زمستان ۴۴ ساله در روابط پکن-واشنگتن

به گزارش مشرق، روابط چین و آمریکا، در پایین ترین سطح خود از سال ۱۹۷۹ میلادی تاکنون است. این سخنی است که توسط چین کانگ وزیر امور خارجه چین و در جریان دیدار با همتای آمریکایی اش آنتونی بلینکن، بیان کرده است. توصیف دقیق و واقع بینانه این دیپلمات ارشد چینی، گویای این واقعیت است که پکن، تعارفی با واشنگتن ندارد و می تواند درباره همه موارد، به شفاف ترین شکل ممکن حرف بزند و تصمیم گیری کند. کما اینکه، وزیر خارجه چین؛ آشکارا بیان کرده که تایوان مهمترین و جدی ترین موضوع در روابط بین این دو قدرت جهانی است. کانگ، اعلام کرده که چین، مواضع مقامات آمریکایی درباره تایوان را رصد کرده و خواستار آن است که واشنگتن، به اصل چین واحد پایبند باشد و از بیان سخنانی در خصوص استقلال تایوان، برحذر باشد.

به گزارش تلویزیون دولتی CCTV چین، وزیر امور خارجه چین به بلینکن گفته؛ تنش در روابط چین و آمریکا، نه به نفع طرفین است و نه به نفع جامعه بین المللی.

موضوعاتی همچون رویکرد آمریکا در مورد تایوان، تجارت محصولات فن آوری بالا و تولید دارویی به نام فنتانیل در چین و سختگیری در مورد صادرات کالا به آمریکا، بخشی از نقاط اختلاف بین آمریکا و چین بوده است. آمریکا امیدوار بود که در مذاکره با چین، یک بار دیگر خود را در مقام مدعی دفاع از حقوق بشر نشان داده و از سیاست های چین انتقاد کند. اما شواهد نشان دهنده این است که اقتصاد آمریکا، دچار وضعیتی شده که لازم است در مذاکره با چین، محتاط تر باشد و تلاش کند که بیش از هر چیز، بر موضوع تجارت تمرکز کند و کاری نکند که مقامات چین، برآشفته شوند. پایگاه اینرنتی سی.ان.بی.سی (cnbc) از قول بلینکن اعلام کرده که نباید برخی سوء تفاهم ها، رقابت آمریکا و چین را به سوی تنش و درگیری ببرد.

گاردین (The Guardian) درگزارشی اعلام کرده که مقامات و تحلیلگران آمریکایی انتظار دارند که سفر بلینکن راه را برای دیدارهای دوجانبه بیشتر در ماه های آینده، از جمله سفرهای احتمالی جانت یلن، وزیر خزانه داری و جینا ریموندو، وزیر بازرگانی، هموار کند. متیو میلر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است: «بلینکن بر اهمیت استفاده از ابزار دیپلماسی و حفظ کانال‌های ارتباطی تاکید کرده و معتقد است که باید برای کاهش خطرات درک نادرست و اشتباه محاسباتی، اقدام بیشتری صورت بگیرد».

هراس از روسیه، نزدیک شدن به چین

۵ سال از سفر آخرین مقام رسمی سطح بالای دستگاه دیپلماسی ایالت متحده به چین سپری شده و در دیداری که ۷ ساعت و نیم طول کشیده، بلینکن بارها اعلام کرده که آمریکا به دنبال تنش نیست و می خواهد مسیر روابط واشنگتن – پکن، هموارتر شود.

رسانه های آمریکایی تلاش کرده اند تا سفر بلینکن به چین را همچون یک دستاورد دیپلماتیک مهم برای دولت جو بایدن قلمداد کنند، اما بر اساس گزارش ها، دیدار در پکن، چندان گرم هم نبوده و شی جینگ پینگ مرد شماره یک چین، دیدار با بلینکن را در برنامه خود نگنجانده است. اما بلینکن از همتای چینی خود برای ادامه مذاکرات، به واشنگتن دعوت کرده و امیدوار است راهی برای کاستن از اختلافات، پیدا کند.

بلینکن در شرایطی به چین سفر کرده که آمریکا و کشورهای عضو ناتو، توجه خود را صرف موضوع روسیه و اوکراین کرده اند و تصمیمات جدید ولادمیر پوتین در مورد استقرار تسلیحات هسته ای تاکتیکی در بلاروس، غرب را نگران کرده است. شاید به همین دلیل است که اروپایی ها نیز به کمک آمریکا آمده اند و با دعوت از نخست وزیر چین، نشان دادند که سیاست موازنه را درک کرده اند. لی چیانگ، نخست وزیر چین از ۱۸ تا ۲۳ ژوئن به دعوت اولاف شولتس، صدراعظم آلمان و دولت فرانسه ابتدا در آلمان؛ در هفتمین نشست رایزنی چین و آلمان حضور می یابد و بعد از آن، در سفری رسمی به فرانسه، در اجلاس پیمان مالی جدید جهانی شرکت می کند.ظاهراً اروپایی ها، می خواهند در همراهی با آمریکا و از ترس روسیه، نگاه واقع بینانه تری نسبت به چین داشته باشند.

احتیاط مقامات آمریکا در برابر چین

تنش و اختلافات سیاسی بین آمریکا و چین، در دوران دونالد ترامپ، با جنجال های خبری بیشتری همراه بود اما نقطه عطف تنش، مربوط به بحران دیپلماتیکی بود که در مورد پرواز بالن چینی بر فراز آمریکا به وجود آمد. بعد از آن نیز رزمایش نظامی چین در نزدیکی تایوان، نشان داد که پکن برای قدرت نمایی در برابر آمریکا بی میل نیست و می تواند رویکرد استراتژیک خود را با صرف هزینه های اندک و انجام اقدامات نمادین و معنی دار، به خوبی به نمایش بگذارد.

گفته می شود که سفر بیل گیتس سرمایه دار و کارآفرین مشهور آمریکایی به چین و دیدار او با مقامات عالی پکن، علاوه بر هموارسازی مسیر دیدار مقامات دولتی آمریکا و چین، نشانه ای است از تجدیدنظر برخی از فعالان بزرگ بخش خصوصی اقتصاد آمریکا در مورد توسعه روابط با چین و پایان دادن به برخی دیدگاه های بدبینانه و امنیتی در مورد فعالیت هواوی و دیگر شرکت های چینی در خاک آمریکا.

سفر ویلیام برنز رئیس سیا در ماه مه به چین سفر، دیدار جیک سالیوان مشاور امنیت ملی بایدن با وانگ یی دیپلمات ارشد چین در وین و رد دیدار با لوید آستین وزیر دفاع آمریکا از سوی همتای چینی او ژنرال لی شانگفو در حاشیه یک نشست امنیتی در سنگاپور، نشان دهنده این است که آمریکا برای توسعه رابطه با چین، اشتیاق بیشتری نشان داده است. شاید به این دلیل که سخت محتاج است و می خواهد خیالش از بابت همراهی چین راحت شود. اما چین هنوز هم از قبول درخواست آمریکا سر باز زده و حاضر نشده حمله روسیه به اوکراین را محکوم کند. چرا که تصور می کند آمریکا در مورد تایوان نگرش مداخله جویانه دارد و یکی از دلایل عمده تنش بر سر تنگه تایوان و رقابت در اقیانوس هند و اقیانوس آرام، به خاطر نگرانی مقامات چینی از رفتار و منش مداخله گرانه آمریکا است.

مقامات آمریکایی برای جلب اعتماد چین، روی به مواضع ایجابی آورده اند. تحلیلگر سی.ان.ان در هنگ کنگ، از قول دانیل کریتنبرینک، دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه در امور شرق آسیا نوشته است: «آمریکا، با رویکردی واقع بینانه، مطمئن و با تمایل صادقانه برای مدیریت رقابت با چین، به دیپلماسی اهمیت داده و به دنبال آن است که این رابطه به مسئولانه ترین شکل ممکن مدیریت شود». اما بدیهی است که دیوار بی اعتمادی و سوء ظن بین آمریکا و چین بالا است و به همین دلیل است که وانگ یونگ، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه پکن گفته است: «دیدگاه غالب در چین این است که گفتار و کردار ایالات متحده متناقض است. بارها دیده ایم، آنها آنچه را که می‌گویند انجام نمی‌دهند و بدان پایبند نیستند».

بی اعتمادی چینی ها به آمریکا، علاوه بر پس زمینه تاریخی، دلایل عینی و واقع بینانه دارد. در ماه‌های گذشته، در حالی که ایالات متحده برای ازسرگیری مذاکرات دیپلماتیک با چین تلاش می‌کرد، شرکت های این ابرقدرت آسیایی را تحریم کرد. آمریکا همچنین متحدان را وادار کرد تا همکاری در حوزه فناوری نیمه‌رسانا با چین محدود شود. این اقدامات دولت بایدن، خشم پکن را برانگیخته است و موجب افزایش بی اعتمادی شده است.