روزهای سرنوشت‌ساز سیاسی در لبنان

کشور لبنان از هفت ماه پیش شاهد بحران سیاسی ناشی از عدم توافق جریان های سیاسی برای تشکیل دولت آینده به ریاست «سعد حریری» است.

«میشل عون» رئیس جمهور لبنان روز ۲۲ اکتبر ۲۰۲۰ میلادی ( اول آبان ۹۹) درپی رایزنی با جریان ‌های سیاسی پارلمان، سعد حریری را مامور تشکیل دولت جدید لبنان کرد اما اختلاف نظر جریان های سیاسی بویژه بین حریری و جریان ۱۴ مارس حامی اش از یک سو و نهاد ریاست جمهوری و  رئیس جمهور و «جبران باسیل» رئیس جریان ملی آزاد لبنان از سوی دیگر و پافشاری هر طرف بر مواضع خود درخصوص نوع ترکیب کابینه از آن زمان تاکنون مانع از تشکیل دولت شده است.

جبران باسیل اخیرا در جدیدترین موضع گیری خود از حریری انتقاد کرد و گفت: اگر خواسته باشیم منتظر نخست وزیر مامور تشکیل دولت باشیم، ما قربانی شدن روزانه لبنان را خواه در زمینه دارو، سوخت یا موارد دیگر خواهیم دید. از زمانی که او مامور تشکیل دولت شده است، از او خواسته ایم که آن را تشکیل دهد.

رئیس جریان ملی آزاد لبنان همچنین حریری را متهم کرد که نگاه به خارج از لبنان دارد و گفت: حریری نخست وزیر مامور تشکیل دولت باید بر مشکلات خارجی غلبه کند تا اینکه با او ملاقات کنیم. ما هرگز به بیرون از مرزها به زیان وضعیت داخلی نگاه نکرده ایم. اگر هرچه ما از جانب خود برای رفع مشکل خارجی انجام داده ایم از نظر او کافی نیست و تصمیم گرفته که از تشکیل دولت کناره گیری کند، پس چرا کشور را قربانی می کند و در خونریزی هرچه بیشتر آن سهیم می شود؟

وی ادامه داد: هرکسی که خواسته پیمان (جریان آزاد ملی و حزب الله) را بسوزاند، با این کار کل کشور را می سوزاند.

این موضعگیری باسیل درحالی مطرح می شود که در هفته اخیر گمانه زنی های رسانه ای و برخی شخصیت های لبنانی مبنی بر احتمال کناره گیری حریری از تشکیل دولت آینده لبنان نُقل محافل داخلی لبنان شده است.

اتهام ضمنی باسیل به حریری مبنی بر نگاه به خارج برای حل بحران سیاسی لبنان درحالی مطرح می شود که شاید بتوان یک هفته اخیر را، هفته دخالت های خارجی در امور داخلی لبنان و بویژه بحران تشکیل دولت این کشور دانست.

چهار روز پیش بود که «دورتی شیا» و «آن گریو» سفرای آمریکا و فرانسه در لبنان رهسپار عربستان شدند تا با مقامات این کشور درباره لبنان صحبت کنند.

سفارتخانه های آمریکا و فرانسه در بیروت با صدور بیانیه ای این رایزنی سه جانبه را "مهم " و به زعم خود برای "حمایت از مردم لبنان و کمک به ثبات اقتصاد این کشور توصیف کردند".

وزارت خارجه سعودی نیز اعلام کرد که سفیران فرانسه و آمریکا در ریاض با «عید بن محمد الثقفی» قائم مقام وزارت خارجه سعودی در امور سیاسی و اقتصادی دیدار کردند.

این دیدار را باید در راستای تداوم ملاقات مقامات سه کشور درباره لبنان و دخالت های آنها در امور داخلی این کشور توصیف کرد زیرا پیش از این، وزیران خارجه سه کشور عربستان، آمریکا و فرانسه در ایتالیا با یکدیگر ملاقات کرده و تصمیم گرفتند که به همکاری و هماهنگی خودشان برای آنچه به زعم خود "حمایت و کمک به ملت لبنان در سایه شرایط کنونی" خواندند، ادامه دهند.

سفیران فرانسه و آمریکا در بیروت روز دوشنبه نیز با «ولید البخاری» سفیر سعودی در بیروت ملاقات کردند تا مذاکرات خود در ریاض را تکمیل و آن را ارزیابی کنند.

روزنامه «الجمهوریه» لبنان روز سه شنبه به نقل از منابع دیپلماتیک آگاه خود این ملاقات سه جانبه را دارای "اهمیت استثنایی" توصیف کرد و نوشت که احتمالا نتایج آن در روزهای آینده روشن شود.

به گفته این منابع، آمریکا و فرانسه بدنبال فشار بر جریان های سیاسی لبنان برای گشودن فوری درها به روی تشکیل "دولت اصلاحات" بعد از چند ماه بحران سیاسی در این کشور هستند و رایزنی های سفیران دو کشور نیز در این راستا می باشد.

الجمهوریه به نقل از منابع سیاسی آگاه نوشت که مرحله درخواست آمریکا و فرانسه از رهبران سیاسی لبنان برای توافق کردن تمام شده است و برخورد آنها با پرونده لبنان با قاطعیت و شدت لحن بیشتری صورت خواهد گرفت و در همین راستا، سفیر فرانسه کل طبقه سیاسی لبنان را متهم به مسئول بودن در فساد و فروپاشی اوضاع و نرسیدن به راه حل بحران سیاسی این کشور کرد.

این منابع گفتند: مرحله کنونی، مرحله فشار به طبقه سیاسی لبنان خواهد بود و بعید نیست که نام کسانی که باعث توقف فرایند سیاسی شده اند، آورده شود. فحوای تحرک دیپلماتیک همان موضعگیری شدید آمریکا و فرانسه در قبال کسانی است که جلوی رسیدن به راه حل در لبنان را گرفته اند و همزمان نیز تحریم های شدید و سختی علیه آنها اعمال خواهد شد که هیچ یک از آنها از این تحریم ها مستثنی نخواهد شد.

در همین راستا بود که وزیر امور خارجه فرانسه دوشنبه شب گفت: اتحادیه اروپا برای وضع تحریم در راستای فشار برای تشکیل دولت لبنان به توافق رسیده است.

«جان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه افزود: کشورهای اتحادیه اروپایی با اجماع سیاسی به این توافق رسیدند که یک چارچوب قانونی برای اعمال تحریم‌هایی پیش از پایان ماه جاری میلادی؛ یعنی پیش از سالگرد انفجار بندر بیروت وضع کنند.

وی افزود که این تحریم‌ها با هدف فشار به مقامات لبنانی برای تشکیل کابینه و نیز انجام اصلاحات لازم و ضروری صورت می‌گیرد.

لودریان گفت: ماه‌هاست به صورت مکرر از مقامات لبنانی درخواست تشکیل فوری دولت و انجام اصلاحات لازم و ضروری را کرده‌ایم.

اما در سایه رایزنی های سه جانبه مقامات سعودی و آمریکایی و فرانسوی درباره لبنان و تهدیدهای آنها مبنی بر تحریم شخصیت های لبنانی، این پرسش مطرح می شود که اصولا این کشورها  چه سناریویی برای لبنان دارند و هدف آنها از هماهنگی مواضع خود چیست؟

به عقیده شماری از تحلیلگران عرصه لبنان، ریاض و پاریس و واشنگتن هم اکنون دو سناریو را در قبال لبنان به طور همزمان پیش می برند که اگر سناریوی نخست به شکست انجامید، دومین سناریوی خود را عملی کنند.

براساس سناریوی نخست، آمریکا و فرانسه و عربستان که به طور سنتی در طول سالهای اخیر حامی جریان ۱۴ مارس به رهبری «سعد حریری» رئیس جریان المستقبل بوده اند، اکنون بدنبال فشار بر سیاستمداران لبنانی و به طور مشخص جریان ۸ مارس شامل حزب الله، جنبش امل و جریان ملی آزاد و دیگر گروههای زیرمجموعه آن هستند تا آنها از مواضع خود در قبال ترکیب دولت آینده لبنان عقب نشینی کرده و امتیاز بدهند اما جریان ۸ مارس نیز در مقابل تاکنون تاکید کرده است که زیر بار دخالت و فشارهای خارجی به زیان منافع لبنان نخواهد رفت.

تهدیدهای اخیرا وزیر خارجه فرانسه مبنی بر وضع تحریم ها تا آخر ماه جاری میلادی علیه سیاستمداران لبنانی نیز در همین راستا ارزیابی می شود.

اما پاسخ به این سوال که چرا این تهدیدها در این برهه زمانی مطرح شده است را باید در خبرهای درز کرده به مطبوعات دو روز اخیر درباره بحران تشکیل دولت دانست.

شبکه تلویزیونی "NBN" یکشنبه این هفته به نقل از اطلاعاتی که  بدست آورده، گفت: حریری ترکیب کابینه را هفته آینده به رئیس جمهور ارایه خواهد کرد که چه بسا آخرین فرصت برای نجات باشد.

به عقیده ناظران امور سیاسی لبنان، فرانسه با هماهنگی با آمریکا و عربستان به دنبال آن است که با طرح چماق تحریم ها، جریان ۸ مارس و به طور مشخص جریان ملی آزاد لبنان به ریاست «جبران باسیل» و «میشل عون» رئیس جمهوری لبنان وابسته به این جریان را زیر فشار قرار دهد که در قبال ترکیب کابینه ای که حریری قصد دارد آن را ارایه کند، امتیاز داده و کوتاه بیاید تا در نهایت پاریس و ریاض و آمریکا به هدف خود در روی کار آوردن دولت متبوع خود در لبنان برسند و بدنبال آن کمک های اقتصادی به لبنان را آغاز کنند.

این کشورها در سطح رسانه ای نیز همزمان جنگ تبلیغاتی را علیه جریان ۸ مارس بویژه حزب الله راه اندازی کرده اند تا این جریان را مقصر تشکیل نشدن دولت آینده لبنان معرفی کنند و آنها را اینگونه درخصوص ترکیب کابینه زیر فشار قرار دهند و این درحالی است که حزب الله و جنبش امل و شخص «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب الله در طول موضعگیری های ماههای اخیر خود بارها بر لزوم تسریع در تشکیل دولت برای جلوگیری از فروپاشی کشور و تامین کمک های اقتصادی از دیگر کشورها برای مردم تاکید کرده اند.

سید حسن نصرالله در آخرین سخنرانی خود به دخالت‌های سفیر آمریکا در لبنان اشاره کرد و گفت که دولت واشنگتن مانع کمک به لبنان می شود و بیروت را به تحریم‌ها تهدید می کند و مانع از آن می شود که  این کشور از دوست شرقی خود کمک بگیرد.

وی این پرسش را مطرح کرد: آیا این آمریکا نیست که مانع از دسترسی بانک‌های لبنانی به دارایی‌های خود از خارج می‌شود؟ آیا این واشنگتن نیست که مانع از آن می‌شود که کمک‌ها از شرق نظیر چین به لبنان برسد؟

دبیرکل حزب الله هدف آمریکا از وضع تحریم را تحریک مردم لبنان و محیط مقاومت علیه مقاومت دانست و واشنگتن را علت اصلی بحران لبنان و شریک و حامی فاسدان برشمرد.

اما آمریکا و فرانسه با هماهنگی ریاض سناریوی دومی را نیز در صورت شکست سناریوی نخست دنبال می کنند که روی کناره گیری حریری از تشکیل دولت - در صورت موافقت نکردن میشل عون رئیس جمهور لبنان بر سر اسامی کابینه ای که او قصد معرفی آن به عون را دارد- و تداوم بحران سیاسی و اقتصادی به منظور نارضایتی بیشتر مردم لبنان متمرکز است.

فرانسه و آمریکا و ریاض در مرحله بعدی اجرای سناریوی دوم خود بعد از کناره گیری کردن حریری از تشکیل دولت در صورت شکست وی در تشکیل آن، تداوم بحران سیاسی و اقتصادی کنونی لبنان تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی آینده را دنبال خواهند کرد.

این کشورها به دنبال آن هستند تا از یک سو سطح نارضایتی عمومی مردم از وضعیت موجود لبنان را در سایه ادامه کار دولت پیشبرد امور به ریاست «حسان دیاب» حفظ کنند اما همزمان با ارایه کمک های موقت نگذارند تا وضعیت لبنان تا سطح فروپاشی کامل پیش برود.

براساس این سناریو، باید نارضایتی ها در لبنان تا زمان انتخابات ادامه یابد و در عین حال کمک اقتصادی های پاریس و ریاض و واشنگتن به لبنان بزرگنمایی شده و همزمان نیز در قالب حملات رسانه ای و سیاسی، حزب الله و به طور کلی جریان ۸ مارس مقصر وضعیت موجود به خاطر توافق نکردن برای تشکیل دولت لبنان معرفی شود.

هدف نهایی فرانسه و آمریکا و عربستان این است که از یک سو خود را با کمک های اقتصادی موقت ناجی لبنانی ها معرفی کرده و اینگونه القا کنند که در صورت روی کار آمدن حامیان لبنانی آنها در قدرت وضعیت اقتصادی و معیشتی بهبود خواهد یافت و از سوی دیگر جریان ۸ مارس را مسئول ناکامی در تشکیل دولت و بحران مزمن سیاسی معرفی کنند تا در نهایت، بتوانند هواداران خود را وارد پارلمان آینده لبنان کرده و آن را بدست بگیرند.

دخالت های فرانسه و آمریکا و عربستان در امور داخلی لبنان و تلاش آنها برای منحرف کردن افکار عمومی داخلی لبنان نسبت به مقصر اصلی وضعیت ناگوار سیاسی و بویژه اقتصادی موجود درحالی است که با نگاهی به ترکیب دولت های گذشته لبنان به خوبی می توان دریافت که در طول این سالها قدرت اجرایی در دستان خود حامیان آنها در لبنان بوده است و حریری  سکاندار گروه ۱۴ مارس به عنوان نخست وزیر ایفای نقش کرده است.

در همین راستا است که بسیاری از تحلیلگران مسائل لبنان وضعیت موجود اقتصادی و بحران های این کشور را به خاطر انباشت سیاست های اشتباه دولت های گذشته می دانند.