همه فیلم‌هایی که برای مادر ساخته شده است/ از «مادر» تا «میم مثل مادر»

به گزارش نامه، تعداد فیلم‌هایی که شخصیت محوری آن را مادر خانواده تشکیل می‌دهد در سینمای ما به اندازه‌ای زیاد است که حتی اشاره به نام آنها بسیار طولانی می‌شود. ولی بررسی سینمای ایران از منظر استفاده از واژه "مادر" در نام فیلم‌ها قابل توجه است. با آنکه تمام سینماگران ترجیح می‌دهند عنوانی را برای اثر خود انتخاب کنند که پیش از آن مورد استفاده قرار نگرفته باشد اما این موضوع در مورد کلمه مادر بسیار متفاوت است. به طور کلی فیلم‌هایی را که با استفاده از عنوان "مادر" ساخته شده است از نظر مضمون و ساختار می‌توان به دو بخش آثار پیش و پس از انقلاب تقسیم کرد. بیشتر فیلم‌هایی که با توجه به استفاده از این نام قبل از انقلاب ساخته شده‌اند در ژانر حادثه‌ای قرار دارند و البته بازتاب‌دهنده شرایط اجتماعی آن روزگار هستند. در این دوره مادر از اهمیت برخوردار است اما به هیچ‌وجه از قداست و اعتباری برخوردار نبوده‌اند که فیلم‌های امروز برای این شخصیت و جایگاه قائل هستند. مادران فیلم‌های دیروز برای اینکه بتوانند اهمیت خود را ثابت کنند باید درگیر اتفاقات عجیب و پیچیده‌ای می‌شدند. غیر از این نیز در آثار کمدی از این عنوان به شکلی نامناسب استفاده شده است. فیلم "مادر" به کارگردانی اسماعیل کوشان، "مادر فداکار" ابراهیم باقری، "من مادرم" فرج‌الله نسیمیان، "روزهای تاریک یک مادر" محمدعلی زرندی هم، "نامادری" عباس کسایی و "مادر دوستت دارم" داریوش کوشان از آن جمله آثاری بودند که پیش از انقلاب ساخته شده‌اند. اما سینمای ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به ساخت فیلم‌هایی با استفاده از نام مادر ادامه می‌دهد اما آثار جدید از ساختار ملودرام برخوردارند و مادر در آنها قداست خاصی دارد. وقتی این شخصیت در محور فیلم قرار می‌گیرد، همه چیز با دستان معجزه‌گر وی به سمت خوبی و رشد همه جانبه پیش می‌رود. در عین حال مادران برای اثبات خوبی خود نیاز به انجام کارهای عجیب ندارند. در فیلم‌های امروزی حقانیت مادر در محبتی نمود پیدا می‌کند که نسبت به فرزندان خود دارند. حمایت و توجه مادران از فرزندانشان وجهی فراگیر و همه جانبه و آمیخته با ایثار و از خودگذشتگی دارد. مادران فیلم‌های پس از انقلاب برای تربیت فرزندان خود می‌کوشند و غنای اثر به خاطر همین عشق‌ورزی خالصانه افزایش پیدا می‌کند. فیلم سینمایی "مادر" که فتحعلی اویسی سال 63 ساخت، داستانی تاریخی دارد و قصه مادری را بیان می کند که برای ملاقات با فرزند اسیرش در چنگ مغول‌ها تلاش می کند. او که قصد دارد فرزندش را رها کند، قبل از آنکه مغول‌ها حکم اعدام فرزندش را اجرا کنند، موفق به دیدار با او می‌شود. علی حاتمی سال 68 فیلم "مادر" را می‌سازد. این اثر را به خاطر پخش بی‌شمار از تلویزیون می توان مشهورترین اثر با این عنوان و مضمون نزد مخاطب ایرانی معرفی کرد. داستان فیلم درباره مادری است که در روزهای پایانی زندگی‌اش از آسایشگاه سالمندان به خانه می‌آید تا تمام فرزندانش که رابطه خوبی با همدیگر ندارند کنار هم جمع کند و آنها را به داشتن رابطه‌ای خوب تشویق کند. طی این مدت خاطرات گذشته نیز مرور می‌شود. سیامک شایقی فیلم "مادرم گیسو" را سال 74 می‌سازد. مردی به نام منوچهر پس از فوت همسرش قصد ازدواج با منشی خود را دارد که دخترش مانع‌تراشی می‌کند. دختر این مرد متوجه می‌شود گیسو یک فرزند ناشنوا دارد که او را مخفی کرده است. پسر از مدرسه مخصوص ناشنوایان می‌گریزد و مدتی بعد او را هنگام اجرای یک تئاتر خیابانی پیدا می‌کنند و خانواده آنها تشکیل می‌شود. "مهر مادری" سال 76 توسط کمال تبریزی ساخته شده و داستان نوجوانی است که مددکار اجتماعی کانون اصلاح و تربیت را با مادرش اشتباه می‌گیرد. او می‌گریزد و به خانه زن می‌رود. زن هر چقدر تلاش می‌کند حسین را بازگرداند موفق به این کار نمی‌شود تا اینکه یک شب با ترفندی ماموران را به خانه می‌آورد و نوجوان را می‌برند. حسین دوباره فرار می‌کند، اما به خانه زن نمی‌رود. "مهمان مامان" فیلمی از داریوش مهرجویی است که در سال 82 ساخته شد که البته فیلمی متفاوت در کارنامه این کارگردان نیز به شمار می رود. در این فیلم گلاب آدینه نقش محوری را بازی می‌کند. البته حسن پورشیرازی بازیگر مقابل او و مجموع بازیگران این فیلم هم آدینه را کامل می‌کردند اما او در این فیلم نشان داد در بحرانی‌ترین موقعیت‌ها تنها مادر می‌تواند تصمیم گیرنده و چاره ساز باشد. در این فیلم مهمانانی ناخوانده یک شب مهمان خانه می شوند و همه اهالی خانه تلاش می کنند تا آبروداری کنند. "میم مثل مادر" آخرین فیلم رسول ملا قلی پور که با استفاده از این عنوان در سال 85 ساخته شد. داستان فیلم درباره زنی است که متوجه می‌شود کودکش به خاطر بمباران شیمیایی معلول به دنیا می‌آید. شوهر زن تلاش می‌کند او را به سقط جنین راضی کند اما زن کودک را نگه می‌دارد و او را با مشقت‌ها و فداکاری های زیاد بزرگ می‌کند. "مامان بهروز منو زد" ساخته عباس مرادیان در سال 90 از گونه های کمدی است. این فیلم که در ژانر کودک و نوجوان است با شخصیت محوری کودک قصه جلو می رود و انتخاب عنوان آن نیز بیشتر یک شیطنت محسوب می شود. "من مادر هستم" فریدون جیرانی هم که سال 91 اکران عمومی شد دیگر فیلمی است که این عنوان را یدک کشیده است. مفهوم و محتوای فیلم با شخصیت محوری مادر با رویکرد همیشگی سینمای بعد از انقلاب و با نگاهی مثبت به مادر جلو نمی رود. البته این فیلم در اکران نیز با مخالفت‌هایی روبرو شد. حتی در برخی از این نقدها به استفاده بی مورد از عنوان مادر در این فیلم اشاره شده بود. "گهواره ای برای مادر" نیز فیلمی از پناه برخدا رضایی است که در جشنواره فجر سال گذشته اکران عمومی شد. این فیلم و "مادر پاییزی" قربان محمدپور هنوز امکان اکران عمومی پیدا نکرده اند. البته سینمای ایران فیلم‌های دیگری هم که در نام آنها از واژه مادر استفاده شده و یا مضمون آنها درباره مادر است، دارد که توسط فیلمسازان مختلف ساخته شده و دین خود را به جایگاه مادر ادا کرده‌اند.