ظریفیان: اگر دانشگاه نبود روحانی رئیس‌جمهور نمی‌شد

مراسم گرامیداشت روز دانشجو دانشگاه ارشاد دماوند روز دوشنبه 21 آذر، با سخنرانی غلامرضا ظریفیان معاون سابق دانشجویی وزارت علوم و تحقیقات، فناوری و استاد این دانشگاه و  به همت معاونت دانشجویی و فرهنگی و با استقبال دانشجویان در محل دفتر مرکزی این دانشگاه در خیابان وصال شیرازی تهران برگزار شد. 

دکتر غلامرضا ظریفیان در این مراسم که با حضور دکتر حسینی رئیس دانشگاه ارشاد دماوند و سایر مسئولین و استادان و در محل این دانشگاه برگزار شد گفت: جامعه ایران اساساً یک جامعه پرجنبش است یعنی میانگین جنبش در جامعه ایران نسبت به میانگین جامعه جهانی در حدود سه چهار برابر است. ما جامعه بسیار پرجنبشی هستیم و شاید کمتر کشورهایی مثل ما هستند که تا این میزان فراز و نشیب داشته باشند و دگرگونیهای مختلف نظیر انقلاب و جنبش در آن رخ میدهد. این شرایط تاریخی تنها مربوط به پس از مشروطه هم نیست پیش از نهضت مشروطیت هم اینگونه بوده است. رویه جامعه ایران اساساً یک جامعه پرجنبش است. شاید بتوان صدها جریان را در تاریخ ایران نام برد که حرکت و جنبش داشته و تحولاتی را در جامعه ایران ایجاد کردند.

این استاد دانشگاه ارشاد دماوند ادامه داد: دانشگاه و آکادمی یک پدیده مدرن است و ربطی به نظامیه ها و ربعرشیدی ها ندارد. البته در دنیا دانشگاهها مانند آکسفورد و امآیتی در ادامه کلیساها شکل گرفتند اما در ایران  دانشگاه با سابقه سنتیاش دچار یک انفصال و حتی تقابل است. مبدأ ایجاد دانشگاه در ایران را نمی توان با دارالفنون و دانشسراها در نظر بگیریم. چون اساساً دارالفنون به معنای امروزیاش دانشگاه نبود و  دارالفنون یک تأسیس شبهدانشگاهی برای تقویت نیروهای نظامی ایران است، چون ایران در جنگهای ایران و روس شکست خورد و ارتشاش قدیمی بود امیرکبیر زحمت کشید تا بتواند این ارتش را مدرن کرد. 

این استاد تاریخ در ادامه افزود: دانشگاه به معنای امروزیاش با دانشگاه تهران در سال 1313 در ایران پاگرفت. نهاد دانشگاه با این هدف در ایران تاسیس شد که نقش تولید دانش و توزیع دانش را برعهده بگیرد و هم آینده را ببیند و متناسب آن پژوهش کند. چون ما چه بخواهیم و نخواهیم به آینده پرتاب میشدیم بنابراین بهتر است عالمانه پرتاب شویم.

معاون سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: تاکنون چهار نسل از دانشگاهها را سپری کردیم. نسل اول آموزشمحور، بعد نسل پژوهش محور و سپس دانشگاه کارآفرین الان در دنیا نسل چهارم دانشگاه ها با عنوان نسل جامعهمحور مطرح هستند. ما هنوز به این مرحله چهارم نرسیدیم. اگر آغاز تحولات دانشگاهی را دانشگاه تهران در نظر بگیریم  دانشگاه تهران کار اساسیاش تولید دانش و تربیت نیروی انسانی بوده و نهایتاً هم در این راستا موفق بوده است. 

معاون سابق دانشجویی وزارت علوم با اشاره به نقش دانشگاه در تحولات اجتماعی و سیاسی ادامه داد: در جهان دانشگاه ذات پرسشگری دارد. اما در کشورهای خاورمیانه به خصوص در ایران علاوه بر مسئولیت دانشیاش، به صورت تاریخی یک مسئولیت دیگری هم بر دوشش افتاده است و آن تعهد اجتماعی و سیاسی و یک احساس تعهد نسبت به جامعه بود. در ایران به خاطر اینکه احزاب ضعیفاند دانشگاه این نقش را پررنگ ایفاد کرده است. یعنی کانونهای حرفهای سیاست و احزاب و سندیکا و تشکلهای مردمنهاد در ایران ضعیف هستند، بنابراین دانشگاه این مسئولیت اجتماعی و دفاع از جامعه و عدالت و آزادی و هویت ملی و باورها را بر دوش کشیده است. دانشگاه تهران در 1313 تأسیس شد و در 1314 یعنی یک سال بعد از تشکیل دانشگاه تهران ما یک تحصن در دانشگاه تهران توسط دانشجویان و اساتید برای حمایت از حقوق معلمها داریم. 

ظریفیان در ادامه این مراسم که به همت معاونت دانشجویی و فرهنگی برگزار می شد ادامه داد: دانشگاه از همان بدو تأسیساش شروع به انجام این تعهد اجتماعی کرد.  از 1313 تا الان اگر بخواهیم تحولات سیاسی ایران را مورد بررسی قرار دهیم اگر کارنامه دانشگاه را کنار بگذاریم تحولات سیاسی ایران قابل فهم نیست. چون بلااستثناء در هر تحول بزرگ دانشگاه نقش پیشتاز یا مؤثری را ایفاء میکند. دانشگاه در همه این برهه ها مدافع جامعه و حقوق مردم بوده است.

این استاد تاریخ در ادامه افزود: ما تا کنون سه گفتمان مسلط و یک بحران گفتمان را در جنبش دانشگاهیمان تجربه کردیم. گفتمان اول که در سال 1320 شروع شد که اولین جنبشها توسط مرحوم طالقانی و بازرگان و سحابی شکل گرفت و در تشکیل آن نقش برجستهای داشتند، دانشجویان تحت تأثیر گفتمان چپ یعنی حزب توده است. چون جریان چپ در آن دوران نقش فعالی دارد، روسیه با یک انقلاب بزرگ تبدیل به شوروی شده و به عنوان یک جریان ضد امپریالیستی نقش بازی میکند. تدریجاً به میزانی که جلو رفت از 20 تا 32 به شدت تحت تأثیر گفتمان ملی است. به خصوص تحت تأثیر گفتمان مرحوم دکتر مصدق قرار گرفت و دانشگاه نقش جدیای در ملی کردن صنعت نفت دارد. 

ظریفیان ادامه داد: از سال 1320 درگیر جنگ جهانی دوم هستیم. رضاشاه را متفقین از ایران بروند. فضای باز سیاسی ایجاد شده است. از 1320 تا 1332 احزاب بسیاری در ایران تأسیس شدند. نشریات بسیار زیادی در ایران منتشر میشدند اما کانون همه این احزاب دانشگاه است. هم یا دانشجو هستند یا نیروهایشان را از دانشگاه میگیرند. به همین دلیل دانشگاه از همان زمان آسیب دید. خیلی وقتها اینها زندان میرفتند یا گاهی اوقات حتی کشته میشدند. با نهضت ملی نفت یعنی سال 1329 تا 28 مرداد 1332 که در تهران کودتا رخ داد، ده هزار دانشجو در تهران داریم، یک راهپیمایی در دفاع از مصدق و جنبش ملی نفت در تهران انجام شد شش هزار دانشجو در آن شرکت کردند. یعنی شصت درصد دانشجوها با همه دیدگاههای مختلف در دفاع از مرحوم مصدق حضور پیدا کردند. این نقش کانونی دانشگاه را در تحولات ایران نشان میدهد. 

این استاد تاریخ افزود: بعد از کودتای 1332 هم که آمریکا و انگلیس دست به یکی کردند و مصدق را برکنار کردند که مادلین آلبرایت وزیر امورخارجه دولت بیل کلینتون بابت این کودتا از ملت ایران هم عذرخواهی کرد و نقش امریکا را پذیرفت که ما این کار را با شعبان بیمخ و لاتو لوتها انجام دادیم. اما بعد از کودتای 1332 بسیاری از سران احزاب را دستگیر کردند و خیلیها هم فرار کردند تنها جایی که به خودش اجازه داد  که این فضای استبداد را بشکند باز دانشگاه بود. شاه تصمیم گرفت نیکسون را که بعدها رئیس جمهور آمریکا شد به ایران دعوت کند که 18 آذر در دانشگاه تهران به نیکسون دکترای افتخاری دادند. نیکسون کسی بود که دولت مصدق را ساقط کرده بود. دعوت از نیکسون برای جنبش دانشجویی غیرقابل تحمل بود به همین دلیل دانشجویان تظاهرات و اعتراض کردند. البته هزینهاش را هم دادند، سه نفرشان شهید شدند اینجا آغاز جنبش دانشجویی شد. از سال 32 به بعد در هر 16 آذر دانشگاه برنامه داشت و تهران پلیسی میشد. بعد از 16 آذر 32 تا خرداد 42 دانشگاه همچنان نقش رهبری را ایفا میکرد. هم تودهایها و هم نهضت آزادیها و بسیاری از روحانیون، افتخارشان این بود که در دانشگاه حرف سیاسی بزنند. با وجود اینکه توسعه اقتصادی نیازمند توسعه فرهنگی است و باید انتخابات آزاد برگزار شود متأسفانه شاه تن به اصلاحات نداد و حادثه 15 خرداد 42 رخ داد. از سال 42 تا سال 51 حرکتهای دانشجویی با توجه به عدم تن دادن شاه به اصلاحات به سمت حرکتهای مسلحانه رفت.

وی ادامه داد: بعد از کودتا و سقوط دکتر مصدق کمکم گفتمان سوم دانشگاه به گفتمان اسلامی تبدیل شد، البته آن دو تا گفتمان چپ و ملی هم بودند اما دیگر گفتمان مسلط نبودند. گفتمان اسلامی با پیروزی انقلاب اسلامی به شدت تقویت شد. جنبشهای اسلامی به شدت تحت تأثیر انقلاب اسلامی قرار گرفت اما به دلیل تحولاتی که مخصوصاً در سال 78 و بعد سال 88 اتفاق افتاد جنبش دانشجویی دچار بحران هویت شد. دیگر گفتمان سکولار گفتمان مسلط شد و گفتمان دانشجویی دچار تکثر و تنوع شد و در یک دورهای اساساً همه صاحبنظران جنبش دانشجویی میگفتند ما با مرگ جنبش دانشجویی مواجه هستیم. البته قضیه کرونا هم کمک کرد. 

غلامرضا ظریفیان در ادامه این مراسم که در سال جلسات دانشگاه ارشاد دماوند برگزار میشد ادامه داد: از سال 76 که آقای خاتمی سر کار آمد تا سال 78 چیزی نزدیک به 2000 هزار تشکل در دانشگاه شکل گرفت. تشکلهای صنفی، علمی، فرهنگی، سیاسی چیزی نزدیک به چهار هزار نشریات دانشجویی در دانشگاه تأسیس کردند. بسیج، اصلاحطلب و اصولگرا و حتی کسانی که اسلام را قبول نداشتند، فعالیت داشتند اما یک اتفاق تلخی افتاد و آن حادثه کوی دانشگاه تهران در سال 78 بود که به دانشگاه حمله کردند و خیلی سخت به دانشجو و دانشگاه گذشت و متأسفانه علیرغم اینکه دانشگاه مورد بیمهری قرار گرفت دانشجو کتک خورد و با اینکه بالاترین مسئولین گفتند این یک فاجعه است نهایتاً موضوع به دزدیده شدن یک ریشتراش توسط یک سرباز تقلیل پیدا کرد و کسی مورد مواخذه قرار نگرفت. اما جنبش دانشجویی با همه بیمهریهایی که دیده بود کنار نکشید و همچنان نقش خودش را در دفاع از آزادی و عدالت و مردم ادامه داد. 

وقتی احمدی نژاد رئیس جمهور شد 90 درصد دو هزار تشکل دانشجویی تعطیل شد

برخوردهای امنیتی با دانشجویان رخ داد

آن پدیده شوم ستاره دار کردن دانشجویان که تا الان ادامه دارد رخ داد

اگر دانشگاه نبود آقای روحانی رئیس جمهور نمی شد

معاون وزارت علوم در دولت اصلاحات ادامه داد: وقتی آقای احمدی نژاد رئیس جمهور شد نود درصد این دو هزار تشکل دانشجویی تعطیل شد و برخوردهای امنیتی با دانشجویان رخ داد و آن پدیده شوم ستاره دار کردن دانشجویان که تا الان ادامه دارد رخ داد. دانشجو به خاطر فعالیت سیاسیاش محروم از تحصیل میشد. دانشگاه این برخوردهای امنیتی احمدی نژاد را پاسخ داد و در اوج ناامیدی دانشگاه از آقای روحانی حمایت کرد و اگر دانشگاه نبود آقای روحانی رئیس جمهور نمیشد. هر چند که علیرغم این تلاشی که دانشجویان کردند انتظاری که جنبش دانشجویی از دولت روحانی داشت برآورده نشد اما فشار امنیتی در دانشگاه ها کم شد و مدیریتها بهتر شد. بسیاری از تشکلها دوباره برنگشتند و پدیده شوم ستارهدار شدن کنار گذاشته نشد. البته میدانم که آقای روحانی تلاشهایی کرد اما نشد. حاصل قضیه این شد که در دور دوم آقای روحانی چیزی به نام جنبش دانشجویی در دانشگاه نداشتیم و بسیاری از نیروهای دانشجویی حاضر نبودند که در تشکلها فعالیت کنند. فعالان دانشجویی می گفتند ما آمده ایم به جامعه کمک کنیم پاسخ اش محروم شدن از تحصیل و زندانی شدن و حکمهای کمیته انضباطی نیست. بنابراین جنبش دانشجویی رفت تا جایی که همه تحلیلگرهای عرصه دانشگاهی میگفتند ما دیگر چیزی به نام جنبش دانشگاهی نداریم کرونا هم به آن اضافه شد. دانشجوی سالهای جدید از سالهای قدیم یاد میگیرد. کرونا یک انقطاعی ایجاد کرد و دانشگاه آن نقش اجتماعی خودش را از دست داد.

همراهی فعال دانشجویان با اعتراضات دور از انتظار بود

 یک از تحلیل گران انتظار نداشتند جنبش دانشجویی باز هم برای یک جنبش اعتراضی فعال شود

ظریفیان با اشاره به حوادث اخیر ضمن محکوم کردن اغتشاش و درگیری و آدمکشی افزود: همراهی فعال دانشجویان با اعتراضات دور از انتظار بود و هیچ یک از تحلیل گران انتظار نداشتند جنبش دانشجویی باز هم برای یک جنبش اعتراضی فعال شود. در جامعه اعتراض به حقی شکل گرفت و آنچه که دانشجو و نسل جوان ما میخواست یک انتظار به حقی است که نسل گذشته متناسب با نیازها و فرهنگ خودتان رفتار کرده اید و من به عنوان یک نسل جدید نیازهای خاص خودم را دارم و شما باید این نیازهای من را به رسمیت بشناسید شما نمی توانید بک زندگی گذشته را به نسل جوان تحمیل کنید و این نسل از سبک زندگی خودش دفاع می کند. نسل گذشته اگر به چهارچوبهای ارزشی نسل جوان توجه کند این نسل نیز به چارچوب ارزشی او احترام خواهد گذشت.

در ادامه این مراسم که با مشارکت فعال دانشجویان مواجه شد، آنان به بیان دیدگاهها و پرسشهای خود در زمینههای اجتماعی و صنفی پرداختند. دانشگاه ارشاد دماوند از نخستین دانشگاههای غیرانتفاعی است که از سال 1375 تاسیس شده و تاکنون بیش از 15 هزار دانشآموخته در رشتههای مختلف داشته و دفتر مرکزی آن در تهران خیابان وصال شیرازی است.