سکوت معنادار چین در بحبوحه مذاکرات ایران و ترامپ/ اژدهای سرخ مشتاق برجام جدید است یا مخالف آن؟

در حالیکه مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا با جدیت ادامه دارد و هفته های آینده دور سوم این مذاکرات با وساطت عمان برگزار خواهد شد، بسیاری از تحلیلگران پیگیر واکنش های سیاسی دیگر کشورها هستند. کشورهای خاورمیانه، اروپا و روسیه، هر یک واکنش خاصی نسبت به این مذاکرات داشتند.

در این میان، روسیه که در مذاکرات دوران شهید رئیسی، نقش برجسته ای در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا داشت، اکنون نیز، تلاش دارد نقش برجسته ای در مذاکرات ایفا کند. این نقش به حدی جدی است که مذاکره کنندگان ایران، قبل از مذاکرات دوم در رم و مذاکره کنندگان آمریکایی، پیش از مذاکرت نخست در عمان به روسیه سفر کردند تا نظر مسکو را در رابطه با این مذاکرات جویا شوند.

در مذاکرات قبل، به جز روسیه و اروپا، چین هم مشارکت زیادی در وساطت ایران و آمریکا داشت اما در مذاکرات فعلی، چین دیگر نقش آفرینی سابق را ندارد و پکن ترجیح داده سکوت پیشه کند. اگرچه پکن رسما از حل و فصل معضلات هسته ای ایران و آمریکا حمایت کرده است، اما دیگر آن نقش آفرینی سابق را ندارد و به نظر می رسد علاقه اش را به واسطه گری از دست داده است. اما آیا این سخن درست است؟

دو تحلیل از رفتار چین در قبال مذاکرات ایران و آمریکا

ترامپ بارها اعلام کرده که چین بزرگترین دشمن خارجی اش به حساب می آید. برخی تحلیلگران معتقدند آمریکای ترامپ با حل و فصل مشکلاتش با روسیه و ایران، قصد دارد به مصاف چین رفته و تمام تلاشش را برای محدود کردن پکن به کار گیرد. از این رو چین علاقه زیادی به توافق هسته ای میان تهران و واشنگتن ندارد و دوست دارد اختلافات تهران و واشنگتن پا برجا باشد تا از فشار آمریکا بر او کم شود و همزمان، بتواند از طریق تجارت با ایران، این کشور را به یکی از متحدان اصلی خود در خاورمیانه تبدیل کند.

در مقابل این تحلیل، تبیین دیگری وجود دارد که مساله را از جهتی دیگر بررسی می کند. بر اساس این تحلیل دوم، حل و فصل معضلات هسته ای ایران و آمریکا به معنی رفع موانع تجارت میان ایران و کشورهای دیگر، به دلیل رفع خطر اسنپ بک و لغو تحریم های آمریکا، خواهد بود و همین مساله می تواند مشکلات چین را در تحقق آرزوی دیرینش برطرف کند.

بر اساس یک تئوری، چین اساس سیاست خارجه خود را بر «تجارت» بنا نهاده است و مصداق این سیاستِ تجارت محور در خاورمیانه طرح «کمربند و جاده» است. نقطه عطف این طرح اتصال آسیا، آفریقا و اروپا از طریق شبکه ای از مسیرهای تجاری زمینی و دریایی است. این پروژه یک نقطه ژرف و مهم در سیاست خارجی و اقتصاد چین بوده که از سال 2013 شروع به کار کرده است (اینجا بخوانید).

بر اساس این نظر، چین به دنبال ثبات کشورهای خاورمیانه، رفع تنش ها و عادی سازی روابط تجاری است تا بتواند طرح خود را پیش ببرد. یکی از علت هایی که باعث شد شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، دو سال قبل، میان تهران و ریاض واسطه شود و تنش های آنان را رفع کند، همین امر بود (اینجا بخوانید).

بنابراین، چین نه تنها از بهبود رابطه ایران و آمریکا ناراحت نمی شود بلکه با آغوش باز از این مساله استقبال می کند. اما اگر چنین است پس چرا چین دیگر نقش سازنده سابق را در زمینه بهبود رابطه ایران و آمریکا ایفا نمی کند؟ علت این است که چینِ شی جین پینگ دشمن آمریکای ترامپ است و قدرت وساطت میان ایران و آمریکا را ندارد؛ چرا که اساسا قدرت واسطه گری ندارد. رابطه چین و آمریکای ترامپ مانند رابطه چین و آمریکای اوباما نیست و همین مساله باعث شده پکن به گوشه ای خزیده و منتظر نتیجه مذاکرات باشد.

منبع: خبر فوری