وداع با اسلحه / عبدالله اوجالان کیست؟

رهبر سیاسی و نظامی کرد اهل ترکیه که در سال 1948 در روستای عمرلی استان اورفا به دنیا آمد اما با تاسیس گروه نظامی (تروریستی) پ.ک.ک در سال 1978 و فعالیت‌هایش بر سر زبان‌ها افتاد. او حالا با انتشار بیانیه‌ای از اعضای حزبش خواسته اسلحه را زمین بگذارند. اما عبدالله اوجالان کیست؟

انتقام جو!

نام «اوجالان» ریشه‌ای ترکی ـ کُردی دارد و به معنای «انتقام‌گیرنده» یا «انتقام‌جو» است. بنابراین، نام اوجالان به «انتقام‌گیرنده» تعبیر می‌شود، که اشاره‌ای به عملیات‌های مسلحانه‌ای دارد که او علیه ارتش ترکیه انجام داده است. او و حزبش اما پس از 1980، وارد سوریه شد. البته که او از سوی هواداراش به نام سَروک آپو (سروک به معنای رهبر و آپو به معنای عمو) هم خوانده می‌شود.  او در عُمَرلی، یکی از روستاهای ناحیه هالفَتی در استان ‌اورفا کردستان ترکیه به دنیا آمد. پس از اتمام دبیرستان و ترک روستا به تحصیل در رشته علوم سیاسی در دانشگاه آنکارا پرداخت. وی پس از پایان دانشگاه به عنوان کارمند در دیاربکر واقع در جنوب شرقی ترکیه مشغول به کار شد.

فرار از ترکیه

اوجالان در سال ۱۹۸۰ از ترکیه خارج و به کشور سوریه پناهنده شد. او در آنجا از تنش‌های میان سوریه و ترکیه و نیز نزدیکی حکومت سوریه به شوروی استفاده کرد و به فعالیت‌های خود در میان کردهای سوریه پرداخت. با افزایش تنش میان دو حکومت ترکیه و سوریه، تهدید ترکیه مبنی بر حمله به خاک سوریه، منازعه بر سد حقابهٔ سوریه در پی آبگیری سد آتاترک و نهایتاً امضای توافق‌نامه آدانا، اوجالان نیز در روز ۹ اکتبر ۱۹۹۸ از سوریه اخراج شد. ابتدا به روسیه رفت و تلاش کرد با حکومت این کشور ارتباط برقرار کند. نمایندگان مجلس دومای روسیه طرحی را تصویب کردند که از یلتسین می‌خواست به اوجالان پناهندگی اعطا شود، اما دولت یلتسین به استناد توافق‌نامه‌ای که این دو کشور در سال ۱۹۹۵ با یکدیگر مبنی بر دست کشیدن متقابل از حمایت از سازمان‌های کرد امضا کرده ‌بودند، از اعطای پناهندگی به اوجالان سر باز زد. اوجالان سپس ناگزیر از ترک روسیه و عزیمت پنهانی به کشورهای دیگری برای کسب پناهندگی شد. او به ایتالیا و سپس به یونان رفت و در هر دو کشور درخواست پناهندگی او مورد پذیرش قرار نگرفت. اوجالان سرانجام به نایروبی رفت و در محل اقامت سفیر یونان در کنیا مستقر شد.

بازداشت پرحاشیه روی هوا

اوجالان سفارت یونان در کنیا را به همراه وکیلان خود و چند مقام کنیایی به قصد فرودگاه نایروبی جهت سفر به یک کشور آفریقایی دیگر ترک می‌کند. اما اتومبیل وی در مسیر ناپدید شده و در روز دوشنبه ۲۶ بهمن ۱۳۷۷ (۱۵ فوریه ۱۹۹۹) در یک عملیات هواپیماربایی در نایروبی توسط سازمان اطلاعات و امنیت ملی با کمک سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) دستگیر می‌شود. یک روز بعد بولنت اجویت نخست‌وزیر وقت ترکیه خبر دستگیری و انتقال وی به ترکیه را منتشر و تلویزیون ترکیه تصاویری از وی با دست و پای بسته در کنار دو نیروی امنیتی دیگر نشان داد. هر چند دولت یونان هر گونه همکاری با دولت ترکیه برای دستگیری وی را تکذیب کرد اما افکار عمومی و مطبوعات یونان به شدت علیه تئودوروس پانگالوس وزیر خارجه یونان، برانگیخته شده و انتقادات تندی علیه وی ابراز کردند که به استعفای وی در ۱۸ فوریهٔ ۱۹۹۹ منجر شد. کردها سفارت خانه‌های یونان را نیز مورد حمله قرار دادند. وکیل اوجالان نیز گفت بود مقامات یونانی موکلش را فریب داده‌اند.

دادگاه آنکارا؛ تبدیل اعدام به حبس ابد

وی پس از دستگیری به اتهام جنگ مسلحانه و قتل هزاران نفر، محاکمه و به اعدام محکوم شد اما ترکیه به دلیل انتقادات گسترده و تلاش‌هایی که برای عضویت در اتحادیه اروپایی دارد از اعدام وی خودداری کرد و به حبس ابد وی در زندان جزیره امرالی بسنده کرد. در عین حال دادگاه حقوق بشر اروپا در سال ۱۳۸۴ و پس از شکایت وکلای اوجالان، محاکمه وی را دارای ایرادات مختلف و غیر منصفانه اعلام کرد. وجود قاضی ارتشی در دادگاه، عدم دسترسی وی به پرونده خود، حبس قبل از محاکمه و صدور حکم اعدام را از موارد غیر منصفانه بودن دادگاه دانست.

تفنگت را زمین بگذار!

اظهارات اوجالان، توسط نمایندگان و رهبران کردی که روز پنج‌شنبه با او ملاقات کرده بودند، در یک کنفرانس خبری در استانبول خوانده شد. این درخواست او تحت عنوان «فراخوان برای صلح و جامعه دموکراتیک» مطرح شد و ده سال پس از شکست آخرین مذاکرات بین ترکیه و پ ک ک، امیدهایی برای پایان درگیری‌هایی که از دهه ۱۹۸۰ تاکنون حدود ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته است، ایجاد کرد. اوجالان از پ ک ک، که توسط ترکیه، اتحادیه اروپا و ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، خواست تا «کنگره خود را تشکیل داده و تصمیم بگیرند؛ همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ ک ک باید خود را منحل کند.» این درخواست گسترده‌تر از فراخوان‌های قبلی برای آتش‌بس بود. تحلیلگران می‌گویند که تلاش برای آغاز مجدد روند صلح با پ ک ک ممکن است مصرف داخلی برای اردوغان داشته باشد، از جمله امکان تمدید دوره ریاست‌جمهوری او فراتر از محدودیت فعلی در سال ۲۰۲۸.

منبع: خبر فوری