تحلیل دیگران؛
گنده‌گویی روسی
اگرچه آن بیانیه رویکرد «توصیه»ای داشت اما تکرار همان ادعاها در کمتر از 6 ماه، در ایران این گزاره که روس‌ها «غیرقابل اعتماد» هستند را مجددا بر سر زبان‌ها انداخته است.
گروه سیاست نامه نیوز، بیانیه پایانی نشست مراکش و پیشنهاد مذاکره برای حل اختلاف درباره جزایر سه‌گانه چیزی نبود که بدون واکنش بماند. بحث بر سر تمامیت ارضی است و هیچ ایرانی در این خصوص ساکت نخواهد ماند. از این رو است که شاهد واکنش‌های بسیار مقامات و رسانه‌ها از اصلاح‌طلب گرفته تا اصولگرا بودیم. از مقامات وزارت خارجه و مسئول گرفته تا قالیباف و ولایتی. از کیهان و فرهیختگان گرفته تا سایر رسانه‌های مکتوب و غیر مکتوب.
در همین راستا حسین شریعتمداری در یادداشتی تند از شنیده شدن بوی خیانت از خطای روس‌ها نوشت.
روزنامه اصولگرای فرهیختگان نیز در گزارشی با تیتر «گنده‌گویی روسی: نوشت: روسیه در کمتر از شش ماه برای دومین بار در همراهی با کشورهای عربی و به ویژه امارات متحده عربی، علیه تمامیت ارضی ایران درخصوص جزایر سه‌گانه، موضعگیری کرد تا یک‌بار دیگر نشان دهد که مسکو در بحران‌ها و تحولات پیچیده‌ای که با آن روبروست، توانایی درک درست منافعش را ندارد. اوج این ناتوانی به پس از سال‌های فروپاشی و دورانی بازمی‌گردد که روس‌ها گمان می‌کردند غرب به آنها اجازه نقش‌آفرینی در مسائل جهانی به عنوان یک قدرت تاثیرگذار را می‌دهد. این اتفاق نه‌‌تنها نیفتاد که آمریکا راهبرد مهار مسکو در مرزهای فدراسیون روسیه را در دستور کار خود قرار داد و سپس با توسعه ناتو و اتحادیه اروپا به شرق و انقلاب‌های رنگی، حلقه محاصره مسکو را تنگ‌تر کرد. با روی کار آمدن پوتین در روسیه، کمی فضا تغییر کرد اما با این حال، مسکو همچنان از ضعف پیشین رنج می‌برد و توانایی درک درستی از منافعش را نداشت. در بحران سوریه نیز با وجود توسعه دامنه جنگ به عراق و احتمال شعله کشیدن جریان تکفیری به بخش‌های مسلمان‌نشین روسیه، مسکو تنها نظاره‌گر این فضا بود تا در نهایت سردار سلیمانی پس از مذاکرات چند‌ساعته، توانست رئیس‌جمهور روسیه را به این جمع‌بندی برساند که منافع روسیه در حضور در نبرد است تا ایفای نقش تماشاچی. به طور حتم، اگر داعش در عراق و سوریه سرکوب نمی‌شد، امروز مسکو به جای اوکراین، باید در چچن و مناطق پیرامونی آن با داعش دست و پنجه نرم می‌کرد. به نظر می‌رسد این ناتوانی در پی جنگ اوکراین و فشارهای ناشی از آن علیه روسیه، بار دیگر ضعف دیرینه مسکو در ناتوانی درک منافعش را به نمایش گذاشت. در بیانیه پایانی نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه در رابطه با اختلاف امارات و ایران بر سر جزایر سه‌گانه، به بیانیه مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و روسیه که تیرماه گذشته در مسکو صادر شده بود اشاره شده و از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز با هدف حل مناقشه «از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری»، بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل، حمایت شده است. در بیانیه تیرماه که در مسکو صادر شده بود، وزیران بر حمایت خود از همه «تلاش‌های صلح‌آمیز ازجمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌های آن برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب‌کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری» تاکید کرده بودند و آن را مرتبط با رعایت مقررات حقوق بین‌الملل و منشور ملل دانستند.
بیانیه نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه، در ایران با واکنش‌های تندی همراه شد. به عنوان نمونه دکتر علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل مقام‌معظم‌رهبری، در یادداشتی نوشت «روسیه به همان چاله‌ای افتاد که چندی پیش چین به درون آن افتاد» و گفت که ادامه ادعاهای امارات درمورد جزایر سه‌گانه منجر به «بی‌ثبات» شدن منطقه خواهد شد و ایران اجازه عملی شدن «ادعاهای باطل» درخصوص خلیج‌فارس را هرگز نخواهد داد. پس از ولایتی، کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز موضعی گرفت تا نشان دهد ایران به‌سادگی از کنار این موضوع نخواهد گذشت. او در دیدار کازوتوشی آیکاوا، سفیر ژاپن در تهران به جزایری که روسیه پس از جنگ جهانی دوم به سرزمین خود منضم کرد و ژاپن آن را «اشغالی» می‌داند، اشاره کرد و بهترین راه برای «حل‌وفصل اختلافات ارضی» بین ژاپن و روسیه بر سر جزایر چهارگانه را «مذاکره مستقیم بین دو کشور» دانست. کمی بعد هم حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در کنفرانس مطبوعاتی با همتای عمانی خود، ضمن تاکید بر عدم تعارف با هیچ طرفی درخصوص «استقلال و تمامیت ارضی ایران» از احضار سفیر روسیه به وزارت خارجه خبر داد.
اگرچه آن بیانیه رویکرد «توصیه»ای داشت اما تکرار همان ادعاها در کمتر از 6 ماه، در ایران این گزاره که روس‌ها «غیرقابل اعتماد» هستند را مجددا بر سر زبان‌ها انداخته است. برخی تحلیلگران نیز مدعی هستند روسیه به دلیل مخالفت تهران با خواسته‌های غیرواقعی‌اش، چنین موضعگیری کرده است. حمایت مجدد روس‌ها از امارات در ماجرای جزایر سه‌گانه، به سرعت در ایران واکنش برانگیز شد و علی‌اکبر ولایتی مشاور امور بین‌الملل رهبر انقلاب به این بیانیه واکنش نشان داد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز بخشی از بیانیه نشست مراکش را «بی‌اساس و مردود دانست و آن را محکوم کرد.» او تاکید کرد: «جزایر ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک واقع در آب‌های نیلگون خلیج‌فارس، تعلق ابدی به ایران داشته و جزء جدایی‌ناپذیر سرزمینی جمهوری اسلامی ایران است.» در همین راستا روز گذشته در تماس تلفنی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه فدراسیون روسیه، امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نسبت به بیانیه نشست مراکش واکنش نشان داد و جزایر سه‌گانه ایرانی را جزء لاینفک تمامیت ارضی ایران دانست و اشاره کرد: «جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملا مردود می‌داند.» امیرعبداللهیان با اشاره به مناسبات مثبت و رو به رشد مسکو و تهران یادآوری کرد: «احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشور‌ها از اصول بنیادین در مناسبات کشورهاست و تهران در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد.» لاوروف نیز روابط مسکو و تهران را راهبردی دانست و تاکید کرد: «حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچ‌گاه نباید مورد تردید قرار گیرد. ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.» با وجود تلاش لاوروف برای اصلاح موضع مسکو در بیانیه پایانی نشست مراکش، به نظر می‌رسد مسکو در مخمصه جنگ اوکراین، نیازمند حمایت‌های کشورهای عربی و به ویژه امارات متحده عربی است و از این‌رو تلاش می‌کند با کارت ایران، از طرف اماراتی امتیاز بگیرد. مسکو درباره میزان حساسیت افکار عمومی در ایران نسبت به تمامیت ارضی و حتی نگاه به روسیه، آگاه است اما با این حال آنها در شرایط پیچیده، یا توانایی درک منافع درازمدت خود را ندارند و یا اینکه چندان به متحدان خود وفادار نیستند. به طور حتم اگر تبعات این مواضع روس‌ها به آنها یادآوری شود، بیانیه سومی در کار نخواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید