فرق رای با عهد؟

آرزو فرشید- سخنان و اقدامات ابراهیم رئیسی در این چند سالی که رئیس جمهور شده، بارها حاشیه ساز و با واکنش‌ و انتقادهایی همراه شده است لذا این موضوع خیلی تازگی ندارد. در فقره اخیر اما مساله قابل اهمیت است زیرا او رای ملت را همچون «عهد» تلقی کرده و این نشان از آن دارد که وی جایگاه خود که مبتنی بر رای مردم است را به خوبی نمی‌شناسد. تامل در این موضوع ضرورت دارد زیرا تلقی عهد از رای مردم حتما موجب تفاوت دیدگاه جدی بین مردم و دولت خواهد شد. شکاف بین مردم و حاکمیت - دولت - نیز مسائل مهم و قابل توجهی است که بارها درباره تبعات آن سخن رفته است.

از این رو شاهد واکنش‌های گسترده‌ای به اظهارات اخیر آقای رئیس جمهور بوده‌ایم. پیش از بررسی واکنش‌ها اما لازم است که تعریف مختصری از «رای» و «عهد» ارائه کنیم تا آقای رئیسی و حامیان همفکر وی متوجه تفاوت بارز این دو مفهوم بشوند.

عهد بستن یعنی پیمان بستن یا تعهد یا قول دادن خود را ملزم به انجام کاری دانستن، یعنی وظیفه یا ضمانتی در مقابل کسی یا برای چیزی.

رای دادن اما حق مردم برای مشارکت در سیاست و اداره امور کشور در نظام‌های دموکراتیک است. 

به عبارت ساده‌تر مردم به رئیس جمهور بر پایه حقی که در تعیین سرنوشت خود دارند، رای می‌دهند و در مقابل انتظار دارند که وی تمام توان خود را به کار گرفته و به همه وعده‌های خود عمل کند و کشور را در مسیر افزایش رفاه جامعه اداره کند. این مردم با رئیس جمهور عهدی نبسته و وظیفه‌ای در قبال او ناکامی‌های دولتش ندارند. 

اکنون اما به نظر می‌رسد که رئیس جمهور توجه چندانی به این تفاوت معنایی ندارد یا اینکه نادیده گرفتن این تفاوت را به نفع خود می‌داند. شاهد آنکه در اختتامیه پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا(ع) که در تالار قدس حرم مطهر رضوی برگزار شد، گفت:«سخن از عهد است نه رای. رای مغتنم است و هر کس رایی دارد، اما سخن ما از آموخته‌های قرآن و ولایت است. رای کجا و عهد کجا؟ امت با امام عهد دارد و این پیمان و عهد در فرهنگ قرآنی و دینی ما بسیار مستحکم است. بین امام و عموم کسانی که در جامعه زندگی می‌کنند، پایبندی به این عهد بسیار اهمیت دارد. آنچه در آیات و روایات از عهد و پایبندی به آن وجود دارد، مهم است. باید بدانیم نظم‌بخشی به امور مسلمین در پرتو بندگی خدا و پذیرش و پیمان با ولی‌خدا است که می‌خواهد جامعه را به سعادت برساند.»

این گفته وی با واکنش‌های گسترده‌ای همراه بود. مثلا آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات، به اظهارات اخیر سید ابراهیم رئیسی که تاکید کرده بود سخن از عهد است نه رأی؛ رأی کجا و عهد و کجا، واکنش نشان داده و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: « عهد ما این بود: ‌میزان باید رأی ملت باشد.»

عباس عبدی فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز توییت کرد: « پس چرا رای می‌گیرید؟ بگذریم. اینها که انجام می‌شود مطابق عهد است؟ این ضربه‌ای هولناک به آن است!!»

بسیاری از کاربران نیز با یادآوری وعده‌ها و سخنان پیشین رئیسی در حوزه‌های مختلف از جمله مبارزه با فساد به وی یادآور شدند که اگر عهدی در کار باشد، او نیز باید به عهد خود وفا کند. 

عمده واکنش‌ها اما توام با نگرانی از ادامه و گسترش این نگاه رئیسی بود. منتقدان وی این رویکرد را مقدم اقتدارگرایی و برآمده از گفتمان ابزاری- تقلیدی دانستند. 

برخی نیز به رئیسی یادآوری کردند که این موضوع مثل آمارهای غلط نیست که بشود از کنار آن گذاشت، اینجا حرف از جمهوریت یعنی یکی از مبانی جمهوری اسلامی در حکمرانی است.