سوالات کوروش احمدی از وزارت خارجه درخصوص توافق اخیر ایران و آمریکا

کوروش احمدی تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایلنا، در توافق ایران و آمریکا در خصوص آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی گفت: توافقی که به این ترتیب در حال شکل گرفتن است، تازگی ندارد. در گذشته و گذشته‌های دور هم توافقاتی کم و بیش مشابه انجام شده است. مثلا آخرین مورد معروفش توافقی بود که به موازات توافق برجام و مستقل از آن در دی ماه ۹۴ به مرحله اجرا رسید و در نتیجه آن جیسون رضائیان به همراه سه آمریکایی دیگر آزاد شدند و به همراه آن وجوهی در ارتباط با خریدهای نظامی قدیم و بهره آن که معادل یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار اسکناس می‌شد، در جعبه‌هایی به ایران فرستاده شد.

وی افزود: ۵-۴ زندانی ایرانی هم که به اتهام نقض تحریم ها در آمریکا زندانی بودند، آزاد شدند. ایران تجربه‌هایی در این حوزه دارد و این تجربه‌ها به تسهیل کار کمک کرده است. این توافق ممکن است در چارچوب همان توافقی که تحت عنوان "تفاهم نانوشته" چند ماهی مورد بحث است، شکل گرفته باشد. قطعا یکی از مهم‌ترین و اولین گام‌ها در جهت آن تفاهم نانوشته می‌بایست تبادل زندانیان باشد. لذا این گام ممکن است نخستین گام در چنین جهتی باشد به شرطی که اختلافات در مورد مسائل باقی مانده به سرعت حل شود.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی تصریح کرد: نخستین اختلافی که در همین روز اول مورد توجه ناظران قرار گرفت، تاکید آمریکا بر قرار گرفتن سپرده ۶ میلیارد دلاری ایران در حساب ویژه در قطر و هزینه کردن این سپرده به صورت مورد به مورد با مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا و صرفا برای اقلام بشردوستانه است. این در حالی است که وزارت خارجه ایران طی بیانیه‌ای تاکید کرد که این سپرده در اختیار ایران خواهد بود و با صلاح‌دید مقامات ذی صلاح ایرانی برای هر هزینه که لازم بدانند، برداشته خواهد شد. این شاید گره اصلی باقی مانده باشد که به لحاظ سیاسی حائز اهمیت زیادی است چراکه مقامات آمریکایی هم در این مورد و هم در مورد آزادی یک سپرده ۲.۷ میلیارد دلاری بر آن تاکید کردند.

احمدی در پاسخ به این سوال آقای رابرت مالی هم بعد از اخراج از مدیریت تیم بحران ایران در آمریکا اولین واکنش خود را به این خبر نشان داد تحلیل شما درباره عدم حضور او و رسیدن به این توافق چیست، گفت: فکر نمی‌کنم معنای خاصی را بتوان بر توئیت رابرت مالی بار کرد. او اکنون در جریان کار نیست. اما به واسطه اینکه او نیز یکی دو سال درگیر مذاکره در مورد آزادی زندانیان بوده و به لحاظ شخصی بستگی‌هایی به این موضوع یافته بوده، ظاهرا بی‌مناسبت ندیده که از به سرانجام رسیدن مشکلی که خود در راه حل آن تلاش کرده بویژه از جهت ابعاد انسانی یادی کند.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که با توجه به توافق به وجود آمده حالا سناریوی پیش روی مذاکرات آینده ایران و آمریکا و همچنین طرف غربی چیست، گفت: اگر این توافق مطابق میل طرفین نهایی شود، بقیه ابعاد تفاهم نانوشته می‌تواند مورد توافق نهایی قرار گیرد. در این رابطه می‌توان به مواردی چون سطح و میزان غنی‌سازی در ایران، مسائل منطقه‌ای و اینکه آمریکا مایل است دوستان منطقه‌ای ایران خویشتن‌داری پیشه کنند و تنش در منطقه کاهش یابد اشاره کرد. آمریکا همچنین روی آزادی دریانوردی در خلیج فارس و دریای عمان تاکید خواهد کرد. ادعاهایی که در مورد همکاری ایران با روسیه درجنگ اوکراین مطرح می‌شود، موضوع دیگر مورد توجه غربی‌ها و بویژه اروپایی‌ها است.

وی افزود: همچنین، موضوع دیگری که تمرکز بر آن تشدید خواهد شد، سررسید لغو تحریم‌ها یا محدودیت‌های موشکی علیه ایران در ۲۶ مهر است. اینکه غرب می‌خواهد در این رابطه چه کار کند، مسئله مهمی است. اروپایی‌ها ظاهرا بیشتر از آمریکا در این رابطه حساس‌اند و تمرکز آنها در این رابطه بر جنگ اوکراین و ادعای استفاده روسیه از پهبادهای ایرانی علیه اهدافی در اوکراین است. در مجموع طی دو سه ماه آینده طرفین با یک دستور کار شلوغ و حساس مواجه خواهند بود.

احمدی در پاسخ به این سوال که برای ادامه همکاری ایران با آمریکا و همچنین اروپا برای رسیدن به توافق مشخص چه اقدامات دیگری جهت اعتمادسازی دو طرف باید انجام شود، گفت: فکر نمی‌کنم در این مرحله هنوز بتوانیم از چیزی نزدیک به اعتمادسازی سخن بگوییم. کار اصلی که بین طرفین باید انجام می‌شد، احیای برجام بود که فعلا یک سالی است که از مذاکره در این رابطه سخنی نیست و از شهریور سال گذشته تاکنون تلاش جدیدی صورت نگرفته است. با این حال تبادل زندانیان و اقلام مطرح در مذاکرات برای تفاهم نانوشته می‌تواند مقدمه خوبی باشد و جو عصبانیت و رد و نفی و تخطئه را تبدیل به جو رو به آینده و احیانا مثبتی تبدیل کند.

تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که نفع قطر و عمان در جهت رسیدن به این توافق در کجاست و آن‌ها چه سودی از این میانجی‌گری به دست خواهند آورد، گفت: بطور کلی ایفای نقش میانجی و تلاش برای کاستن از اختلافات بین دیگر کشورها و نزدیک کردن نظرات کشورها به هم و حرکت در جهت حفظ و تحکیم صلح تاثیر مثبتی بر وجهه و پرستیژ کشورها دارد و می‌دانیم که وجهه هر کشوری بخشی از امنیت ملی آن کشور است. افکار عمومی ملی و بین‌المللی معمولا واکنش مثبتی نسبت به این قبیل کشورها نشان می‌دهند و زمینه از این نظر برای دولت‌ها جهت کار و همکاری با آنها تسهیل می‌شود. به طور مشخص هم می‌دانیم که قطر و عمان کشورهای کوچک بسیار آسیب‌پذیری در خلیج فارس هستند. قاعدتا آنها توجه دارند که نزدیک کردن نظرات ایران و آمریکا به یکدیگر به حفظ صلح و امنیت در منطقه کمک می‌کند؛ صلحی که اگر به خطر بیفتد این کشورهای کوچک یکی از بازندگان اصلی خواهند بود.

وی افزود: آنچه در این رابطه جای تاسف دارد، این است که کشور بزرگ و پرجمعیت منطقه که از بیشترین امتیازات ژئوپلیتیک و بیشترین منابع طبیعی و نیروی انسانی کاردان و کارآمد برخوردار است، برای پیشبرد سیاست خارجی‌اش نیازمند کشورهای ذره‌ای شده است. متاسفانه دیدیم که رابطه بین ایران و اروپا هم نیازمند این کشورهای کوچک منطقه شدیم و در غیاب سفر بین ایران و کشورهای اروپایی، در یک مورد حدود ۲ ماه پیش مقامات ایران و سه کشور اروپایی در امارات با هم ملاقات کردند.

احمدی در پاسخ به این سوال که رویترز در خبری اعلام کرد زندانیان دو تابعیتی احتمالا سپتامبر ایران را ترک خواهند تا آن زمان ایران باید چه گام‌هایی در جهت تسهیل این روند بردارد تا توافق دچار اختلال نشود، گفت: صحبت از این است که ایران انتظار دارد قبل از خروج زندانیان از خاک ایران، سپرده ۶ میلیارد دلاری به حساب مورد توافق طرفین واریز شده باشد. از آنجا که این سپرده هم اکنون در بانک یا بانک‌های کره جنوبی و به وون کره است، باید به یورو تبدیل شود و برای این منظور با این کار قرار است در یکی از بانکهای اروپایی (ظاهرا سوئیسی) انجام شود. طبیعی است که کار تبدیل سپرده‌ای تا این حد بزرگ آسان نیست و در زمانی کوتاه نمی‌تواند انجام شود. بعد از تبدیل، پول باید به بانک‌های مورد نظر (قطری) منتقل شود. صحبت از این بوده که ۲ تا ۳ هفته این نقل و انتقالات ممکن است به درازا بکشد. البته این در حالتی است که مذاکرات در مورد اصل اقداماتی که باید انجام شود و نحوه استفاده از آن سپرده قبلا بین طرفین توافق نهایی شده باشد.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که تحلیل شماره درباره توییت آقای باقری و موضوع گرفتن تضمین از آمریکا به چه معناست، گفت: من خیلی متوجه نشدم که تضمین گرفتن از آمریکا در این رابطه چه معنایی می‌تواند داشته باشد. اگر توافق بر سر این بوده که بعد از واریز سپرده به حساب مورد نظر در بانک قطری، زندانیان آزاد شوند و سپرده مطابق بیانیه وزارت خارجه در اختیار جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذیصلاح هزینه خواهد شد، دیگر روشن نیست چه تضمینی لازم بوده است.

وی تصریح کرد: تنها این احتمال وجود دارد که برای هزینه کردن وجوه به نوعی مجوز مورد به مورد آن‌طور که سخنگویان آمریکایی گفته‌اند نیاز داشته باشد و در این صورت آمریکا بعد از واریز وجوه به حساب ویژه در بانک قطری، از صدور به موقع مجوزها خودداری کند. اگر فرض را بر این بگذاریم، آقای باقری دارد می‌گوید که برای اینکه مشکلی از این نظر پیش نیاید تضمین‌های لازم گرفته شده است. در این صورت خوب است وزارت خارجه نوع تضمین‌های گرفته شده را مشخص کند.