزم اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم علیه ایران به دلیل کمک تسلیحاتی به روسیه در جنگ اوکراین را «منحرف کردن» توجهات از موضوع «خرابکاری» در خط لوله گاز نورد استریم دانسته است.

اما سوال اصلی اینجاست که آیا در چنین شرایطی واقعا  ایران قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض کرده است؟ جهت دریافت پاسخ این سوال لازم است ملاحظاتی را در نظر بگیریم.قطعنامه ۲۲۳۱ در سال ۲۰۱۵ و زمانی که ایران تلاش می‌کرد اجرای برجام را از طریق شورای امنیت سازمان ملل متحد الزام‌آور کند، صادر شد. براساس این قطعنامه ایران در قبال کاهش تحریم‌ها، میزان اورانیوم غنی‌شده خود را کاهش می‌داد. به‌علاوه تهران تا سال ۲۰۲۰ حق صادرات تسلیحات متعارف را نداشت. پس از خروج یکجانبه دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و آغاز سیاست اعمال فشار حداکثری، جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۰ و با استناد به همین قطعنامه اعلام کرد دوره تحریم صادرات تسلیحات ایران به پایان رسیده است. شورای امنیت درخواست دولت وقت آمریکا برای تمدید محدودیت علیه فروش سلاح از سوی ایران را نپذیرفت. 

دیپلمات‌های غربی می‌گویند با وجود پایان یافتن دوره محدودیت‌ها برای صادرات تسلیحات از سوی ایران، مفاد این قطعنامه دست‌کم تا اکتبر سال ۲۰۲۳ درباره سامانه‌های پیشرفته موشکی همچنین پابرجا است. این مقام‌ها با تفسیر موسع همین متن حقوقی می‌گویند محدودیت فروش سلاح ایرانی شامل فنآوری‌های پیشرفته نظیر تکنولوژی پهپادی هم می‌شود.اما آیا این ادعاها صحیح است؟پاسخ این سوال منفی است. در جایی که صراحتا "متن " اصالت دارد، نمی توان دست به تفسیر موسع از متن اصلی زد. فراتر از آن، نباید فراموش کرد که جمهوری اسلامی ایران اساس اتهامات غرب مبنی بر فروش پهپاد و تسلیحات به روسیه ( آن هم در شرایط جنگی) را رد کرده است. بنابراین، در اصل ماجرا مناقشه وجود دارد. پس از پایان سال 2020 میلادی و در حالی که اساسا خبری از وقوع جنگ اوکراین نبود، همکاری های تسلیحاتی ایران و روسیه کلید خورده است. در این شرایط، متغیری به نام " جنگ اوکراین" اساسا موضوعیتی نداشته و در حال حاضر نیز ندارد. به عنوان مثال، ارتش اوکراین تعداد زیادی پهپاد ترکیه ای بیرقدار را از آنکارا خریده و آنها را در جنگ علیه نیروهای روسی استفاده کرده است. با این حال، قرار داد خرید این پهپادها قبلا ( قبل از وقوع جنگ اوکراین) بسته شده بود. 

واقیعت امر این است که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها به مستمسکی سیاسی( و نه حقوقی) جهت تنظیم بیانیه های غیر حقوقی و نامستدل علیه کشورمان تبدیل شده است. به عنوان مثال هر بار جمهوری اسلامی ایران اقدامی در راستای تست و آزمایش موشکی خود ( در راستای توسعه توان دفاعی خود در برابر تهدیدات دشمنان) بر می دارد، واشنگتن و تروییکای اروپایی مدعی نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت می شوند. این در حالیست که در متن قطعنامه، چنین محدودیتی برای کشورمان در نظر گرفته نشده است. از سال 2015 میلادی یعنی زمان انعقاد توافق اولیه برجام تا کنون، بارها مقامات آمریکایی و اروپایی تلاش کرده اند تا جلساتی را در شورای امنیت سازمان ملل متحد با هدف بررسی نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت از سوی ایران تشکیل دهند اما با استدلالهای ارائه شده از سوی کشورهایی مانند چین و روسیه، اساسا جایی برای مانور سیاسی و غیر حقوقی غرب در تقابل با کشورمان باقی نمانده است. شانتاژ اخیر واشنگتن و کشورهای انگلیس و فرانسه را نیز باید در همان چارچوب مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.