با شکست مذاکرات باید منتظر فروپاشی اقتصاد کشور بود؟/ جامعه از آستانه صبرش عبور کرده و بیش از این تحمل تلاطم را ندارد

تنها انتشار خبر تصمیم ایران و آمریکا برای مذاکره کافی بود تا بازار‌ها به این خبر چراغ سبز نشان دهند. پس از آن به صورت دومینووار طرفین در عمان به صورت غیرمستقیم مذاکرات را آغاز کردند و بعد از دو ساعت و نیم، از دور اول آن ابراز رضایت کردند.

این سیگنال‌های سیاسی مثبت، بازار‌ها را امیدوار کرد و روز ۲۴ فروردین، یک روز پس از راند اول مذاکرات را شاید بتوانیم یک روز تاریخی برای بازار ارز در ایران بدانیم. قیمت دلار که تا پیش از اعلام رسمی خبر مذاکرات با رکوردشکنی به ۱۰۵ هزار تومان رسیده بود، تنها در یک روز ۱۵ هزار تومان کاهش قیمت داشت. بازار طلا و سکه هم کاهش قیمت را تجربه کردند و بورس نیز پی در پی سبزپوش شده است.

واکنش بازارها به خبر مذاکرات نشان می‌دهد که هرچند تردید و نگرانی در دل بازیگران رخنه کرده، اما کاهش قیمت‌ها و تقویت ارزش پول ملی، امید به بهبودی شرایط اقتصادی را زنده کرده است. روی دیگر ماجرا که نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد، احتمال به نتیجه نرسیدن مذاکرات است. کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی کرده‌اند که چنانچه مذاکرات به توافق منجر نشود، قیمت دلار، طلا و سکه از نرخی که پیش از مذاکرات داشتند، فراتر می‌روند و باید منتظر یک سونامی در بازار‌ها باشیم. افزون بر این موجی از خوش‌بینی و امید در جامعه ایجاد شده است که اگر مذاکرات نتیجه مطلوبی نداشته باشد، سرخوردگی و از سوی دیگر فشار‌های اقتصادی و معیشتی را بر مردم اعمال می‌کند.

مرتضی افقه، اقتصاددان، درباره تبعات عدم حصول توافق بر جامعه و بازار به اقتصاد ۲۴ گفت: «این مسئله را از سال ۹۷ به این سو بار‌ها هشدار داده‌ام که بدون توافق، اقتصاد به سمت اضمحلال نزدیک‌تر می‌شود. در چند وقت اخیر و پس از شکست نیرو‌های حزب‌الله و تحولات سوریه عنوان کرده بودم که اگر در سال ۱۴۰۴ توافق نشود، اقتصاد کشور دچار فروپاشی می‌شود و دولت حتی به اندازه سال ۹۷ که تحریم‌ها تشدید شد، دیگر پولی ندارد که جایگزین درآمد نفتی کند.»

مرتضی افقه

وی ادامه داد: «در دولت آقای رئیسی در بوق و کرنا کردند که ما رشد اقتصادی داشتیم درحالی که به دلیل این بود که با دور زدن تحریم‌ها و هزینه زیاد، درآمد نفتی ما از روزی ۳۰۰ هزار بشکه به یک و نیم میلیون بشکه افزایش یافت. اما با روی کار آمدن ترامپ، محدودیت‌های فروش نفت ایران مجدد بازگشته است و این به معنای شرایط اضطراری است. البته به نظر می‌رسد که حاکمیت هم از روی ناچاری این موضوع را فهمیده است.»

این استاد دانشگاه ضمن بیان اینکه اکنون شرایط مناسب برای مذاکره و توافق فراهم است، گفت: «اگر این دور از مذاکرات به شکست منجر شود، تحریم‌ها برداشته نشود، برای مشکل FATF چاره‌ای اندیشیده نشود و تنش در منطقه با اسراییل، آمریکا یا اروپا که ادعا دارند ما از روسیه در مقابل اوکراین حمایت کرده‌ایم، حل نشود نه تنها اقتصاد و کشور دچار مشکل جدی و بحران می‌شود بلکه اعتماد مردم بیش از گذشته سلب خواهد شد. علاوه بر افزایش قیمت ارز و تورم، مشکل دیگری که مردم با آن مواجه هستند بی‌ثباتی قیمت‌هاست که لطمه بیشتری وارد می‌کند. بی‌ثباتی علاوه بر اینکه اثر اقتصادی دارد، اثر روحی و روانی بر مصرف‌کننده و تولیدکننده برجای می‌گذارد.»

افقه ادامه داد: «از روز شنبه تعداد افراد زیادی با من تماس گرفتند و گفتند قبلا با نرخ‌های بالاتر مقدار زیادی طلا و ارز خریدیم و با این کاهش قیمت ضرر کرده‌ایم. یعنی این بی ثباتی‌ها دارد به مردمضربه می‌زند و به باورم جامعه از آستانه صبرش عبور کرده است و بیش از این تحمل تلاطم را ندارد. معتقدم باید به خاطر مردم با تندرو‌هایی که دربرابر انجام مذاکرات و توافق کارشکنی می‌کنند، برخورد شود.»

این اقتصاددان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه درحالی که برخی از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که درصورت ایجاد توافق، دلار به کانال ۷۰ هزار تومان هم بازمی‌گردد، اما آیا بازگشت دلار به نرخ چند ماه قبل را می‌توانیم نشان از وضعیت خوب اقتصادی بدانیم؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «طی ۳۰ سال گذشته هر وقت تنش میان ایران و اروپا فروکش کرده است، مانند دوره آقای خاتمی، شرایط اقتصادی بهبود پیدا کرده و سرمایه‌گذاری انجام شده است. سرمایه‌گذاری‌ها در عسلویه مربوط به دوره‌ای است که آقای خاتمی سیاست تنش‌زدایی را در پیش گرفت و منجر به سرمایه‌گذاری عظیم شد.»

وی خاطرنشان کرد: «بخش قابل توجهی از صادرات پتروشیمی ما محصول کاهش تنش با اروپا است؛ بنابراین تا زمانی که روابط ما با تمام دنیا عادی نشود شاهد تداوم این بی‌ثباتی هستیم. اگر همه چیز به شرایط عادی بازگردد، دست‌کم آرامش روانی ایجاد می‌شود. باتوجه به اینکه سایر متغیر‌ها خودشان را با رقم‌های دلار ۷۰، ۶۰ هزار تومان وقف نمی‌دهند، اما اگر دلار به این حد کاهش پیدا کند، درامد‌ها خودشان را با این نرخ دلار وفق می‌دهند که به هر حال حاصلش افزایش و بهبود رفاه جامعه خواهد بود.»

افقه در پاسخ به اینکه وضعیت کنونی و شکننده بازار آیا نگران‌کننده نیست؟ بیان کرد: «برای من، مردم و کارگزاران اقتصادی اعم از مصرف کننده و تولیدکننده مهم هستند. من به عنوان مرجع مراجعه بسیاری از افراد برای مشاوره اقتصادی، از این هفته با هجوم افراد نگران از وضعیت موجود مواجه شدم که می‌پرسیدند چه باید کرد. به هر حال بسیاری از حقوق‌بگیران، اندک پس‌اندازشان را به دارایی‌های دیگری مانند طلا و ارز و تبدیل کرده بودند که دچار ضرر شده‌اند. اگر دولت و حاکمیت نتوانند این شرایط را حل کنند و در روابط خارجی و تجاری‌مان ثبات و آرامش ایجاد نکنند، سال نگران کننده‌ای را درپیش داریم. بار‌ها تکرار کرده‌ام که اگر در سال ۱۴۰۴ مشکل تحریم، روابط مالی و پولی، روابط خارجه و به خصوص تنش‌ها حل نشود، کشور با بحران مواجه می‌شود.»

منبع: اقتصاد۲۴