«مقتل امام حسین(ع)» کتابی در خور تامل درباره واقعه کربلا

نویسنده کتاب «محسن برزگر» در ابتدا به این نکته اشاره کرد که این مجموعه پیوستی به دفتر عاشورایی پیشین است و کوشیده تا به روایت های درست تری از «روز واقعه» بپردازد.

مقتل امام حسین(ع) شامل یک فصل با عنوان گریزی به روضه و فصلی دیگر درباره مقاتل متعدد و مختلف حسینی است. پایان کتاب نیز درباره نحوه شهادت و روز عاشورا مطالبی با ذکر اسناد منتشر شده است.

مؤلف بر گریاندن مردم به هر بهایی معترض است و در صفحه ۱۴ دو کتاب ارزشمند «لؤلؤ ومرجان» از آیت الله حسین نوری و «حماسه حسینی» شهید مرتضی مطهری را بعنوان گزینه های برتر و دقیق تر در این رابطه معرفی می کند.

نام مقتل های متعدد نیز ۳ صفحه از کتاب را فراگرفته که از آن جمله می توان به مقتل الحسین ابواسحاق بن احمری نهاوندی، هشام بن محمد سائب کلبی،محمد ابن حسن طوسی، ابولحسین شافعی و علی ابن موسی ابن جعفر طاووس اشاره کرد.

همانا بزرگترین و دردناکترین مصیبت ها و واقعیت های روز عاشورا چگونگی شهادت سیدالشهدا(ع) است که حتی برخی از تاریخ نویسان از حیث بضاعت قلم در قوّت تقریر و ناتوانی در قلم و نوشتن و تحریر بیان این رویداد سوزناک، آن را گذاشتند و از یادآوریش گُذشتند.

انواع روضه شامل دو بخش «منثور» و «منظوم» است.

در بخش منثور روضه بلند حاج «شیخ جعفر شوشتری» از فقیهان زاهد و واعظان عارف دوره قاجار در کتاب نقل شده و در قسمت منظوم نیز مقتل شعری از «گنجینه الاسرار» عمان سامانی آورده شده که از آن به مثنوی عارفانه و منظومه ای عاشورایی تعبیر شده که حدود ۶ صفحه را به خود اختصاص داده است.

فصل دوم کتاب به عنوان روایت ها و عبارت ها شامل متن ها و نوشتارهایی از مقاتل مختلف امام سوم شیعیان است. فصلی که دیده ها را می گریاند و جگرها را می سوزاند. در این فصل با توجه به تعدد بالای منابع عاشورایی مقتل های شاخص و دست اول به دو زبان عربی و فارسی چاپ شده اند.

نخستین مقتل از ابومخنف کوفی است که ۷۰ سال بعد از واقعه عاشورا نوشته شده و اعتبار بالایی دارد. خود مقتل نویس اهل کوفه است و منبع متن عربی آن از تاریخ الاُمم و المُلوک طبری و مقاتلُ الطالبین ابوالفرج اصفهانی گرفته شده است.

متن عربی«مقتل الارشاد» شیخ مفید نیز در کتاب آورده شده و در ادامه «اخبار الاَطول» از «ابوحنیفه احمد بن داود دینوری» مسلمان ایرانی، گیاه شناس و تاریخ دان بعنوان یکی از منابع دست اول عاشوراپژوهشی را آورده اند.

بیان بخش کوتاهی از مقتل «تاریخ کامل» ابن اثیر جَرزی در اینجا خالی است لطف نیست و اشک از دیدگان بر می گیرد.

...عُمر بن سعد در میان یارانش آواز در داد: چه کسی دادخواه حسین می گردد که پیکر او را پایمال ُسنب سُتور خود گرداند؟ ۱۰ تن دادخواه این کار شدند که از آن میان «اسحان ابن حیوه حَضرمی» بود که هم او بود که پیراهن حضرت را ربود. او کمی دیرتر گرفتار پیسی گشت. آنان آمدند و اسبان خود را بر روی سر و سینه حسین راندند و پیکر او را فرو کوبیدند و پاره پاره کردند.

مقتل معروف «اللُهوف» یا «الملهوف» از سید ابن طاووس با ترجمه «میرزا رضا قلی خان شقاقی تبریزی» در این کتاب نقل شده و نکته دیگر اینکه بیشتر مقاتل تا انتقام گرفتن های سخت و دردناک مختار ثقفی از قاتلان حضرت به نگارش درآمده اند.

در بخشی از مقتل روضه الشهدای واعظ کاشفی آمده است: چون امام حسین علیه السلام بر زمین کربلا افتاد زمین به لرزه درآمد و غریو از آسمان برآمده، ده نفر از آن لشگر پیاده شده و تیغ ها برکشیده بیامدند و هر یک مدعای آن بود که سر اما را پیش تر ببرد و صله و خلعت بستاند. هر کدام که پیش می آمدند امام چشم باز می کرد و در وی می نگریست. آن کس شرم داشته باز می گشت. دو کس ماندند: «سنان ابن انس» و «شمر ذی الجوشن»

در بخش پایانی روایات چندی از وداع امام بیان شده که برخی یکبار و برخی هم چند مرحله وداع امام با خانواده و یارانش را برشمرده اند.

دباره شیرخواره شهید امام حسین و نحوه شهادت و نام او نیز چند روایت نوشته شده که برخی نام آن شهید را عبدالله، دیگرانی به علی اصغر و برخی نیز عبدالله را همان علی اصغر دانسته اند.

شماری هم بر این عقیده اند که دو فرزنده شیرخواره از امام همام به شهادت رسیده که باید نام یکی علی اصغر و دیگری عبدالله باشد.

نزدیک به همه نگاشته های عاشورایی به زمانی که امام تنها می شوند و تنها زنان و فرزندان و چند مجروح باقی می مانند اتفاق نظر دارند. درباره بیماری امام زین العابدین(ع) نیز چند نوشته و روایت نقل شده که بیشتر آنها بر بیمار بودن آن حضرت در روز واقعه حکایت دارند.

در کتاب مناقب قدیمه که موافق نقل علامه مجلسی است آمده است: خود حضرت در روز عاشورا روزه دار بود و گفت در سحر آن روز جدم را به خواب دیدم که به من گفت: باید افطار تو نزد من باشد.

روز شهادت نیز بنابر مشهورترین گفته ها و نقل ها جمعه بوده اما شماری همچون شیخ مفید دوشنبه را روز واقعه برشمرده اند. نقلی که ابوالفرج اصفهانی دوشنبه را رد و بر دهم ماه محرم سال ۶۰ هجری قمری که روز جمعه بوده تاکید دارد.

گریه هستی بر امام عنوان آخرین بخش کتاب است. سرخی خورشید و آسمان تا ۴۰ شبانه روز از جمله آثار وقوع حوادث تلخ روز عاشوراست

همان روزی که خون هر انسانی را می جوشاند، اشک از چشمان هر آزاده ای بر میگیرد و تا جهان و هستی برجا و برپاست این شور حسینی شورش و جوشش دارد.

کتاب مقتل امام حسین هر چند به اختصار از منابع دست اول و مناسبی بهره گرفته اما در مواردی برخی متون عربی بدون ترجمه منتشر شده و در پاورقی به اصل سند ارجاع داده است.

این مجموعه در ۵ هزار شمارگان و ۲۲۵ صفحه چند نوبت از سوی انتشارات بوکتاب قم، تجدید چاپ شده است.