سایه روشن‌ پیوند کلیه اتباع خارجی در ایران /عضو کمیسیون بهداشت: محال است اما با شهروندان خارجی هم باید مانند دیگران برخورد کرد

آیدین پورخامنه - روی دیوارهای شهر مخصوصاً نزدیک بیمارستان‌ها پر است از اطلاعیه فروش کلیه. آنهم در شرایطی که همیشه لیست بلند بالایی از بیماران کلیوی در صف دریافت کلیه هستند. خیلی از بیماران قبل از اینکه بتوانند کلیه دریافت کنند از دنیا می‌روند. در این میان خبر پیوند کلیه به غیر ایرانی‌ها علامت سوال بزرگی را ایجاد کرده است که چرا وقتی این همه ایرانی منتظر دریافت کلیه هستند، اتباع خارجی موفق به دریافت آن می‌شوند؟ تفاوت در هزینه‌ای است که فرد حاضر به پرداختش شده است یا... ماجرای عمل پیوند عضو به ویژه پیوند کلیه اتباع بیگانه از فرد ایرانی در برخی از مراکز درمانی کشورمان، به خبری حاشیه‌ای و پرسروصدا در روزهای اخیر تبدیل شده است. این در حالیست که عمل پیوند عضو از فرد ایرانی به اتباع خارجی، غیرقانونی است. چه آنکه در سال ١٣٧٧، به‌دنبال مشکلات پیش‌آمده درخصوص پیوند کلیه اتباع خارجی در بیمارستان‌های ایران، بخشنامه‌ای از سوی معاون درمان وقت (دکتر سیدمحمدرضا خاتمی) به مراکز پیوند کلیه و مراجع ذیربط تحت پوشش آنها ابلاغ شد. مطابق این بخشنامه، پیوند کلیه اتباع خارجی، فقط از دهنده کلیه با تابعیت مشابه مجاز است و پیوند از یک فرد به فرد دیگر با تابعیت متفاوت ممنوع است. به این صورت که یک تبعه انگلیسی نمی‌تواند از یک تبعه ایرانی یا غیرانگلیسی، در ایران کلیه دریافت کند. اما اگر همین تبعه انگلیسی خواستار این باشد که از یک فرد با تابعیت انگلیسی عضو دریافت کند و در ایران جراحی شود، این امر امکان‌پذیر است. این اتفاق اما چندی پیش نیز در یکی از بیمارستان‌های تهران رخ داد اما با ورود وزارت بهداشت به ماجرا، پرونده تخلف آن بیمارستان بسته شد. اما در روزهای اخیر دوباره زمزمه‌هایی مطرح شد که بنا بر آن تعدادی از اتباع کشورهای عربی توانسته اند عمل پیوند کلیه از فرد ایرانی را در یکی از مراکز درمانی کشورمان انجام دهند. اینبار اما مسئولان وزارت بهداشت چنین موضوعی را تکذیب کردند. وزیر بهداشت نیز تاکید کرده است«با همه کسانی که در زمینه پیوند عضو مرتکب تخلف شوند و خلاف قانون انجام دهند، به شدت برخورد خواهد شد.» در همین راستا مراد هاشم‌زهی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در گفتگو با نامه نیوز، درست بودن این موضوع و این نوع عمل جراحی‌ها را محال دانسته و گفت: چون چنین کاری نیاز به تهیه مقدمات دارد و باید فرد دهنده و گیرنده در بیمارستان بستری شوند، تحقق این امر بسیار دشوار است. افراد باید مورد آزمایش قرار بگیرند و تازه در این زمان اگر بدن افراد با هم سازگار باشند، می‌توانند مورد عمل جراحی قرار بگیرند. چون تعداد کسانی که بدنشان می‎‎‌توانند عضوی را برای پیوند بپذیرند خیلی کم است. همچنین پیدا کردن فردی که دچار مرگ مغزی شده یا فرد زنده‌ای که حاضر به اعطای عضو خود باشد دشوار است. به نظر من این شایعه محال است. هاشم زهی در صورتی پیوند اعضای افراد ایرانی را به اتباع خارجی محال دانست که رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی با هشدار نسبت به فروش کلیه ایرانی به بیماران خارجی عنوان کرده است» این بیماران با مدارک جعلی به ایران می‌آیند و برخی از پزشکان بدون بررسی مدارک، با دریافت دستمزدهای میلیونی کلیه افراد ایرانی را به آنها پیوند می‌زنند. به‌تازگی دو بیمار عربستانی برای انجام پیوند کلیه به ایران آمده‌اند که متاسفانه یکی از آنها فوت شده است و در نتیجه از سوی سفارت عربستان این موضوع در حال پیگیری است و چندنفر از تیم پزشکی را در این پرونده دستگیر کرده‌اند. در سال‌های اخیر که در برخی از بیمارستان‌ها گزارش این تخلف به وزارت بهداشت رسید، وزارت بهداشت کوتاهی کرد چراکه باید در بیمارستان را می‌بست، ما بارها به وزارتخانه تذکر داده‌ایم اما سهل‌انگاری می‌شود.» این در حالی است که دکتر کتایون نجفی‌زاده رئیس اداره پیوند و بیماریهای خاص وزارت بهداشت، در واکنش به خبر پیوند کلیه فرد خارجی از یک ایرانی در کشورمان، این موضوع را کاملا غیرمجاز دانسته و می‌گوید: «طبق قانون پیوند از اتباع ایرانی به اتباع خارجی یا برعکس، غیرقانونی است و به شدت با آن برخورد می‌شود در این موضوع نیز شکی نیست.» وی درباره صحبتهای رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی درباره پیوند دو بیمار عربستانی از کلیه ایرانی، گفت: این موضوع خطای خود انجمن حمایت از بیماران کلیوی بوده است؛ چرا که اتباع خارجی مجوز پیوندشان را از وزارت بهداشت دریافت می‌کنند، اما اتباع ایرانی که می‌خواهند از دهنده غیرفامیل کلیه دریافت کنند، مجوزشان را از انجمن حمایت از بیماران کلیوی می‌گیرند. این دو بیمار عربستانی با شناسنامه جعلی ایرانی از انجمن حمایت از بیماران کلیوی مجوز گرفته‌اند. بنابراین مسئله اصلی در این موضوع بی‌دقتی افرادی است که متوجه این موضوع نشده‌اند. انجمن باید تمهیداتی را در زمینه تشخیص شناسنامه جعلی از غیرجعلی اتخاذ کند. هاشم زهی مساله مهم در این زمینه را برخورد با بیماران می داند و معتقد است:«ممکن است چنین کاری در بیمارستان خصوصی دور از چشم پرسنل نظارتی صورت گرفته باشد. اما مسئله ای که در این زمینه وجود دارد این است که زمانی که یک خارجی به یکی از بیمارستان های کشور ما مراجعه می کند با او مثل دیگر شهروندان برخورد ‌شده و مشکلش را حل می‌کنند. به نظر من جدای از مسائل سیاسی وقتی یک بیمار با مثلاً مشکل کلیه به یک بیمارستان مراجعه می‌کند، باید مورد رسیدگی قرار گیرد. همانطور که ممکن است یک هموطن ما در خارج از کشور پیوند قلب داشته باشد. حتی کشورهای غربی مشکلی دراین خصوص ندارند. ما باید بیشتر به مسائل انسانی توجه کنیم.» هاشم زهی با اعلام بی خبری از قانون ممنوعیت پیوند از یک فرد به فرد دیگر با تابعیت متفاوت در ایران، افزود: اگر فردی به صورت قانونی وارد خاک ایران شود و مسائل سیاسی مطرح نباشد. به نظرم نباید از نظر پزشکی، کشور فرد اینقدر مهم باشد. من خود جراح هستم و اگر فردی به مطب یا بیمارستان مراجعه کند و بیماری خود را بگوید، نیازی به شناسنامه و دفترچه بیمه نیست. باید مورد درمان قرار بگیرد. این عضو کمیسیون بهداشت با بیان اینکه بحثی درباره پیدا کردن راهکار برای حل این مشکل صورت نگرفته است، گفت: نمی دانم مشکل کجاست و چطور مطرح شده که هر روز بحث در این زمینه بیشتر می‌شود. اگر چنین چیزی حقیقت داشته باشد حتماً به گوش مسئولین و کمیسیون مربوطه خواهد رسید. به نظرم ممکن است مسائل شخصی و یا سیاسی پشت این مساله باشد. فکر نمی‌کنم به صورت قاچاق باشد. در کشور ما پیوند کلیه و کبد صورت می‌گیرد. ما در کشور مساله توریسم درمانی را داریم که در آن افراد از کشور های دیگر می‌توانند از پیشرفت‌های علمی کشور ما استفاده کنند. این خود راهی است تا کشورهای دیگر ایران را بشناسند . آیا درست است که بیماری که از نارسایی کلیوی رنج می برد و به ایران آمده است را با دلیل غیر قانونی بودن عمل جراحی پیوند در ایران، بیمار نادیده گرفته‌شود؟ در پزشکی چنین محدودیت‌هایی از نظر علمی نداریم. هاشم زهی دلیل اصلی اینکه بسیاری از افراد در لیست انتظار برای دریافت کلیه هستند را عدم سازگاری دانست و گفت: پیدا کردن افراد سازگار خیلی سخت است. در اینکه این افراد نتوانسته اند کلیه بگیرند بحث سازگاری کلیه مطرح است. اگر مرگ مغزی زیاد داشته‌باشیم یا افراد زنده‌ای که کلیه می‌دهند زیاد باشند، افراد سازگار با هم پیدا خواهیم‌کرد. به همین دلیل است که پیدا کردن کلیه سازگار برای فرد خارجی که به صورت قاچاق وارد کشور شده‌باشد با احتمال خیلی کم و دشوار خواهد بود. به همین صورت برای پیوند کلیه به صورت قاچاق هم احتمال خیلی کمی هست. این دیگر دست شخص، گروهی و تیمی که می‌خواهد چنین کار خلافی انجام دهد، نیست.