پزشکیان اختیارات ریاست جمهوری را زیر سؤال برد یا گوش تندروها را بُرید؟
آخرین دفاع مسعود پزشکیان از وزیران پیشنهادی خود در صحن مجلس، با اظهاراتی بی‌سابقه از زبان یک رئیس‌جمهور همراه شد. او چندین بار در سخنان خود تاکید کرد که همه وزیران پیشنهادی با رهبر انقلاب هماهنگ شده‌اند. رئیس دولت چهاردهم حتی جملاتی را بیان کرد که نشان از تایید گرفتن نام تک‌تک وزرا از رهبری دشت. این در حالی است که طبق قانون اساسی، اختیار انتخاب اعضای کابینه کاملا با رئیس‌جمهور است و برخی تحلیلگران معتقدند که پزشکیان با بیان این اظهارات، عملا اختیارات خودش را زیر سؤال برد؛ در حالی که بعضی دیگر از کارشناسان این‌طور تحلیل می‌کنند که رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس را که پیش از این احساس می‌کردند تنها آن‌ها می‌توانند در سپهر سیاسی ایران از رهبر انقلاب هزینه کنند، آچمز کرد و حتی «گوش تندروها را بُرید.»
روز چهارشنبه ۳۱ مرداد، کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان که با فراز و فرودهای زیادی به مجلس شورای اسلامی معرفی شده بود، در اتفاقی کم‌سابقه در تاریخ جمهوری اسلامی ایران توانست به طور کامل از نمایندگان مجلس رأی اعتماد بگیرد. این اتفاق اما در شرایطی رخ داد که درست شب قبل از برگزاری جلسه نهایی اخذ رأی اعتماد برای وزیران پیشنهادی در صحن علنی مجلس، فراکسیون انقلاب به عنوان فراکسیون اکثریت که در زمان شروع به کار مجلس دوازدهم اعلام شده بود که دست‌کم ۲۱۱ نفر از ۲۹۰ نماینده مجلس عضو آن هستند، تشکیل جلسه داد و برای تمام وزیران پیشنهادی رأی‌گیری کرد؛ جلسه‌ای که در آن، چهار نفر از وزرای نزدیک به اصلاح‌طلبان شامل محمدرضا ظفرقندی (وزیر بهداشت)، رضا صالحی امیری (وزیر میراث فرهنگی)، احمد میدری (وزیر کار) و عبدالناصر همتی (وزیر اقتصاد) رأی نیاورده بودند.
البته در جلسه رأی‌گیری برای وزیران پیشنهادی دولت چهاردهم در فراکسیون اکثریت مجلس، تنها ۱۵۰تا ۱۶۰ نفر از بیش از ۲۱۰ عضو فراکسیون انقلاب شرکت کرده بودند. به عبارت دیگر، حدود ۵۰ تا ۶۰ عضو این فراکسیون، با وجود این که در روزهای برگزاری جلسات بررسی صلاحیت وزیران در صحن مجلس حضور داشتند، ترجیح دادند که در جلسه رأی‌گیری غیررسمی برای وزرای پیشنهادی در فراکسیون اکثریت، شرکت نکنند. با این حال، اگرچه برخی تحلیلگران سیاسی تاکید داشتند که با رایزنی‌های انجام‌شده توسط رئیس مجلس و اطرافیان او و همچنین مذاکرات فشرده خود رئیس‌جمهور با نمایندگان مجلس، بسیاری از اصولگرایان تصمیم گرفته‌اند که در فرآیند رأی اعتماد به وزیران پیشنهادی از افراد تندرو فاصله بگیرند، اما بازهم تا دقایقی قبل از رأی‌گیری نهایی برای اعضای کابینه در صحن علنی، احتمال داشت که تعدادی از چهار وزیر پیشنهادی که در لبه تیغ قرار داشتند، نتوانند از مجلس رأی اعتماد بگیرند.
اما آنچه در نهایت باعث شد همه وزیران پیشنهادی پزشکیان اعم از اصولگرا، اصلاح‌طلب، اعتدالگرا و ... به صورت یکدست از مجلس رأی اعتماد بگیرند، آن هم از مجلس دوازدهم که اکثریت قاطع آن را اصولگرایان تشکیل می‌دهد و اتفاقا تندروها هم وزن نسبتا سنگینی در آن دارند، سخنانی بود که پزشکیان درست چند دقیقه قبل از ریخته شدن آرای نمایندگان به گلدان‌های بهارستان بر زبان آورد. رئیس دولت چهاردهم که به عنوان نماینده چهار دوره اخیر مجلس شورای اسلامی، زبان نمایندگان طیف‌های سیاسی گوناگون را خوب بلد است، در جلسه چهارشنبه صحبت‌هایی را مطرح کرد که تا به حال هیچ‌کدام از رؤسای جمهور تاریخ جمهوری اسلامی، آن را بر زبان نیاورده بودند. او مجلس صراحتا تاکید کرد که برای انتخاب تمام وزیران پیشنهادی، هم هماهنگی‌های لازم را با مقام معظم رهبری انجام داده و هم تمام استعلامات مورد نیاز را از دستگاه‌های امنیتی یعنی وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه گرفته است.
آیا پزشکیان با صحبت‌های خود، اختیارات ریاست جمهوری را زیر سؤال برد؟
سخنان پزشکیان درباره گرفتن تایید برای همه وزیران پیشنهادی از رهبر انقلاب، عملا نمایندگان تندروی مجلس را آچمز کرد و باعث شد کسانی که تا چند ساعت قبل از مطرح شدن علنی این صحبت‌ها تلاش می‌کردند که حداقل چهار نفر از ۱۹ وزیر پیشنهادی با رأی عدم اعتماد مواجه شوند، به طور کامل شکست بخورند. البته برخی تحلیلگران سیاسی، اظهارات رئیس‌جمهور را نوعی هزینه کردن از رهبری برای گرفتن رأی اعتماد کابینه می‌دادند و تاکید دارند که اولا این‌گونه استفاده از نام و جایگاه مقام معظم رهبری توسط رئیس دولت، آن هم در یک جلسه کاملا علنی و رسمی، اولا در تاریخ جمهوری اسلامی کاملا بی‌سابقه بوده است، ثانیا پزشکیان با سخنان خود، اختیارات تعیین‌شده برای ریاست جمهوری در قانون اساسی را زیر سؤال برد؛ زیرا او نه‌تنها چند بار تاکید کرد که همه وزیران پیشنهادی را با رهبری و نهادهای امنیتی هماهنگ کرده است، بلکه روی این نکته نیز تاکید کرد که افرادی را که کوچکترین شکی درباره آن‌ها وجود داشت، شخصا از فهرست کابینه پیشنهادی خط زده است.
البته برخی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب که اغلب جزو اعضای ستاد پزشکیان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری بوده‌اند، معتقدند که صحبت‌های اخیر رئیس دولت چهاردهم، اختیارات ریاست جمهوری و استقلال او در انتخاب اعضای کابینه‌اش را زیر سؤال نبرده است، بلکه او چاره‌ای نداشت جز این که برای عبور دادن فهرست پیشنهادی خود از گردنه‌ای که روی آن ده‌ها نماینده تندروی مجلس دوازدهم ایستاده‌اند، دست آن‌ها را ببندد و چند بار تاکید کند که همه وزیران او را شخص رهبری تایید کرده است. «عباس عبدی»، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب از جمله تحلیلگرانی است که در همین مسیر حرکت کرده و اخیرا در تایید اقدام پزشکیان نوشته است که «اگر ساختار کشورمان حزبی بود، بهترین راه برای تفاهم و سازش، گفت‌وگو با رهبران احزاب بود، البته نه ده‌ها حزب، بلکه دو سه مورد محدود. حالا که حزبی نیست، چگونه می‌توان نظر موافق مجلس را به دست آورد؟ طبعا در ساختار موجود بهترین راه هماهنگی با مقام رهبری است.»
او در ادامه یادداشتی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده است، ضمن انتقاد از افرادی که می‌گویند پزشکیان با صحبت‌های خود، اختیارات ریاست جمهوری را زیر سؤال برد، نوشته است: «آیا هماهنگی با مقام رهبری به معنای آن است که رئیس‌جمهور مسلوب‌الاختیار است. قطعا خیر و این برداشت نابخردانه است. چگونه ممکن است که رئیس‌جمهور مسلوب‌الاختیار باشد و ظفرقندی و میدری و افراد مشابه دیگر را معرفی کند. این برداشت‌ها ساده‌لوحانه است. تازه اگر فرض کنیم که همه این‌ها ناشی از خواست و اراده مقام رهبری باشد، خُب این که عالی‌تر و تحصیل حاصل است و باید خوشحال‌تر شد. برخی می‌گویند این رفتار ناقض قانون و علیه تفکیک قوا است. این از آن حرف‌های عجیب است. در تمام جوامع دموکراتیک نیز گفت‌وگوهای واقعی در بیرون مراکز و نهادهای رسمی انجام می‌شود، سپس در این نهادها رسمیت پیدا می‌کند؛ بنابراین رئیس‌جمهور باید با تمام افراد و نهادهای دارای قدرت و ذی‌نفعان مردم مشاوره و تفاهم کند.»
التزام پزشکیان به «هماهنگی با رهبری»؛ بیش از حد مرسوم و معمول
«محمود میرلوحی»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو ستاد پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری اما معتقد است با وجود این که نمی‌توان گفت رئیس دولت چهاردهم اختیارات خود را زیر سؤال برده، اما در هر صورت، او در فرآیند تدوین فهرست وزیران پیشنهادی خود، بیشتر از روال معمول رؤسای جمهور قبلی با رهبر انقلاب و نهادهای امنیتی مشورت کرده است. میرلوحی در توضیح بیشتر در این زمینه به دیده‌بان ایران گفت: «به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور محترم برای انتخاب اعضای کابینه خود بیشتر از حد مرسوم و معمول با رهبر انقلاب مشورت کرده است. قبلا گفته می‌شد که رهبری به دلیل مصالح امنیتی و امنیت ملی، در انتخاب وزیران اطلاعات، دفاع، خارجه و کشور اظهار نظر می‌کنند، ولی تا جایی که می‌دانیم، در دولت‌های اخیر ایشان نظراتی را هم درباره وزیران علوم، ارشاد و آموزش و پرورش اعلام کرده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد که آقای پزشکیان، در انتخاب وزرا حتی بیش از این مقدار با رهبری مشورت کرده است. البته برای برخی مسائل مانند انتخاب یک وزیر خانم که تا کنون در کشورمان کم‌سابقه بوده، طبیعی است که رئیس‌جمهور با رهبر انقلاب مشورت کند.»
معاون پارلمانی وزارت کشور در دولت دوم سید محمد خاتمی در گفت‌وگوی خود با خبرنگار ما خاطرنشان کرد: «تا شب قبل از اعلام فهرست نهایی وزیران پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی، به صورت جدی موضوع ورود یک نفر از اهل سنت در هیات وزیران مطرح بود که متاسفانه به نتیجه نرسید. البته باید توجه داشت که در مجلس یازدهم، قانونی تحت عنوان «نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس» به تصویب رسید که می‌توان آن را لباس حقوقی فرآیند خالص‌سازی دانست؛ زیرا این قانون، عملا دامنه نظارت استصوابی را از انتخابات مجلس و ریاست جمهوری توسعه داده و به آخرین مویرگ‌های دولت رسانده است. برخی کارشناسان حقوقی معتقدند که لازم نبود آقای پزشکیان برای انتخاب وزیران پیشنهادی خود به این قانون التزام عملی داشته باشد، ولی ایشان کاملا به این قانون عمل کرده است، یعنی برای همه وزیران خود از نهادهای اطلاعاتی و امنیتی استعلام گرفته و در این فرآیند، فراتر از حد معمول و آنچه در دولت‌های آقایان روحانی و رئیسی طی شد، با تمام ارکان نظام هماهنگی داشته است.»
دفاع از پزشکیان؛ موضع مشترک «مهاجرانی» و «ذوالنور»
«لزوم مقابله با تندروها و شکست دادن آن‌ها»، فصل مشترک اظهارات و استدلال‌های اصلاح‌طلبان در دفاع از عملکرد اخیر پزشکیان در هزینه کردن از رهبری به‌منظور اخذ رأی اعتماد مجلس برای تمام وزیران پیشنهادی خود است. «عطاءالله مهاجرانی»، وزیر فرهنگ و ارشاد دولت اصلاحات که چند سالی است در لندن زندگی می‌کند، روز جمعه در یک رشته‌توئیت با روی آوردن به همین استدلال، با زبانی نسبتا تند نوش: «چاقوی دسته صدفیِ تیغه‌بلندِ برّنده‌ی ولایت فقیه و یا استناد به آقا، سال‌ها در کف اصولگرایان افراطی یا متعادل بود. یعنی مخالف خود را به مخالفت با ولایت و آقا متهم می‌کردند. پزشکیان اما با مهارتِ جراحی که تیغ در دست می‌گیرد، این تیغ را از دستشان گرفت! دو گوش افراطیون پایداری را بُرید و گذاشت کف دستشان! این که مدام می‌گویند نباید از رهبری هزینه می‌کرد، بی‌سابقه هزینه کرد، بایست عذرخواهی کند و ... برای این است که پزشکیان با همان تیغ کارشان را ساخت. بدون این تیغ، هیچ ندارند. درایت و سیاست یعنی همین، نه نکته‌پرانی علیه رهبری!»
نکته جالب ماجرا اینجاست که در چند روز گذشته، برخی چهره‌های اصولگرا نیز در دفاع از اظهارات پزشکیان در صحن مجلس با اصلاح‌طلبان هم‌صدا شده‌اند و آن‌ها هم تاکید دارند که رئیس دولت چهاردهم با صحبت‌های اخیر خود، اختیارات ریاست جمهوری را زیر سؤال نبرد، بلکه صرفا فرآیند هماهنگی با رهبری در چینش اعضای کابینه را توضیح داد و این فرآیند در هنگام تشکیل دولت‌های قبلی نیز اتفاق افتاده است. از جمله این چهره‌ها، «مجتبی ذوالنور» است که یک نماینده تندروی مجلس محسوب می‌شود، اما نه‌تنها در جریان بررسی صلاحیت اعضای کابینه، در موافقت با وزیران پیشنهادی ارتباطات و صمت صحبت کرد، بلکه در روزهای اخیر نیز به دفاع از سخنان پزشکیان در صحن مجلس پرداخته و تاکید کرده است که «اعتقاد ندارم که رئیس‌جمهور از رهبر انقلاب هزینه کرده است. دولت‌ها معمولا اعضای کابینه خود را با رهبری چک می‌کنند.»
نماینده مردم قم در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان ضمن تایید این موضوع که دفاع آخر پزشکیان از وزیران پیشنهادی‌اش، تاثیری زیادی روی رأی آوردن یکدست کابینه او داشت، خاطرنشان کرده است که «رهبری جز جاهای حساس درباره بسیاری از اعضای کابینه اعمال نظر نمی‌کنند. البته دولت‌های قبل هم این کار را می‌کردند، اما مکتوب نگه می‌داشتند و بیان نمی‌کردند، اما آقای پزشکیان بر اساس صداقت و خوش‌دلی که دارند، این موضوع را اعلام کردند. خیلی از نمایندگان مجلس نمی‌خواستند به وزرا رأی دهند، اما وقتی متوجه این اشاره شدند، تکلیف خود دانستند که حتما ورود کنند تا به دولت رأی محکمی بدهند. قطعا آقای پزشکیان کسی نیست که بخواهد از آقا سوءاستفاده کند، چون بارها تبعیت و علاقه و ارادت خود را به ایشان اعلام کرده است، اما شاید بهتر بود این کار انجام نمی‌شد، البته آقای پزشکیان واقعیتی را که بوده، بیان کرد و دروغی نگفت.»
از حمله «بسیج دانشجویی» تا گلایه برادرانه «حسین شریعتمداری»
برخلاف ذوالنور که با وجود دفاع اخیرش از پزشکیان، همچنان می‌توان او را جزو نمایندگان تندرو به حساب آورد، اقدام اخیر رئیس دولت چهاردهم یعنی تاکید مؤکد رو هماهنگ شدن اسامی تمام وزیران پیشنهادی با رهبر انقلاب، چندان به مذاق سایر افراطیون مجلس دوازدهم خوش نیامده است؛ بخصوص که این اقدام رئیس‌جمهور باعث شد تمام اعضای کابینه پیشنهادی او از مجلس رأی اعتماد بگیرند، حال آن که به نظر می‌رسد نمایندگان تندرو نمی‌خواستند که پزشکیان با چنین موفقیتی از صحن بهارستان خارج شود. «حمید رسایی»، نماینده مشهور تهران، اولین شخصی از طیف نمایندگان نزدیک به تفکرات جبهه پایداری بود که به این مساله واکنش نشان داد و ساعاتی بعد از کسب رأی اعتماد کامل کابینه دولت چهاردهم از مجلس دوازدهم، در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «بعد از هزینه بی‌سابقه‌ای که آقای پزشکیان از رهبر انقلاب در تایید کابینه خودش کرد، همه کابینه معرفی‌شده ایشان از مجلس رای گرفت. وزرا مطابق سخنان آقای پزشکیان باید درچارچوب قوانین بالادستی مثل قانون برنامه هفتم و سیاست‌های کلی نظام و رهبری عمل کنند.»
در این میان اما شاید یکی از عجیب‌ترین واکنش‌ها به اقدام اخیر رئیس‌جمهور را «بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر» داشت. گروهی تندرو که در جریان وقایع پاییز ۱۴۰۱ موضع‌گیری‌های خاصی را داشت و در واکنش به اتفاق روز چهارشنبه مجلس نیز ضمن حمله به رئیس‌جمهور تاکید کرد که «جناب آقای دکتر پزشکیان! اکنون که مقام معظم رهبری را سپر کابینه خود قرار داده‌اید، بدانید که وظایف رهبری طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی محدود به اصول مشخص‌شده است. مجری قانون اساسی «شخص رئیس‌جمهور» است و هرگونه تبعات اقدامات و تصمیمات دولت چهاردهم برعهده جنابعالی و کابینه شما است.» این تشکل دانشجویی در بخشی از بیانیه اعتراضی اخیر خود، به نمایندگان مجلس هم تاخت و نوشت که «مجلس شورای اسلامی را تعطیل کنید! رأی اعتماد مجلس به گزینه‌ای که از سوابق و مواضع ضدنظام خود اعلام برائت نکرده است، درکنار رای به گزینه‌های «ناکارآمد» و «حداقلی»، نشان از «عدم استقلال» و «اشتباه راهبردی» دارد، با این اوصاف مجلس را تعطیل کنید یا کفالت آن را به پدرخوانده‌ها بسپارید.»
در پایان نیز همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، اقدام پزشکیان در نام بردن از رهبری برای گرفتن رأی اعتماد کابینه خود از مجلس شورای اسلامی، از تیغِ انتقادات «روزنامه کیهان» نیز در امان نماند و «حسین شریعتمداری» در سرمقاله روز پنجشنبه یکم شهریور این روزنامه، در یادداشتی با عنوان «تبریک به رئیس‌جمهور و گلایه‌ای برادرانه» نوشت: «جناب پزشکیان در جلسه علنی دیروز مجلس و پیش از آن نیز به‌تلویح و گاه به‌تصریح فرموده‌اند که در انتخاب تمامی وزرا با رهبر معظم انقلاب «هماهنگی» شده است! این ادعای ایشان بلافاصله به دستاویز و بهانه‌ای برای دشمنان تابلودار نظام تبدیل شد که با استناد به اظهارات آقای پزشکیان، مردم‌سالاری و جایگاه مجلس و حتی اختیارات رئیس‌جمهور را در جمهوری اسلامی ایران به زیر بکشند! در این باره اشاره به چند نمونه مستند از میان ده‌ها نمونه مشابه دیگر، به وضوح نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور محترم در بیان سخنان یادشده، دچار خطا در برداشت و یا اشتباه در بیان شده‌اند.»
منبع: دیده بان ایران
دیدگاه تان را بنویسید