3 دستاورد عملیات وعده صادق 2 از نگاه مبانی نظری حوزه بین‌الملل

سعید سیفی در یادداشتی نوشت: عملیات وعده صادق 2 نیروهای مسلح ایران در پاسخ به حملات و جنایت‌های رژیم صهیونیستی با استفاده از موشک‌های مختلف، می‌تواند در چارچوب تئوری‌های مختلفی از روابط بین‌الملل نظیر رئالیسم، بازدارندگی و ساختارگرایی، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

بعد از مدت‌ها صبر و خویشتن‌داری استراتژیک، بار دیگر زمان تحقق وعده صادق دیگری رسید و فرزندان زهرا سلام‌الله علیها برای اولین‌بار در تاریخ، آژیر‌های خطر را از بحر تا نهر به صدا در آوردند.

در عملیات وعده صادق 2، نود درصد موشک‌های شلیک شده از ایران باگذشت از پدافند هوایی 4 لایه رژیم صهیونیستی متشکل از گنبد آهنین، فلاخن داوود، پیکان 2 و پیکان 3 به نقاط نظامی و امنیتی از پیش تعیین شده در سرزمین‌های اشغالی، اصابت کرد.

این عملیات که بزرگ‌ترین حمله ایران بعد از جنگ تحمیلی عراق محسوب می‌شود، در چارچوب حق دفاع مشروع و با تصویب شورای‌عالی امنیت ملی و ابلاغ ستاد کل نیروهای مسلح، انجام شد.

عملیات وعده صادق 2 را باید از ابعاد مختلف استراتژیک، سیاسی و نظامی مورد بررسی قرار گیرد اما نخست می‌طلبد درباره اینکه، چرا ایران بلافاصله به جنایت‌های رژیم صهیونیستی در ترور شهید اسماعیل هنیه، شهادت فرماندهان مقاومت و دبیر کل حزب‌الله لبنان، پاسخ نداد، اشاره شود.

ایران در مقابل حملات و تجاوزهای دشمن صهیونیستی و متحدانش از یک رویکرد محاسبه‌شده و صبر استراتژیک بهره می‌برد. بسیاری از کارشناسان معتقدند، پاسخ‌های آنی و بدون تحلیل و محاسبه جامع، می‌تواند باعث تحریک بیشتر خشونت‌ها و وقوع جنگی گسترده‌تر شود که به ضرر کشورهای منطقه و جبهه مقاومت خواهد بود.

این نوع خویشتن‌داری استراتژیک از سوی ایران درگذشته نیز مشاهده شده و می‌توان گفت به‌عنوان بخشی از استراتژی کلان این کشور در جلوگیری از گسترش جنگ و کشاندن منطقه به درگیری‌های نامحدود تلقی می‌شود، رویکردی که ضرورت دارد از سوی کشورهای منطقه و جهان و حتی دشمنان، موردتوجه قرار گیرد.

اما ایران زمانی که مطمئن شد، رژیم صهیونیستی و متحدانش زبان دیگری جز موشک را نمی‌فهمند و درکی از صبر و خویشتن‌داری استراتژیک ایران ندارند، تصمیم گرفت با زبانی که می‌فهمند به آنها پاسخ دهد.

عملیات وعده صادق 2 بعد از آغاز به کار و ثبات دولت جدید در ایران، نشان از این دارد که مسئولان ایرانی بعد از جمع‌بندی اطلاعات میدانی، ارزیابی شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی، برنامه‌ریزی و هماهنگی لازم، تصمیم به اجرای آن گرفته‌اند، عملیاتی که به قول ژنرال بازنشسته اردنی، برنامه‌ریزی در سکوت و حمله موشکی دقیق در آن، یک امتیاز مهم برای ایرانی‌ها محسوب می‌شود.

از منظر دیگر، ورود موشک‌های هایپرسونیک به عرصه این حمله‌ها، نشان‌دهنده سطح بالای آمادگی نظامی و تکنولوژیک ایران است. ایران در این عملیات توانست علاوه بر موشک‌های عماد، قدر و خیبر که در وعده صادق 1 از آنها استفاده کرده بود، با استفاده از موشک‌ فتاح 1 و گذر از پدافندهای هوایی عبری آمریکایی، به‌صورت مستقیم، قلب مراکز نظامی و راهبردی رژیم صهیونیستی را مورد هدف قرار دهد.

این اقدام دو پیام خارجی و داخلی داشت، ازیک‌طرف، پیامی آشکار از قدرت و توانایی ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و اینکه ایران در دفاع از حق مشروع خود به‌هیچ‌عنوان کوتاه نمی‌آید و به‌قول‌معروف، شاید دیروزود داشته باشد اما سوخت‌وسوز ندارد و این یعنی اثبات صادق‌بودن ایران در وعده‌های خود و از طرف دیگر، پیام اطمینان خاطر و دلگرمی برای داخل و مردم ایران که بدانند، نیروهای مسلح کشورشان، امکان و توان مقابله با دشمنان را با در اختیار داشتن و استفاده از تجهیزات و تکنولوژی‌های روز نظامی و دفاعی جهان را دارند.

با این مقدمه، برای تحلیل عمیق‌تر موضوع و درک دستاوردهای عملیات وعده صادق 2، باید به مبانی نظری در حوزه روابط بین‌الملل و سیاست منطقه‌ای رجوع کرد. رویکرد ایران در پاسخ به حملات و جنایت‌های رژیم صهیونیستی می‌تواند در چارچوب تئوری‌های مختلفی از روابط بین‌الملل نظیر رئالیسم (واقع‌گرایی)، بازدارندگی (Deterrence Theory) و ساختارگرایی (Constructivism) مورد بررسی قرار گیرد. این چارچوب‌ها به تحلیل بهتر رویکرد و رفتار ایران و جبهه مقاومت در مقابله با تهدیدها و جنایت‌های رژیم صهیونیستی و آمریکا کمک می‌کند. 

۱. رئالیسم (واقع‌گرایی) 

از منظر رئالیسم کلاسیک و رئالیسم نوین، دولت‌ها در عرصه بین‌المللی به دنبال حفظ قدرت و امنیت خود هستند و در محیطی آنارشی عمل می‌کنند، جایی که بقای دولت‌ها از اولویت نخست برخوردار است. در این دیدگاه، ایران به‌عنوان یک بازیگر مستقل و مقتدر در منطقه، در مواجهه با تهدیدات مستقیم یا غیرمستقیم از سوی رژیم صهیونیستی و متحدانش مانند آمریکا، نمی‌تواند نسبت به این تهدیدات بی‌تفاوت باشد.

اما از سوی دیگر، همان گونه که رئالیست‌ها اشاره می‌کنند، ایران برای جلوگیری از جنگی تمام‌عیار که می‌تواند برای هر دو طرف هزینه‌های هنگفتی در پی داشته باشد، باید با محاسبه دقیق و استراتژی صبر حرکت کند. این موضوع در واقع توضیح‌دهنده رفتار ایران در عدم واکنش فوری به ترورها و جنایت‌های رژیم صهیونیستی است. 

اما نکته قابل‌توجه در این چارچوب این است که، استراتژی ایران را می‌توان بخشی از سیاست‌های توازن قوا نیز در نظر گرفت. ایران در واکنش به تهدیدات رژیم صهیونیستی به دنبال افزایش بازدارندگی خود در برابر هرگونه تجاوز خارجی است و درعین‌حال با عدم پاسخ فوری، از گسترش جنگ جلوگیری کرده است. صبر استراتژیک ایران بخشی از این محاسبه است که باعث می‌شود طرف مقابل دچار اشتباه محاسباتی شود و به‌تدریج شرایط برای واکنشی قاطع و متناسب فراهم گردد. 

ایران با این اقدام حساب شده و مسئولانه، از طرفی قدرت بازدارندگی و توازن قوا را محقق کرده و از طرف دیگر از گسترش جنگ به منطقه جلوگیری کرده است.

۲. نظریه بازدارندگی (Deterrence Theory) 

نظریه بازدارندگی بر این اصل بنا شده است که یک بازیگر می‌تواند با نمایش قدرت خود و تهدید به پاسخ‌های سهمگین، طرف مقابل را از انجام اقدامات تهاجمی منصرف کند. در مورد ایران، استفاده از موشک‌های هایپرسونیک به‌عنوان یک سلاح نوین و پیشرفته که توانایی گذر از سیستم پدافندی 4 لایه رژیم صهیونیستی را دارد، در چارچوب این نظریه قابل‌بررسی است.

باتوجه‌به اینکه موشک‌های هایپرسونیک از قابلیت‌هایی نظیر سرعت بسیار بالا و تغییر مسیر در زمان پرواز برخوردارند، رژیم صهیونیستی را در موقعیتی قرار می‌دهد که توان مقابله مؤثر با این حملات را ندارد؛ بنابراین، این حمله نوعی پیام روشن از قدرت بازدارندگی ایران به رژیم صهیونیستی و متحدانش است که هرگونه اقدام نظامی علیه ایران یا متحدانش، با پاسخ‌هایی غیرقابل‌پیش‌بینی و قدرتمند مواجه خواهد شد. این موضوع از منظر تقویت بازدارندگی و حفظ امنیت ملی ایران و جبهه مقاومت از اهمیت زیادی برخوردار است.

۳. ساختارگرایی (Constructivism) 

از منظر ساختارگرایی، رفتار دولت‌ها و بازیگران بین‌المللی نه‌تنها تحت‌تأثیر منافع ملی و مادی، بلکه به‌شدت تحت‌تأثیر هویت‌ها، ایدئولوژی‌ها و باورهای مشترک است. ایران به‌عنوان یک بازیگر محوری در محور مقاومت، نه‌تنها منافع خود را در منطقه پیگیری می‌کند، بلکه بر پایه هویت ایدئولوژیک خود به‌عنوان حامی جنبش‌های جبهه مقاومت، فلسطین، حزب‌الله و سایر گروه‌های مبارز در برابر رژیم صهیونیستی، عمل می‌کند. پاسخ ایران به حملات و جنایت‌های رژیم صهیونیستی، نه‌تنها به دلیل تهدیدات مستقیم نظامی علیه خود، بلکه به‌عنوان واکنش به نقض کرامت و اصول‌دینی و انسانی صورت می‌گیرد که بر اساس آن، دفاع از مظلومان (مردم فلسطین و غزه) و مقاومت در برابر اشغالگری از اصول پایه سیاست خارجی آن است. 

این رویکرد به ایران اجازه می‌دهد تا مواضع خود را در میان ملت‌های منطقه و حتی فراتر از آن تقویت کند، چرا که محور مقاومت نماینده خواسته‌های بخشی از مردم جهان عرب و اسلام در مقابله با رژیم صهیونیستی تلقی می‌شود.

اقدام ایران در هدف قراردادن تل‌آویو با موشک‌های هایپرسونیک، علاوه بر جنبه‌های نظامی، پیامی ایدئولوژیک برای تقویت وحدت جبهه مقاومت نیز دارد.

*** دستاوردهای وعده صادق 2

اما چهارشنبه سوزی اول اکتبر 2024 در تل‌آویو در قالب عملیات وعده صادق 2 نیروهای مسلح ایران، دو نکته مهم و چند دستاورد قابل‌توجه داشت.

دو نکته مهم، اول، تابوی شکست‌ناپذیری رژیم صهیونیستی برای چندمین بار فروریخت و دوم، بار دیگر صداقت ایران در وعده‌هایش در دو حوزه آرمانی و عملیاتی اثبات شد، همچنان پای آرمان حمایت از قدس و فلسطین ایستاده و عملیاتی را که وعده آن را داده بود به نحوی بایسته و شایسته، عملیاتی کرد.

اما چند دستاورد مهم عملیات وعده صادق 2 ایران؛

تقویت بازدارندگی منطقه‌ای؛

استفاده از موشک‌های هایپرسونیک توانایی ایران را در جنگ‌های پیشرفته نشان داد و به طور قابل‌توجهی قدرت بازدارندگی ایران و جبهه مقاومت را تقویت کرد. ایران در قالب عملیات وعده صادق 2، به طور رسمی مکان‌های هدف موشک‌های بالستیک خود را که شامل پایگاه موساد، پایگاه هوایی نواتیم، پایگاه هوایی هاتزریم، مکان‌های راداری و مراکز ذخیره تانک‌ها بود، اعلام کرده بود و علی‌رغم حجم وسیع پدافندهای چندلایه آمریکایی عبری، توانست، اهداف از پیش تعیین شده را مورد اصابت قرار دهد. این اقدام، به رژیم صهیونیستی و متحدان آمریکایی، غربی و عربی آنها، این پیام را ارسال کرد که هرگونه تجاوز به ایران یا متحدانش، عواقب سنگینی به دنبال خواهد داشت.

تقویت جبهه مقاومت؛

پاسخ قاطع ایران، روحیه جنبش‌های مقاومت نظیر حماس، حزب‌الله و حتی انصارالله یمن را تقویت می‌کند. این گروه‌ها با مشاهده توانایی ایران در حمله به مراکز حساس رژیم صهیونیستی، به طور جدی‌تر و متحدتر به مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی خواهند پرداخت. 

ارتقای جایگاه منطقه‌ای و جهانی؛

این حمله نه‌تنها به رژیم صهیونیستی، بلکه به دولت‌های غربی نظیر آمریکا و کشورهای اروپایی نشان داد که توانایی ایران در حوزه دفاعی و موشکی از مرزهای تصور آنها فراتر رفته است. ایران نشان داد که قادر به عبور از سیستم‌ها و پدافندهای دفاعی پیچیده آمریکایی و صهیونیستی است و می‌تواند به اهداف استراتژیک دشمنانش دسترسی و به آنها حمله کند.

این قدرت‌نمایی در قالب عملیات وعده صادق 2، بدون شک با افزایش اعتمادبه‌نفس، ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان را به همراه خواهد داشت.

دراین‌خصوص ضرورت دارد به یک نکته مهم اشاره و همگان به آن توجه کنند و آن مهم، رهبری داهیانه و هوشمندانه رهبر معظم انقلاب ایران است که در زمانی بایسته و استراتژیک، صنایع نظامی ایران را به سمت افزایش و تقویت توان موشکی هدایت کرد و حالا در این مقطع زمانی، نتایج آن هدایت راهبردی معظم له به‌صورت آشکار، در پیروزی و ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان، مشاهده می‌شود.

*** آینده منطقه غرب آسیا

باتوجه‌به تحولات چند ساعت گذشته در زمان تنظیم این یادداشت، احتمال افزایش تنش‌ها در اشکال مختلف، پیش‌بینی می‌شود اما درعین‌حال، موازنه قدرت جدیدی در منطقه در حال شکل‌گیری است.

ایران و جبهه مقاومت در حال اثبات این واقعیت‌ مهم هستند که دوره تسلط یک‌جانبه رژیم صهیونیستی و آمریکا بر منطقه پایان‌یافته و حالا با این شرایط، نتانیاهو و متحدانش مجبور به پذیرش این واقعیت خواهند بود، که معمار نظم نوین منطقه در ایران حضور دارد.

البته و به‌احتمال زیاد، شاهد افزایش تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها خواهیم بود. حتی می‌توان احتمال داد در آینده و با شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید، نقش بازیگرانی نظیر چین و روسیه در عرصه حل منازعات منطقه‌ای پررنگ‌تر شود.

*** جمع‌بندی

در پایان و جمع‌بندی، باتوجه‌به توضیحات فوق، می‌توان گفت، با استفاده از تئوری‌های رئالیسم، بازدارندگی و ساختارگرایی، می‌توان رفتار ایران را به‌عنوان ترکیبی از محاسبه استراتژیک، افزایش بازدارندگی، تقویت هویت مقاومت‌محور و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی، ارزیابی و تحلیل کرد. 

پاسخ نظامی ایران به جنایت‌ها و حملات رژیم صهیونیستی در قالب عملیات وعده صادق 2، نه‌تنها پیامدهای مثبت قابل‌توجهی برای جبهه مقاومت دارد، بلکه آینده منطقه را به‌سوی تغییر موازنه قدرت، تقویت اتحادهای ضد اسرائیلی و افزایش ثبات، سوق خواهد داد، پاسخی که شب عید (روش هشانا) صهیونیست‌ها را به شبی تلخ برای آنها تبدیل کرد که به نقل از روزنامه صهیونیستی هاآرتص، تمام عسل‌های دنیا هم نمی‌تواند آن را برای آنها شیرین کند.

منبع: فارس