خشم پوتین از اردوغان و علی‌اف/ ارمنستان به آذربایجان حمله می کند؟

خبر فوری نوشت: شواهد گویای این است که در قفقاز اتفاقات جدیدی در حال رخ دادن است و شرایط سیاسی در حال تغییر است. طبق گزارش ها، نیروهای آذربایجان درگیری جدیدی را با نیروهای ارمنستان در گذرگاه لاچین داشته اند. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان با انتشار بیانیه‌ ای از حمله نیروهای ارمنستان به خاک این کشور در منطقه مرزی لاچین ـ گوروس خبر داد و اعلام کرد که در نتیجه این حمله که عصر سه شنبه رخ داده است، یک سرباز مرزبانی جمهوری آذربایجان کشته شده و یک نفر دیگر نیز زخمی شده است. این اتفاق احتمالا با واکنش نیروهای آذربایجان رو به رو شود و بعید نیست در صورت بدتر شدن اوضاع، دو طرف با هم وارد جنگ شوند.

درگیری پوتین و اردوغان و خشم روسیه از باکو

با این حال، آنچه در قفقاز تعیین کننده است نه اراده باکو و ایروان بلکه تصمیم قدرت های برتر است که از این دو کشور به عنوان مهره های خود استفاده می کنند. اتفاقات سیاسی آتی ارمنستان و آذربایجان تابع روابط روسیه و ترکیه است. رابطه آنکارا و مسکو در این سال‌ها فراز و نشیب زیادی داشته است. اگرچه پوتین علاقه داشت در انتخابات جاری اردوغان پیروز شود اما اردوغان نشان داد علاقه ای ندارد که متحد پوتین باشد. سیاست اردوغان همیشه میانه روی در نزدیکی به غول های شرقی و غربی بوده است و این سیاست در دوره جدید قدرت او نیز ادامه دارد.

مشکلات پوتین و اردوغان زمانی شدت گرفت که ترکیه با عضویت سوئد در سازمان ناتو موافقت کرد. پوتین امید زیادی داشت که اردوغان مانع از این اتفاق شود تا یکی از دشمنان بالقوه روسیه عضو ائتلاف نظامی ناتو نشود اما اردوغان از روسیه حمایت نکرد و ترجیح داد در این مورد با غربی ها همکاری کند.

اختلاف پوتین و اردوغان فقط بر سر مساله سوئد و ناتو نیست. ترکیه یکی از معدود میانجی های اقتصادی مسکو است. گاز روسیه از طریق ترکیه به کشورهای مختلف صادر می شود و روسیه که با تحریم های سنگین غرب مواجه است، مجبور است از طریق ترکیه و مافیای آن کشور، اجناس خود را صادر یا وارد کند. با این حال، به نظر می رسد اردوغان که با فشار غرب و آمریکا مواجه است از پوتین حق کمیسیون بیشتری می خواهد و در دیدارهای مخفیانه با نمایندگان روسیه اعلام کرده اگر مسکو پول بیشتری به ترکیه ندهد، حاضر نیست اجازه ورود اجناس روسی را به خاک خود دهد. این مساله باعث اختلاف جدی پوتین و اردوغان شده است.

اختلاف اردوغان و پوتین، مستقیما بر روابط آذربایجان و ارمنستان تاثیر گذاشته است. طبق برخی گزارش ها، کرملین به علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان هشدار داده که پای ترکیه را بیش از این به منطقه باز نکند. شعبانوف، مشاور پوتین در امور اقوام اعلام کرده که روسیه دیگر به ترکیه به چشم یک دوست نگاه نمی کند. قبلا شرایط سخت، روسیه را مجبور کرد که در جنگ آذربایجان و ارمنستان کنار بایستد و برای اجتناب از درگیری با ترکیه با علی‌اف مقابله نکند اما حالا شرایط عوض شده و روسیه سعی دارد ارمنستان را تقویت و به قول معروف به جان آذربایجان بیندازد تا هم ترکیه را تحت فشار بگذارد و هم از شر متحد اردوغان یعنی الهام علی‌اف راحت شود.

فشار روسیه بر علی‌اف؛ سیاستی که به نفع ایران است

مشخص نیست اقدام روسیه در تحریک ارمنستان و حمایت از این کشور در مقابل آذربایجان چقدر جدی است. این مساله با گذشت زمان مشخص می شود. آنچه واضح است این است که مسکو در جنگ خود با اوکراین دچار مشکلات فراوانی است و در حال حاضر تمام توان خود را برای جلوگیری از ضد حمله بزرگ کی‌اف گذاشته است. همچنین، اختلافات سیاسی داخلی و مقابله با شورش واگنرها نیز بر توان مسکو و شخص پوتین تاثیر گذاشته است. با این حال، روسیه همچنان یک قدرت بین المللی است و قدرت تاثیرگذاری در منطقه قفقاز را دارد.

تلاش روسیه برای جلوگیری از قدرتمند شدن آذربایجان و حضور ترکیه در قفقاز می تواند به سود ایران تمام شود. جنگ ارمنستان و آذربایجان و به خصوص اشغال گذرگاه لاچین و قطع رابطه مرزی ایران و ارمنستان اصلا به نفع تهران نبود (گزارش خبر فوری در این باره را اینجا بخوانید). خروج ایران از معادلات منطقه قفقاز به معنی نفوذ بیشتر آذربایجان و باز شدن دست علی‌اف و اردوغان جهت نفوذ در آذربایجان ایران خواهد بود. ایران از طریق تسلط بر مرزهای شمالی و نیز از طریق، ایجاد رابطه دوستانه با ارمنستان می تواند تا حدی مانع از این نفوذ شده و آذربایجان را تهدید کند اما از دست رفتن این امتیاز استراتژیک می تواند گزینه های ایران را جهت مقابله از بین برده و دست او را خالی کند.

اگر تلاش روسیه به ثمر بنشیند، آذربایجان مجبور است گذرگاه لاچین را ترک کند و از مستشاران ترک و اسرائیلی خود نیز بکاهد و این امر، منطقه را به ثبات رسانده و وضعیت تقسیم قدرت در قفقاز را به تعادل بازگرداند.