سیر تا پیاز ماجرای مهناز افشار

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

هفته گذشته، رسانه‌ها از صدور حکم جلب برای مهناز افشار ، خبری را منتشر کرده بودند که در آن، به اشتباه، یک درخواست اداری برای کسب نیابت تحقیق و تعقیب قضایی را به عنوان صدور حکم جلب تلقی کرده بودند. این خبر باعث شد تا برخی تصور کنند مهناز افشار که هم اکنون در خارج از ایران و ظاهرا در کشور آلمان حضور دارد، به محض ورود میهن و در فرودگاه، بازداشت شده و دستبند به دست، به محضر قاضی می رود، در حالی که از لحاظ اصول و روندهای رسیدگی به اتهامات اشخاص، اینچنین نیست.

ماجرای ممنوع الخروجی چیست؟

ظاهرا مهناز افشار در توئیتی با بازنشانی (ری‌توئیت) یک توئیت موهن از یک حساب کاربری جعلی که دارای تصویر فردی روحانی است، انتقاداتی را مطرح کرده بود که باعث شده بود جواد جاویدنیا، معاون دادستانی اعلام کرد افشار تحت تعقیب قرار گرفته و ممنوع الخروج شده است.

ماجرا آنقدر مورد توجه مردم قرار گرفت که محسنی اژه ای، معاون اول قوه قضاییه هم درباره تعقیب مهناز افشار توضیح داد و گفت: چنانچه مسائلی که جنبه تهمت یا شایعه‌پراکنی داشته باشد، اگر جنبه خصوصی پیدا کرد،‌ شاکی خصوصی می‌تواند مدعی شود .

و همچنین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه هم درباره ممنوع الخروجی افشار توضیح داد و گفت: اتفاق جدیدی در پرونده نیفتاده است. این در حالی است که مهناز افشار اعلام کرده برای حضور در یک کارگاه آموزشی، در کشور آلمان به سر می برد، یعنی اتفاقاتی که منجر به صدور حکم ممنوع الخروجی او شده، پیش از خروج وی از کشور رقم خورده و او به صورت قانونی و آزادانه از کشور خارج شده است.

توقیف گذرنامه متهم، محتمل است

حالا نکته اینجاست که آیا به صرف صدور حکم ممنوع الخروجی می‌توان مهناز افشار را در بدو ورود به کشور و مثلا در فرودگاه، جلب کرد؟ پاسخ قطعا خیر است. زیرا دستور برای جلوگیری از خروج متهم، دستوری برای جلب او هنگام ورود به کشور نیست، ولی ضابطان قضایی می‌توانند در صورتی که در حکم ممنوع الخروجی، توقیف گذرنامه متهم قید شده باشد، در بدو ورود متهم به خاک وطن، اقدام به توقیف گذرنامه او خواهد کرد و نتیجه این می شود که متهم دیگر نمی‌تواند به صورت قانونی از مرزهای کشور خارج شود.

جلب متهم با دستور قضایی

نکته دیگر این است که آیا ضابط قضایی (نیروی انتظامی) مستقر در فرودگاه می تواند با دستور مقام قضایی، در بدو ورود متهم (در اینجا مهناز افشار) او را جلب کرده و برای ارائه توضیحات به محضر مقام قضایی دلالت کند؟

پاسخ به این سئوال به طور کلی مثبت است، ولی مشروط به شرایطی است که قانون مشخص کرده است. قانون آیین دادرسی کیفری درباره جلب متهم می گوید: ماده ۱۶۸- بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند .

و تبصره این ماده هم می گوید: تخلف از مقررات این ماده موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است .

حالا نکته اینجاست که آیا مقام تعقیب کننده جرم (بازپرس) به این اطمینان رسیده است که دلیل کافی برای متوجه شدن اتهام به مهناز افشار وجود دارد یا نه؟ در صورت وجود اطمینان، بازپرس یا هر مقام قضایی که عهده دار تعقیب متهم است می تواند او را در ابتدا به صورت قانونی و با صدور برگه ابلاغ، احضار و پس از عدم حضور، بدون داشتن عذر قانونی، بازپرس می تواند با صدور قرار جلب، متهم نزد خود فرابخواند.

باید توجه داشت که به نظر می رسد مهناز افشار به صورت معمول دارای شناسه سامانه سنا (ابلاغ اوراق قضایی) است و طبعا با درج ابلاغ احضاریه، متهم یا وکیل او از مفاد این ابلاغ مطلع می شوند یا شده اند. لذا طبیعی است طبق بند ج از ماده ۱۷۸ آیین دادرسی کیفری، متهم می تواند بازپرس را متوجه عذر موجه خود (حضور در خارج از کشور) کرده و برای حضور در دادسرا، به صورت عادی و بدون اینکه نیاز به صدور حکم جلب باشد، وقت بگیرد.

بدیهی است در صورتی که بازپرس یا مقام تعقیب کننده متهم (مانند دادستان)، حضور مهناز افشار در خارج از کشور را در شمار عذر موجه ندانند و در اصل، سفر او را برای فرار از مجازات تشخیص دهند؛ می توانند بلافاصله حکم جلب او را صادر کنند که در این صورت، مطابق ماده ۱۸۴آیین دادرسی کیفری و با احراز متواری بودن متهم، برگه جلب با تعیین مدت اعتبار در اختیار ضابطان دادگستری قرار می‌گیرد تا هر جا متهم را یافتند، جلب و نزد بازپرس حاضر کنند .

حتی چون این پرونده دارای شاکی خصوصی است، مطابق تبصره ۲ ذیل همین ماده، در صورت ضرورت، بازپرس می‌تواند برگه جلب را برای مدت معین در اختیار شاکی قرار دهد تا با معرفی او، ضابطان حوزه قضایی مربوط، متهم (در اینجا مهناز افشار) را جلب کنند و تحویل دهند .