علت جنجالی شدن طرح پلیس نامحسوس از زبان یک پژوهشگر

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

این که چرا این طرح پیش از اجرا و نتیجه دهی این قدر مخالف دارد و جنجالی شده، موضوع گفتگوی خبرآنلاین با دکتر رضا غنی لو، پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی است. مشروح گفتگو با این کارشناس را در ادامه بخوانید:

آقای دکتر؛ طرح پلیس نامحسوس که قرار است ضامن امنیت اخلاقی جامعه باشد، در ابتدای راه با مخالفت هایی روبرو شده و موافقان و مخالفان بسیاری پیدا کرده است. اشکال کار کجاست که با یک طرح قبل از اجرا شدن و بدون اطلاع از نتیجه به این شکل برخورد می شود؟

در خصوص این بحث به شدت دچار اغتشاش در اطلاع رسانی هستیم. به قول مولانا که می گوید هر کسی از ظن خود شد یار من... ما مواجه با وضعیتی شدیم که علت آن هم توجه ویژه شبکه های اجتماعی به این موضوع است. شبکه های اجتماعی امروز در شکل گیری افکار عمومی موثر است. این خبر بر اساس ویژگی هایی که دارد و طیف جوانان را بیشتر در بر می گیرد، مورد توجه رسانه های جمعی است.

هیچ کدام از طرفین مخالف و موافق نمی خواهند این جمع را از دست بدهند. لذا مرتب در شیپور سیاسی شدن آن می دمند.

برای این که از این اغتشاش پرهیز کنیم ابتدا باید داده های موجود را دسته بندی کنیم تا از پراکندگی و قضاوت های شتابزده بر اساس مجهولات خودداری کنیم. این کار راحت ترین راهش این است که با سوال پاسخ دهیم. من اینجا چند سوال مطرح می کنم.

ابتدا این که کشف حجاب در منظر و مرئای عمومی، طبق قوانین جمهوری اسلامی جرم است؟ پاسخ: بله جرم است. دوم این که پلیس می تواند و باید با جرائم مشهود در خیابان ها برخورد کند؟ پاسخ: بله باید این کار را انجام بدهد.

سوم این که در سازمان پلیس وظیفه مخصوص برای امنیت اخلاقی در نظر گرفته شده است؟پاسخ: بله رده تخصصی وجود دارد و اسم آن هم پلیس امنیت اخلاقی است و در تمام استان ها هم شعبه دارد. سوال بعدی که پیش می آید این است که پس مشکل کجاست؟

برای پاسخ به این پرسش باید بدانیم که دولت ها بر اساس رصد افکار عمومی، و سیاست های جذب آراء انتخاباتی، در تمام دنیا مرسوم است که گرایش هایی داشته باشند. اما سازمان پلیس در جمهوری اسلامی طبق قانون در سلسله مراتب تحت فرمان دولت نیست و شروع مشکل از همین اشکال ساختاری است. بلکه موظف به همکاری با دولت در چارچوب روابط و ضوابط تعریف شده است.

طبق قوانین از نظر قضایی پلیس تحت دستور دادستان و معاونین آن است . یعنی طبق نظر آن ها انجام وظیفه می کند. از نظر نظامی در تابعیت ستاد کل نیروهای مسلح است. فقط در قانون بیان شده در برقراری نظم و امنیت عمومی با شوراهای تامین استان ها که رییس آن استاندارها هستند، باید همکاری کند. مابقی آن هم روابط اداری است مانند تمامی روابطی که وجود دارد.

این یکی از علت هایی است که این چالش به وجود می آید. مردمی که زیاد با قانون مواجه نیستند می گویند که دولت نظر موافقی ندارد و قوه قضاییه موافق است. توضیحاتی که ارائه دادم این مشکل و سوال را حل می کند.

دلیل این جنجال هایی که در فضای مجازی و حقیقی ایجاد شد چیست؟ چرا موضع گیری ها تا این حد منفی است؟

اولین دلیل آن این است که دو جناح متفاوت در کشور داریم که همواره در تمامی دولت ها به دنبال یک سوژه برای لشگرکشی و تهییج افکار عمومی بوده اند و به اصطلاح مرسوم موضوع را سیاسی کرده اند. یک جور چنگ و دندان نشان دادن و زورآزمایی در عرصه افکار عمومی. بعدی این که مباحث با هم مخلوط شده است. مثلا عده ای اصلا با چگونگی اجرای این طرح کاری ندارند. یعنی ریزه کاری هایی که مورد سوال شماست را پیگیری نمی کنند بلکه با چیستی آن کار دارند و مباحث ساختارشکن را طرح می کنند که پاسخ دادن به آن ها در حیطه وظایف پلیس کشور نیست و باید در سطح حاکمیت و فقهای محترم در حوزه علمیه اگر راه حلی دارد ارائه شود و پاسخ دهی شود. اگر هم راه حلی ندارد صراحتا همان گونه که قبلا بیان شده، الان هم بیان شود.

سوال هایی که مطرح می کنند به پلیس ارتباطی ندارد ولی در شبکه های اجتماعی دارد می چرخد. بعضی از این برداشت ها و مطالبی که دست به دست می شود را اینجا بیان می کنم: این که حجاب امری ارشادی و توصیه ای است و اجبار و مجازاتی برای آن در قرآن در نظر گرفته نشده است. دوم این که حجاب برای شرایط صدر اسلام بوده و موضوعیت خودش را در دنیای مدرن امروز از دست داده است. یا بحث های مصداقی دیگر مثل این که سگ گردانی چرا باید جرم تلقی شود آن هم در دینی که محبت به حیوانات توصیه شده. مسئله دیگری که مطرح می کنند این است که بهره برداری از ماهواره یعنی گردش ازاد اطلاعات و مطالب دیگری از این دست که تکرار می کنم پاسخ دهی به آن ها به نیروی انتظامی به عنوان مجری قانون و دستورات ارتباطی پیدا نمی کند و در حوزه های بالادستی باید حل و فصل شود.

مشکل دیگری که وجود دارد اطلاع رسانی به صورت کلی گویی مجریان طرح است. این اطلاع رسانی کفایت نمی کرد. اگر لازم بود خبرش رسانه ای شود، باید توضیحات خبر هم رسانه ای بشود که ابهامات به وجود نیاید و منجر به شایعات نشود. مثلا تا کنون دادستان محترم تهران به عنوان شهری که به صورت پایلوت در آن طرح انجام می شود در خصوص طرح اظهارنظری نکرده اند. یا فرمانده محترم انتظامی تهران بزرگ، در برنامه گفتگوی ویژه خبری فقط تعداد افراد را 7 هزار نفر ذکر کردند و این که این ها صلاحیت هایشان بررسی شده و طرح ناظر بر کشف حجاب و حرکات ناپسند ترافیکی و آلودگی های صوتی است ولی مشخص نشد مثلا در خودروهای عمومی مثل بی آرتی یا مترو کشف حجاب اگر انجام شود، آیا راننده ای که اصلا آن واگن را نمی بیند و حتی نمی تواند آن واگن را برای تذکر دادن متوقف کند، آیا آن راننده مقصر است یا فردی که خطا را مرتکب شده؟ یا مثلا این 7 هزار نفر که قرار است به کارگیری شوند، چه آموزش های حقوق شهروندی یا آشنایی با مباحث مربوط به امر به معروف و نهی از منکر را دیده اند؟

نحوه احضار افرادی که منکر انجام داده اند چطور است؟ مقام قضایی آن ها را احضار می کند یا بر اساس گزارش مامور انجام می شود. سوالاتی از این دست زیاد هستند و لازم است که این ابهامات حل شود و در یک دوره آزمایشی اگر طرح انجام می شود، نتایج آن ارزیابی و بررسی شود.

کارشناسان معتقدند روح کارهای فرهنگی با برخوردهای انتظامی و پلیسی سازگار نیست و نمی شود اخلاق را با کارهای امنیتی و پلیسی تضمین کرد و رواج داد. با این نظر موافق هستید؟

این نظر را که اصلا نمی شود رد کرد. ابزار مقابله فرهنگی باید فرهنگی باشد. بحث این جاست که در دستورالعمل عفاف و حجاب که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، 26 دستگاه وظیفه داشتند که فقط یکی از آن ها نیروی انتظامی بود و 25 دستگاه طبق اعتراف خودشان هیچ گونه اقدام عملی ملموس و سنجش نتوانستند انجام دهند. تقریبا نیروی انتظامی در این جا نقش دروازه بانی را ایفا می کند که ده نفر بازیکن جلویی آن عملا حالت فشلی پیدا کرده اند و به وظایف خود عمل نمی کنند. این دلیل نمی شود به دروازه بان بگوییم چون ده تا بازیکن دیگر درست بازی نمی کنند، تو هم برو و دروازه را رها کن. این مثال را برای شفاف سازی زدم. خود نیروی انتظامی به هیچ عنوان داوطلب انجام این کار نیست. منتها به عنوان دروازه بانی، اخرین سنگر باقی مانده است که طبق قانون وظیفه دارد. مردم وقتی می آیند در خیابان و ناهنجاری وسیع و شدید می بینند، هیچ کس دنبال مثلا سازمان تبلیغات اسلامی نمی گردد و همه می گویند این مملکت مگر قانون و پلیس ندارد؟ وظایف پلیس چون قابل رویت و مشاهده است، تعطیل بردار نیست.

پیش از این هم طرح هایی مانند گشت ارشاد داشتیم و البته در مقاطعی پلیس راهنمایی و رانندگی هم با برخی جرائمی که در طرح پلیس نامحسوس تعریف شده برخورد می کرد. این طرح چه فرقی با آن دو طرح قبلی دارد؟ نمی شد از همان طریق پلیس راهنمایی و رانندگی برای رصد و البته جریمه خاطیان استفاده کرد و 7 هزار نفر که هزینه های نسبتا زیادی را تحمیل می کنند به صورت جداگانه برای این کار مامور نکرد؟

آن زمانی که گشت ارشاد بود، وقتی من رصد می کردم جوانان می گفتند دیدن همین یک گشت ارشاد به ما استرس وارد می شود و به جای این که احساس امنیت کنیم، احساس ناامنی می کنیم. یا شهر چهره پلیسی به خود گرفته است. تازه فقط 50 نقطه تهران بود و در میادین اصلی.

این طرح موجب می شود که بصورت تخصصی تر و بدون برخورد علنی در سطح شهر، تخلفات گزارش شود. گزارش ها بررسی می شوند . یا صحت دارد یا ندارد.

در رابطه با راهنمایی و رانندگی هم بله. این قانون وجود دارد و راهور ناجا در رابطه با حرکات ناپسند ترافیکی مثل درایور و لایی کشیدن و سبقت گرفتن ها و آلودگی صوتی موارد قابل توجهی را برخورد می کند. اما راهنمایی و رانندگی تعدادشان محدود است و در خیابان هایی هستند که بار ترافیکی دارند. و خیلی از این تخلفات در خیابان هایی که می شود مانور سرعت در آن انجام داد و کم ترافیک و بزرگراه های حاشیه شهر در حال انجام است که راهور نمی توانست آن را پوشش دهد. من به عنوان طرفدار طرح صحبت نمی کنم بلکه نکاتی که وجود دارد را می گویم تا خوانندگان با چشم بازتری قضاوت کنند و اگر ایراد می گیرند ایراداتشان منطقی باشد.

با توجه به حجم کاری که ایجاد می شود، هزینه هایی که تحمیل می کند و البته مطالبی که در مورد ابهامات مطرح کردید مانند چگونگی ارسال گزارش و صحت سنجی گزارشات و سوءاستفاده های احتمالی و ... فکر نمی کنید این طرح پختگی لازم را برای اجرا ندارد و از همین ابتدا محکوم به شکست است؟

بله در صحبت های مقدماتی به این ابهامات اشاره کردم که اغتشاش شدیدی در اطلاع رسانی داریم. یکی از ایراداتی که به نیروی انتظامی و مقامات قضایی گرفتم گفتم که می بایست یک مقام انتظامی در یک گفتگوی صریح این موارد را توضیح می داد. من مسئول طرح نیستم؛ کسانی که ریز طرح را می دانند، حتما و حتما باید به صورت مصداقی پاسخ بدهند که تکلیف این گونه موارد چه می شود.

به نظر می رسد که این طرح بیشتر یک ایده عملیاتی است. یعنی یک ایده بوده که اجرایی شده و خواسته اند که در مرور زمان دچار پختگی شود. به همین خاطر بوده که در ابتدا شهر تهران را انتخاب کرده اند. اگر قطعیتی در آن در موفقیتش بود کل کشور انتخاب می شد. اما این طرح تنها در تهران قرار است اجرا شود و من البته اطلاع ندارم که قرار است اجرا شود یا اجرای آن شروع شده است. همین نااگاهی ها بازار شایعات را داغ تر می کند و اگر مدیریت نشود دچار رعب اجتماعی می شود.