جزئیات توافق ایران و عربستان؛ اجرای توافق و تبادل سفرا در اسرع وقت

جمهوری اسلامی ایران و عربستان پس از ۷ سال طی بیانیه مشترکی با چین، ازسرگیری روابط طی دو ماه آینده را اعلام کردند. این بیانیه به واسطه اهمیت متن آن، و مهمتر از آن فرامتنش مورد توجه رسانه ها و ناظران بین المللی قرار گرفت. تقریبا وجه مشترک تحلیل ها ناظر بر پیروزی تهران، پکن و ریاض در این توافق و متضرر شدن اسرائیل و آمریکا از جهات مختلف بود. خبرنگار سیاست خارجی ایرنا برای اطلاع از کم و کیف این توافق با آقای علیرضا عنایتی دستیار وزیرامورخارجه و مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امورخارجه به گفتگو نشسته است که در ادامه از نظر مخاطبان می گذرد.

عنایتی دستیار وزیرامورخارجه و مدیرکل خلیج فارس درباره ابعاد و اهمیت توافق اخیر ایران و عربستان گفت: اهمیت این توافق به دلیل اهمیت ایران و عربستان به عنوان دو کشور تاثیرگذار در جهان اسلام و تاثیرگذار در منطقه برای بازیابی مناسبات طبیعی است. ایران و عربستان با توجه به توانمندی‌ها، امکانات، تاریخ، مشترکات دینی و مناسبات مردمی این ظرفیت را در درون خود دارند که بتوانند به عنوان دو بازیگر عمده در این منطقه به ایفای نقش بپردازند و در جهت تامین صلح، ثبات و رشد و شکوفایی منطقه ظرفیت‌های خود را به‌کار گیرند و همکاری‌های خود را توسعه بدهند.

توافق ایران و عربستان در پکن، زمینه همکاری را کلید زد

وی ادامه داد: توافق ایران و عربستان در پکن، زمینه همکاری را فراهم و کلید زد و امیدواریم که به عنوان دو کشور و در چارچوب رعایت اصل حسن همجواری و اصل توسعه سیاست همسایگی بتوانیم این مناسبات را با یکدیگر ادامه دهیم.

عنایتی در پاسخ به این سوال که ایران و عربستان بر چه حوزه‌هایی توافق کرده‌اند و آیا علاوه بر موضوعات دوجانبه درباره موضوعات منطقه‌ای هم توافق شده است، گفت: در همه دوره‌های گفت‌وگو با عربستان سعودی چه در پنج دوره‌ای که در عراق انجام شد و چه گفت‌وگوهایی که به صورت جانبی در مسقط صورت گرفت و آنچه که در پکن اتفاق افتاد، همه این مسیر بر تاکید ما آغاز همکاری‌های دوجانبه میان ایران و عربستان است و به تعبیر دیگر آنچه که سایه خود را بر این گفت‌وگوها قرار داد و گفت‌وگوها در پرتوی آن شکل گرفت مناسبات دوجانبه ایران و عربستان بود و در نهایت خروجی آن هم در پکن برای از سرگیری این مناسبات بود لذا تمرکز بر مناسبات دوجانبه و از سرگیری روابط موضوعی بود که در همه این گفت‌وگوها حاکم بود لذا درباره مسائل منطقه گفت‌وگویی صورت نگرفت اما اگر همکاری‌های منطقه‌ای هم از بستر مناسبات دوجانبه دیده شود به شکلی که آغاز و استمرار همکاری دوجانبه ایران و عربستان به شکلی تحکیم پیدا کند، تحکیم این مناسبات می‌تواند بر مسائل منطقه هم تاثیر مثبت و سازنده‌ای بر جای بگذارد.

سعودی‌ها در مذاکرات خواستار گفت‌وگو در مورد یمن بودند

وی با بیان اینکه سعودی‌ها به دنبال گفت‌وگو در مورد یمن بودند، اظهار کرد: اما در مذاکرات طرف سعودی این دیدگاه را داشت که درباره یمن نیز گفت‌وگو اما دیدگاه جمهوری اسلامی ایران به طور مشخص این است که موضوع یمن یک موضوع یمنی است و یمنی‌ها نسبت به حل و فصل مشکلی که وجود دارد آگاه هستند و می‌دانند که به چه نحوی با این مسئله رفتار کنند.اما دیدگاه ایران در مورد موضوع یمن موضوع دیگری است که ما همواره بر آن تاکید کرده‌ایم که موضوع یمن بر اساس یک راه حل سیاسی می‌تواند رقم بخورد و حل و فصل سیاسی تعیین کننده وضعیت یمن است.زمانی که در دوم آوریل ۲۰۲۲ آتش‌بس اعلام می‌شود، بلافاصله جمهوری اسلامی ایران از آن استقبال و زمانی که این آتش بس تمدید می‌شود از آن حمایت می‌کند و هم اکنون دیدگاه جمهوری اسلامی ایران بر استمرار آتش‌بس همراه است و موضوع دیگری که در این چارچوب در بحث یمن وجود دارد لزوم رفع محاصره از مردم یمن است که طرف ایرانی این موضوعات را به عنوان دیدگاه جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌کند.

توافق پکن، محصول گفت‌وگوهای دوسال گذشته در بغداد و مسقط بود

دستیاروزیرامورخارجه در پاسخ به این سوال که نقش بغداد و عمان را در مذاکرات ایران و عربستان چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: لازم می‌دانم بر این نکته تاکید کنم که گفت‌وگوهای پکن که منتهی به اعلام توافق برای از سرگیری روابط ایران و عربستان شد، محصول گفت‌وگوهای دوساله گذشته است که در بغداد و عمان صورت گرفت بود و مذاکرات پیشین زمینه انجام چنین توافقی را به‌طور کامل فراهم کرد و در اینجا لازم می‌دانم از همه تلاش‌های مسئولان و دست‌اندرکاران دولت عراق و سلطنت عمان قدردانی کنم.این تقدیر و تشکر از زبان سایر دولتمردان ایرانی به اطلاع مسئولان این دو کشور رسیده است. شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در تماس تلفنی با نخست وزیر عراق و وزیر دربار سلطان عمان، مراتب سپاس ایران را نسبت به اقدامات، میزبانی و تلاش‌ها و مجموعه زحماتی که دو این کشور در این مسیر متحمل شدند، ابلاغ کرد و ما بار دیگر از این تلاش‌ها تقدیر می‌کنیم. به‌طور قطع اگر این تلاش‌ها در گذشته صورت نمی‌گرفت زمینه چنین اقدامی در پکن فراهم نمی‌آمد. همچنین در اینجا از دولت چین و زحماتی که مسئولان این کشور برای میزبانی و ترتیب برنامه‌های هیات متحمل شده‌اند سپاس و تقدیر می‌کنیم.

مذاکرات پکن بعد از پنج روز متوالی منجر به توافق شد

وی در مورد مذاکرات پکن تاکید کرد: این مذاکرات و گفت‌وگوها در پنج روز و به طور مستمر و متوالی در پکن ادامه یافت و بعد از گفت‌وگوهای فراوانی که میان هیات‌های طرفین انجام شد ما به توافقی دست یافتیم که در بیانیه مشترک سه‌گانه از سوی سه کشور منتشر و در دسترس عموم قرار گرفت.

وزرای خارجه ایران و عربستان ظرف حداکثر دو ماه دیدار خواهند کرد

عنایتی در پاسخ به سوالی در مورد اینکه وزرای خارجه دو کشور چه زمانی و در چه مکانی دیدار می‌کنند و آیا این دیدار دوجانبه خواهد بود یا مقام کشور دیگری هم در این دیدار حضور خواهند داشت، گفت: در متن بیانیه مشترکی که منتشر شد به این موضوع به طور واضح و شفاف مبنی بر اینکه وزرای خارجه دو کشور ظرف مدت حداکثر دو ماه با یکدیگر دیدار خواهند کرد تاکید شد، بنابراین سقف زمانی برای انجام این دیدار مشخص شده است و قبل از اینکه این سقف زمانی فرا برسد دو وزیر خارجه ایران و عربستان باید با یکدیگر ملاقات کنند.

وی همچنین در مورد مکان این دیدار گفت: درباره مکان این دیدار گفت‌وگوهای اولیه‌ای صورت گرفته است اما به نظر می‌رسد نیازمند توافق دقیق‌تری هستیم که بتوانیم جانمایی صورت دهیم و این دیدار صورت بگیرد.

ظرف روزهای آینده مکان مذاکرات وزرای خارجه اعلام می‌شود

مدیرکل خلیج فارس وزارت امورخارجه همچنین در مورد اینکه آیا شخص ثالثی در این دیدار حضور خواهد داشت، گفت: در اینکه شخص یا طرف ثالثی در این دیدار دوجانبه حضور خواهد داشت یا خیر، بستگی به شرایط یا مکانی دارد که این گفت‌وگوها ممکن است در آنجا انجام شود. هنوز کشوری که قرار است در آن مذاکره کنیم به طور دقیق مشخص نیست. گمانه‌هایی برای این کار وجود دارد باید ببینیم آن گمانه‌ها محقق می‌شود یا اینکه جایگزینی پیدا می‌کند. به نظرم ظرف روزهای آینده این موضوع دقیقتر روشن خواهد شد.

دیدار وزرای خارجه به منظور اجرای این توافق و تبادل سفرا صورت می‌گیرد

وی درمورد چگونگی مراحل از سرگیری روابط ایران و عربستان گفت: بیانیه مشترک به این موضوع اشاره کرده است که این دیدار در سطح وزرای خارجه انجام می‌شود. البته اینکه تمهیداتی برای این دیدار اندیشیده شود می‌تواند در دستور کار باشد. اما آنچه که در بیانیه مشترک آمده تاکید بر این نکته است که توافق برای از سرگیری روابط صورت گرفته است اما از سرگیری روابط ظرف مدت حداکثر دو ماه در دیداری که وزرای خارجه با هم انجام می‌دهند و بحث و گفت‌وگو برای اجرایی کردن این توافق و همچنین بحث و گفت‌وگو درباره تبادل سفرا موضوعاتی است که زمانی که وزرای خارجه با یکدیگر دیدار کنند، مورد گفت‌وگوی آن‌ها قرار خواهد گرفت. ما از مرحله توافق و تعیین تکلیف عبور کرده‌ایم و الان باید در جهت اجرایی شدن این توافق حرکت کنیم.

در صورت دعوت از ایران در نشست کشورهای حوزه خلیج فارس آن را بررسی می‌کنیم

وی در پاسخ به این سوال که اخیرا خبری منتشر شده مبنی بر اینکه چین به‌دنبال برگزاری نشست مشترک با کشورهای حوزه خلیج‌فارس با حضور ایران است آیا این خبر صحت دارد و آیا از ایران برای این موضوع دعوت به عمل آمده است، گفت: بنده هم این خبر را دیده‌ام باید ببینیم که این خبر بر چه اساسی و به چه ترتیبی منتشر شده است. اگر به طور رسمی این موضوع مطرح شود و یا دعوتی صورت بگیرد قطعاً ایران آن را بررسی خواهد کرد.

سیاست توسعه اصل همسایگی و گسترش مناسبات با همسایگان نتیجه بخش بوده است

مدیرکل خلیج فارس وزارت امورخارجه در پاسخ به این سوال که اخباری درباره احتمال بهبود ارتقای روابط با سایر کشورهای منطقه از جمله بحرین، کویت، اردن و مصر مطرح می‌شود و آیا تحول خاصی با توافق ایران و عربستان در این حوزه‌ها رخ می‌دهد، گفت: بدون اینکه به ذکر کشورها اشاره کنیم، سیاست دولت سیزدهم به ریاست آیت‌الله رئیسی بر توسعه اصل همسایگی و گسترش مناسبات با همسایگان است و این اصلی بوده است که از ابتدای دولت مطرح شده و تا کنون هم مورد تاکید بوده است و نتایج خود را هم به همراه داشته است.ما در نتیجه این اصل در سال جاری و بعد از گذشت چند سال و از سال ۱۳۹۴ هم اکنون شاهد بازگشت سفیر کویت و همچنین شاهد ارتقاء سطح مناسبات میان ایران و امارات از سطح کارداری به سطح سفارت بوده‌ایم. اکنون هم در پرتوی همین این اصل مناسبات ایران و عربستان وارد دوره همکاری خواهد شد و این تاکیدی بوده که همواره از سوی دولت صورت گرفته است.

عنایتی تاکید کرد: آنچه که امروز هم میان ایران و عربستان انجام شد، یکی دیگر از مصادیق توسعه مناسبات با همسایگان و رعایت اصل حسن همجواری است. دولت در این راه مصمم است و وزارت خارجه به عنوان بخش خارجی دولت در این جهت تلاش می‌کند و همه هّم و تلاش خود را در این زمینه به‌کار می‌گیرد. ما در زمینه توسعه اصل همسایگی موفقیت‌هایی داشته‌ایم و امیدواریم بتوانیم بر دامنه این اصل و تحقیق هرچه بیشتر آن بیفزاییم.توسعه مناسبت با همسایگان اصل اساسی است و ما در این چارچوب معتقدیم که به اندازه‌ای که ارتباط با همسایگان، در بخش مردمی و در بخش دولتی توسعه پیدا کند این توسعه به انباشت ظرفیت‌ها و هم‌افزایی کشورها با یکدیگر می‌انجامد و از هدر رفتن سرمایه‌های موجود جلوگیری می کند و این اصلی است که حاکمیت به‌طور کامل به آن باور دارد و در جهت آن حرکت می کند. ما امروز شاهد برگ دیگری از تحقق این اصل که از طرف رئیس جمهور در ابتدای ریاست جمهوری ارائه شد هستیم و امیدواریم با توسعه مناسبات و توسعه اصل همبستگی، منطقه بتواند جایگاه واقعی خود را در معادلات جهانی بازیافت کند و هزینه‌های صرف شده تبدیل به سرمایه‌ای برای رشد و شکوفایی هرچه بیشتر این منطقه شود.

مسئولیت دسته جمعی داریم و این مسئولیت از سوی همه کشورهای منطقه است

وی افزود: ما یک مسئولیت دسته جمعی داریم و این فقط مسئولیت ایران نیست که در چارچوب رعایت اصل همسایگی به این موضوع بیندیشد، بلکه یک مسئولیت جمعی از سوی همه کشورهای منطقه است و کشورهای منطقه در این جهت با یکدیگر حرکت می‌کنند. امیدواریم با این اصل بتوانیم با همسایگان نزدیک و همسایگان دور خودمان این مناسبات را هرچه بهتر و بیشتر توسعه دهیم.

عنایتی در پاسخ به این سوال در دو سه روز اخیر برای افکار عمومی این موضوع سوال است که آیا همکاری با عربستان به مشکلات اقتصادی گفت: ما در تاثیر مستقیم و غیرمستقیم توسعه مناسبات و عادی شدن شرایط مناسباتی و روابطی کشورها با یکدیگر و بر سایر حوزه‌ها نمی‌توانیم تردیدی قائل شویم و بدون شک تاثیر و تاثری را در مسائل مرتبط با یکدیگر شاهد خواهیم بود.

وی تاکید کرد: اگر بخواهیم به این سوال به شکل دیگری پاسخ بدهم باید بگویم که ایران و عربستان در زمینه‌های مختلفی می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند و مناسبات خود را توسعه دهند. ما در بیانیه مشترک به دو توافق یا موافقتنامه اشاره کرده‌ایم. یک موافقتنامه امنیتی که در سال ۱۳۸۰ امضا شده و موافقتنامه جامع همکاری‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فنی، جوانان و ورزش که یعنی در برگیرنده اجزای مختلفی از مناسبات ایران و عربستان در این موافقتنامه به صورت یک موافقتنامه جامع ذکر شده است که در خرداد ۱۳۷۷ از سوی مرحوم سعود الفیصل و کمال خرازی وزیر امور خارجه وقت از طرفین به امضا رسید.

مدیرکل وزیر امورخارجه تاکید کرد: در صورت فعال شدن این موافقتنامه که در این بیانیه مورد تایید قرار گرفته و در مذاکرات به‌طور جدی به آن پرداخته شده است می‌تواند زمینه همکاری اقتصادی و تجاری ایران با عربستان را کاملاً فراهم کند و دو کشور در این زمینه دارای مشترکات فراوانی هستند. زمانی که این موافقتنامه میان طرفین به امضا رسید و توسط نهادهای ذیربط دو کشور در ایران از طرف مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان مورد تایید قرار گرفت و ابلاغ شد و در عربستان سعودی هم به همین ترتیب، زمینه همکاری ایران و عربستان را کاملاً فراهم کرد. چندین دوره کمیسیون مشترک میان وزرای بازرگانی دو کشور برگزار شد و رفت و آمد تجار میان دو کشور شکل گرفت. در صورت وجود اینگونه همکاری‌ها میان دو کشور می‌تواند تاثیرات اقتصادی بر ایران، عربستان و منطقه بگذارد.

ایران و چین و عربستان موجب توسعه و هم‌افزایی کشورها در منطقه خواهند شد

مدیرکل وزیر امورخارجه در مورد گفت: این مذاکرات و گفت‌وگوها در مدت ۵ روز در چین برگزار شد و یک میزبانی کاملا حرفه‌ای در این گفت‌وگوها از طرف دولت چین صورت گرفت. ما براساس همکاری منطقه‌ای ایران، عربستان و چین در توسعه و شکوفایی اقتصاد و تجارت در منطقه می‌توانیم این موضوع را در دستور کار قرار دهیم.ظرفیت‌های ایران و عربستان در منطقه کاملاً روشن است. در زمینه‌های مختلف و متعدد این امکان برای همکاری دوجانبه در بخش اقتصاد و تجارت و سرمایه‌گذاری، راه و انرژی و سایر مسائل کاملا فراهم است. احتمالا براساس دیدگاه کمربند و راه چینی ، حرکت از شرق به سمت غرب و عبور از میانه در جهت توسعه‌ همکاری‌های سه‌جانبه می‌تواند مورد توجه سه کشور واقع شود. به‌کارگیری همه ظرفیت‌ها در منطقه اعم از ایران، عربستان و سایر کشورهای منطقه برای توسعه منطقه و هم‌افزایی کشورها در جهت رشد و شکوفایی منطقه و اولویت بخشیدن به توسعه، موضوعی است که می‌تواند از پرتوی توافق ایران و عربستان در چین کلید بخورد. ما برای سال‌های آتی رفتار جایگزینی را در منطقه مبتنی بر اولویت بخشی به اقتصاد و تجارت ببینیم. این ظرفیت‌ها در پرتوی همکاری‌های دوجانبه ایران، عربستان و چین می‌تواند محقق شود و آینده بهتری را برای منطقه رقم بزند.

رژیم صهیونیستی به دلیل بحران آفرینی در منطقه از توافق ایران و عربستان ناخرسند است

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه توافق ایران و عربستان موجب نگرانی رژیم صهیونیستی شده است، گفت: کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ از دستیابی ایران و عربستان به توافق برای از سرگیری روابط استقبال کرده‌اند. کشورهای عربی، اروپایی، سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی و نزدیکی و همسویی ایران و عربستان با یکدیگر را به نفع منطقه و محیط بین‌الملل ارزیابی کرده‌اند. شاید بتوان گفت که شاهد اجماع یا شبه اجماعی برای مبارک‌باد این توافق هستیم.تنها عنصری که از این نزدیکی و دوستی و گشودن دست ایران و عربستان به سمت یکدیگر به عنوان دو کشور مهم جهان اسلام و منطقه ابراز ناخرسندی کرده رژیم جعلی ‌صهیونیستی است که در ذات و وجود خود همواره بحران‌آفرین است و آنچه که در جهت صلح و ثبات منطقه باشد را برنمی‌تابد.

امیدواریم با کمک عربستان به ایجاد صلح و ثبات در منطقه کمک کنیم

عنایتی افزود: ما به گشودن دست دوستی میان ایران و عربستان که براساس خواست مشترک دو کشور صورت گرفت و دو کشور به امید خداوند افق‌های روشنی را برای همکاری با یکدیگر، رشد و شکوفایی و ایجاد صلح و ثبات برای منطقه و فراگیر شدن امنیت در منطقه با کمک یکدیگر انجام خواهند داد به این موضوع و دیدگاه پایبند هستیم آن را ادامه می‌دهیم و امیدواریم با توسعه مناسبات همه همسایگان جایی برای این رژیم جعلی وجود نداشته باشد.

دستیار وزیر امورخارجه با بیان اینکه ایران به اصل گفت و گو معتقد است، تاکید کرد: ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران همواره بر یک اصل یعنی اصل گفت‌وگو و همکاری در منطقه بین کشورهای منطقه تاکید داشته‌ و همواره بیان کرده‌ایم که اگر مشکلی وجود داشته باشد این مشکلات باید از راه گفت‌وگو و با در پیش گرفتن روش مشخصی که همان گفت‌وگو باشد به حل و فصل بینجامد.جمهوری اسلامی ایران همواره به اصل گفت‌وگو معتقد بوده و تصور می‌کند که جایگزینی برای این اصل وجود ندارد. این تنها روشی است که می‌تواند به حل مشکلات و رفع سوء‌تفاهم‌ها و در ادامه به توسعه همکاری‌ها میان واحدهای سیاسی در منطقه و فرامنطقه منتهی ‌شود ما با توجه به همین اصل وارد گفت‌وگوها با عراق، مسقط و گفت‌وگو در چین با عربستان سعودی شدیم.گفت‌وگوها ممکن است طولانی باشد و فراز و فرودهایی را به همراه داشته باشد اما آنچه که مهم است رعایت این اصل برای رسیدن به نتیجه است.

سال ۱۴۰۱ شاهد مهم ترین رخداد در منطقه بودیم

وی افزود: بنابراین ما اکنون می‌توانیم با اتکا به این اصل تاکید کنیم که ایران و عربستان این روش را انتخاب کرده‌اند و با تکیه بر این روش با یکدیگر به پیش رفته‌اند و صبوری هر دو طرف برای پیشرفت این گفت‌وگوها ما را به اینجا رساند که امروز شاید شاهد مهمترین تحول یا رخداد در منطقه هستیم.امیدواریم که با نزدیکی هرچه بیشتر این دو کشور و کشورهای منطقه با یکدیگر، شاهد مهمترین تحول در منطقه خلیج‌فارس باشیم یعنی اگر سال ۱۴۰۱ در پایان شاهد رخداد بسیار مهم بود انشاالله در سال آتی و سال‌های آتی شاهد تحول مهمی در مناسبات منطقه‌ای، جایگزین کردن اقتصاد و تجارت، جایگزین کردن وضعیت فعلی منطقه با اقتصاد، تجارت و فرهنگ و اجتماع باشیم و منطقه ما بتواند از حالت کنونی خود که در نتیجه نظامی‌گری کشورهای فرامنطقه‌ای بوده فاصله بگیرد.

دستیار وزیرامورخارجه تاکید کرد: این منطقه باید بتواند امنیت خود را بر توسعه و همکاری فی‌مابین کشورها استقرار بخشد و ما نیازمند امنیت منطقه، امنیت فراگیر، تجزیه‌ناپذیر و دربرگیرنده تمام کشورهای منطقه هستیم، امنیتی که مبتنی بر مفهوم سنتی و یا کلاسیکی نظامی‌گری نباشد بلکه بر توسعه و مناسبات کشورها با یکدیگر تاکید داشته باشد و بتواند از همه ظرفیت‌ها استفاده کند.

وی در پایان درمورد انتخاب سفرای دو کشور گفت: درباره انتخاب سفرا از طرف عربستان سعودی اطلاعی ندارم اما شاید به بیانیه منتشره مستند کنیم که وزرای خارجه براساس بیانیه با یکدیگر ملاقات خواهند کرد و چگونگی اعزام سفرا را مورد بحث و گفت و گو قرار می‌دهند. این اقدامات حداکثر باید ظرف دوماه انجام شود و حتما طرفین در جهت کارهایی که باید انجام دهند آن اقدامات را در دستور کار خودشان قرار می‌دهند. تصور می‌کنم خیلی کار برای انجام دادن داشته باشیم.