شایع‌ترین دلایل شدن رنگ چشم‌‎ها

آیا می‌دانستید با این که اکثر نوزادان با چشم‌های قهوه‌ای متولد می‌شوند، رنگ چشم آن‌ها می‌تواند تا پایان سال اول به رنگ آبی، سبز، قهوه‌ای، فندقی یا خاکستری تغییر کند؟ این به وسیله‌ی پروتئینی به نام ملانین که در عنبیه وجود دارد و رنگ پوست را هم تعیین می‌کند، مشخص می‌شود.

تغییر عمدی رنگ چشم توسط برخی افراد با جراحی زیبایی یا به طور موقت با لنز شایع است؛ اما تغییر رنگ طبیعی چشم‌ها می‌تواند ناشی از برخی بیماری‌های زمینه‌ای یا مسائل بهداشتی باشد، به همین دلیل مهم است که در مورد آن با دکتر مشورت کنید، به ویژه اگر علائمی همچون چشم‌درد، قرمزی، تاری و یا محدودیت دید را تجربه کنید.

شایع‌ترین دلایل عوض شدن رنگ چشم‌‎ها

در اینجا برخی از شایع‌ترین دلایلی که ممکن است رنگ چشمتان را تغییر دهد آورده‌ایم.

۱- رنگ چشم زمان تولد

تغییر رنگ چشم نوزاد، لزوماً نشان‌دهنده‌ی یک مشکل نیست، اما خوب است که دلیل آن را بدانید. همان‌طور که ذکر شد، ملانین که توسط سلول‌های خاصی به نام ملانوسیت تولید می‌شود، مسئول تعیین رنگ چشم‌هاست و تنها زمانی که در معرض نور قرار می‌گیرند، رنگ واقعی خود را نشان می‌دهند؛ درست مانند زمانی که پوست وقتی زیر نور خورشید قرار می‌گیرد، تیره می‌شود. اکثر نوزادان، بدون در نظر گرفتن نژاد، با چشم‌های قهوه‌ای متولد می‌شوند، هرچند برخی از نوزادان قفقازی هنگام تولد چشم‌های آبی یا خاکستری دارند.

ملانوسیت‌های چشم‌های نوزادان هرگز در معرض نور قرار نگرفته‌اند، بنابراین به طور کامل فعال نشده‌اند. از آنجایی که ملانوسیت‌ها در طول سال اول زندگی به وسیله نور فعال می‌شوند، ممکن است رنگ چشم نوزاد هم تغییر کند. به طور معمول، این به معنای تبدیل رنگ آبی/خاکستری (ملانین کم) به فندقی/سبز (ملانین متوسط) یا به قهوه‌ای (ملانین بالا) است.

۲- دو رنگی چشم یا هتروکرومیا

فرد مبتلا به هتروکرومیا یا ناهم‌رنگی عنبیه، جذاب و دیدنی است؛ زیرا این شرایط باعث می‌شود فرد دو (یا بیشتر) رنگ متفاوت در چشم‌هایش داشته باشد. ناهم‌رنگی عنبیه یک شرایط بی‌خطر است که می‌تواند مادرزادی و یا ناشی از جراحی یا بیماری باشد.

این تفاوت رنگ حتی می‌تواند در یک چشم باشد مثلاً نیمی از چشم چپتان آبی باشد و نیم دیگر آن قهوه‌ای!

۳- سندرم فوکس یووئیت

"یووئیت هتروکرومی فوکس"/"ایریدوسیکلیت هتروکرومی فوکس" که بیشتر به نام "سندروم یووئیت فوکس" شناخته می‌شود، وضعیت دیگری است که فرد دارای دو رنگ چشم متفاوت است؛ اما برخلاف هتروکرومی، در اینجا یک چشم آسیب دیده است و کاملاً بی‌خطر نیست. در حقیقت، این عارضه می‌تواند باعث ایجاد التهاب در یووآ (ناحیه‌ای در وسط چشم) شود.

این عارضه به طور معمول منجر به روشن شدن عنبیه چشم آسیب دیده می‌شود، اگرچه در بعضی موارد هم این حالت ممکن است سبب تیره شدن عنبیه شود، ولی به هر حال نتیجه‌ی نهایی تفاوت رنگ بین دو چشم یا هتروکرومی است.

تغییر رنگ چشم یکی از اولین علائم بیماری است و احتمال ابتلا به کاتاراکت (آب مروارید) یا گلوکوم (آب سیاه) در افراد مبتلا به این مشکل بیشتر است.

۴- گلوکوم رنگ‌دانه‌ای

گلوکوم واژه‌ی گسترده‌ای است که در آن شرایط مختلف چشمی عصب بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند کاملاً جدی باشد. این بیماری چشمی به دلیل تجمع مایعی که در داخل و خارج محفظه‌ی کوچکی در جلوی چشم در جریان است، به وجود می‌آید که می‌تواند منجر به کم شدن بینایی و حتی کوری شود.

حرکت مایع در داخل و خارج این محفظه موجب تغذیه‌ی بافت آن قسمت می‌شود. این مایع از طریق یک شبکه مشبک اسفنجی از چشم خارج می‌شود.

شکل دیگری از گلوکوم، که به‌عنوان گلوکوم رنگ‌دانه‌ای شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که سندرم پراکندگی رنگ‌دانه در یک فرد پیشرفت می‌کند. با این که علائم این دو سندروم مشابه هستند، دومی می‌تواند موجب از دست دادن دید محیطی شود، بدین معنا که بیمار به سختی می‌تواند آنچه خارج از سمت چشم‌هایش است را ببیند یعنی دید مرکزی و تونلی پیدا می‌کند.

در گلوکوم رنگ‌دانه‌ای، این گرانول‌های رنگ‌دانه از جریان معمول مایع از جلوی چشم جلوگیری می‌کنند. این باعث گلوکوم می‌شود، در حالی که افزایش فشار در چشم می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی شود، پراکندگی رنگ‌دانه عنبیه می‌تواند تغییرات رنگ چشم را ایجاد کند و اگر دو چشم به صورت نابرابر تحت تأثیر قرار بگیرند، ممکن است رنگ دو چشم متفاوت شود.

فرد مبتلا به هتروکرومیا یا ناهم‌رنگی عنبیه، جذاب و دیدنی است؛ زیرا این شرایط باعث می‌شود فرد دو (یا بیشتر) رنگ متفاوت در چشم‌هایش داشته باشد. ناهم‌رنگی عنبیه یک شرایط بی‌خطر است که می‌تواند مادرزادی و یا ناشی از جراحی یا بیماری باشد

۵- سندرم هورنر

سندرم هورنر به علت اختلال در مسیر‌های عصبی که از مغز به چهره و چشم می‌رود ایجاد می‌شود و در نتیجه‌ی دیگر مسائل بهداشتی مانند سکته مغزی، تومور یا آسیب نخاعی گسترش می‌یابد.

علائمی که ممکن است در نتیجه‌ی سندرم هورنر ایجاد شود عبارت‌اند از افتادگی پلک‌ها، اندازه مردمک کوچک‌تر، و تعریق کمتر در طرفی از صورت که آسیب دیده است. این وضعیت به احتمال زیاد سبب تغییر رنگ چشم در کودکان کمتر از یک سال می‌شود، اما در بعضی موارد ممکن است در بزرگسالان نیز رخ دهد.

۶- تومور‌های عنبیه‌ی چشم

با این که بعید به نظر می‌رسد، اما عنبیه چشم نیز می‌تواند با تومور‌هایی که درست در زیر آن رشد می‌کنند، تحت تأثیر سرطان قرار بگیرد. بیشتر تومور‌های عنبیه کیست یا رشد رنگ‌دانه (مانند مول) هستند، اما برخی از آن‌ها ملانوم بدخیم (نوعی سرطان مهاجم و تهدیدکننده زندگی) هستند.

این وضعیتی است که اغلب با هیچ علامت دیگری وجود ندارد، هرچند گاهی اوقات تغییرات ظاهری چشم نیز دیده می‌شود. به طوری که لکه‌های ضخیم و رنگی به نام nevi می‌توانند تغییر کنند و بزرگ‌تر شوند و یا مردمک چشم را به سمت خودشان بکشانند.

اگر مشکوک به تومور چشم هستید، ضروری است که بلافاصله با یک متخصص مشورت کنید. پزشک شما قادر خواهد بود وخامت اوضاع را تعیین کرده و گزینه‌های لازم برای درمان که ممکن است شامل پرتودرمانی یا جراحی باشد را تعیین کند.

۷- اثر جانبی دارو‌ها

شما ممکن است قبلاً هم متوجه شده باشید که بعضی از دارو‌های تجویز شده برای درمان برخی بیماری‌ها لیستی از عوارض جانبی را هم ارائه می‌دهند؛ اما آیا می‌دانستید که یکی از آن‌ها ممکن است تغییراتی در رنگ چشم باشد؟ دارو‌های تجویزشده برای برخی شرایط چشمی مانند گلوکوم (آب سیاه) یکی از آن‌هاست.

علاوه بر این چندین داروی دیگر نیز وجود دارد که باعث تغییر رنگ موقت یا دائمی چشم می‌شوند مانند قطره‌های لاتینوپروست (زالتان) و بیماتوپروست (لومیگان) که برای کاهش فشار داخل چشم در بیماران مبتلا به آب سیاه و همچنین قطره‌ی لاتیس که برای رشد و تقویت مژه در پلک بالایی چشم به منظور زیبایی تجویز می‌شود.

۸- علل مرتبط با سن

اگرچه بسیار نادر است، اما رنگ چشم برخی افراد حتی پس از تولد نیز تغییر می‌کند. مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۷ در مجله‌ی Ophthalmology منتشر شد نشان داد ۱۰ تا ۱۵ درصد کودکان سفیدپوست بعد از ۶ سالگی و در اوایل بزرگسالی تغییرات نامحسوسی را در رنگ چشمانشان تجربه می‌کنند.

اما طبق محققان، این مسئله احتمالاً تنها در افرادی که دارای ژنتیک خاصی هستند رخ می‌دهد، بنابراین این امر می‌تواند یک ویژگی باشد که از طریق تاریخچه نسلی به نسل بعد منتقل شده است. محققان همچنین می‌گویند که افراد دارای چشم‌های روشن‌تر بیشتر احتمال دارد تغییراتی را در رنگ چشمشان در مقایسه با افرادی که دارای عنبیه‌های تیره‌تری هستند، مشاهده کنند.

۹- قرار گرفتن در معرض نور خورشید

تولید ملانین را می‌توان از طریق تابش خورشید فعال کرد، به این معنی که قرار گرفتن در معرض تابش طولانی‌مدت نور خورشید می‌تواند چشم شما را تیره‌تر کند.

۱۰- سایر توضیحات احتمالی

اگر نمی‌توانید به یکی از دلایلی که در بالا اشاره شد علت تغییر رنگ چشم خود را پیدا کنید، این امر می‌تواند به علت آسیب‌های احتمالی به چشم، آلرژی‌ها، مشکلات کبدی و یا حتی سرطان باشد.

قرمز شدن سفیدی چشم‌ها، همراه با خارش و خشکی آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از یک حساسیت یا آلرژی ناشناخته باشد. در عوض، اگر سفیدی چشمتان زردرنگ شود، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یک مشکل جدی مانند بیماری کبد باشد و تغییر تنها در یک چشم می‌تواند در نتیجه‌ی ملانومای عنبیه باشد.

برخی از علل تغییر رنگ چشم‌ها به عنبیه ربطی ندارد؛ مانند قوس پیری (Arcus senilis) که یک حلقه‌ی آبی محو یا سفید بر روی قرنیه است که از یک ماده طبیعی لیپیدی تشکیل شده است. این حلقه با افزایش سن به وجود می‌آید و معمولاً بی‌ضرر است. یا Keyser Fleischer (کایزر فلاشر) که یک حلقه‌ی سبز/نارنجی در قرنیه است که در بیماری ویلسون که ناشی از افزایش مس در بدن است، دیده می‌شود. این مورد بسیار نادر است و نیاز به درمان پزشکی دارد. هایفما (Hyphema) یا وجود خون در چشم نیز معمولاً در اثر آسیب یا بعد از جراحی اتفاق می‌افتد.

منبع: تبیان